Ступень паразы плагіятам у беларускіх ВНУ — да 75 адсоткаў работ
BISS прадставіў даследаванне «Плагіят у беларускіх ВНУ: прычыны, наступствы, спосабы вырашэння».
Прэзентацыя даследавання дырэктара BISS, кандыдата (PhD) у галіне гуманітарных навук Пятра Рудкоўскага і аналітыка BISS, кандыдата (PhD) культуралогіі Вадзіма Мажэйкі адбылося 27 снежня ў Мінску на канферэнцыі «Рэформа вышэйшай адукацыі ў Беларусі: міжнародны вопыт і беларускі кантэкст», арганізаванай Цэнтрам Острогорского . Праца Рудкоўскага і Мажэйка з'яўляецца часткай маштабнай даследчай ініцыятывы Цэнтра Астрагорскага па рэформе вышэйшай адукацыі ў Беларусі.
Паводле слоў Пятра Рудкоўскага, асноўнымі мэтамі даследавання было:
- пераканацца, што праблема плягіяту сапраўды існуе;
- усталяваць найбольш распаўсюджаныя формы плагіяту;
- ацаніць маштаб праблемы;
- усталяваць фактары, якія стаяць за гэтай праблемай.
Крыніцай эмпірычных дадзеных адносна маштабу і форм плагіяту стала ананімнае апытанне Baltic Internet Policy Initiative, праведзенае ў снежні 2016 — студзені 2017 года. Акрамя таго, былі праведзеныя паўструктураваныя інтэрв'ю з беларускімі выкладчыкамі ў лістападзе 2018 года, таксама выкарыстаны асабісты выкладчыцкі вопыт Пятра Рудкоўскага.
Дадзеныя Baltic Internet Policy Initiative:
- 74% выдавалі за свае пісьмовыя работы бясплатныя рэфераты, запампаваныя з сеткі.
- 63% пераказвалі сваімі словамі чужыя тэксты без спасылкі на крыніцу
- 61% наўпрост капіявалі чужы тэкст без пазначэння крыніцы
- 45% выкарыстоўвалі пісьмовыя працы іншых студэнтаў
- 32% перакладалі тэксты на замежнай і выдавалі за сваю працу
- 30% куплялі пісьмовыя работы або куплялі іх за грошы
Метадалогія даследавання BISS:
- Агляд навукова-даследчых публікацый і вывучэнне вопыту іншых
- Паўструктурызаваныя інтэрв'ю
- Выкарыстанне асабістага выкладчыцкага вопыту
- Кампаратыўны аналіз беларускага вопыту і вопыту замежных ВНУ
- Аналіз дыдактычнай стратэгіі (структура вучэбнай праграмы, асноўныя формы справаздачнасці, інструкцыі для выкладчыкаў)
- Макрааналіз: асаблівасці навучальнага працэсу ў сярэдніх школах, фінансавыя, прававыя і грамадскія пагадненні педагогаў і выкладчыкаў, дамінуючыя каштоўнасныя ўстаноўкі, культурна-палітычны фон.
Уласныя назіранні выкладчыкаў
Вадзім Мажэйка падчас выкладання ў Беларускім дзяржаўным універсітэце фізічнай культуры (2016-2018) быў кіраўніком 15 курсавых і дыпломных работ. Паводле яго слоў, «прамы плагіят прысутнічаў у кожнай з гэтых работ у той ці іншай форме — ад выкарыстання пэўных частак чужой працы да спробы здаць пісьмовую працу, цалкам запампаваную з сеткі».
Паводле слоў Пятра Рудкоўскага (выкладанне ва Ўніверсітэце Лазарскага ў Варшаве), у еўрапейскіх ВНУ шырока выкарыстоўваецца кампутарная праграма для выяўлення плагіяту. Але для абыходу такой праграмы выкарыстоўваецца «міжмоўны плагіят», які праграма не ў стане распазнаць.
Агульная схема ажыццяўлення межязыкового плагіяту:
- знаходзіцца адпаведны рускі тэкст;
- перакладаецца на англійскую мову з дапамогай гугл-перакладчыка;
- (часам) злёгку рэдагуецца:
- капіюецца ў «docx»
- падбіраюцца англамоўныя тытулы навуковых прац, з якіх кампануецца бібліяграфія (і (псеўда) зноскі);
- праца здаецца выкладчыку.
«Сярод 55 пісьмовых англамоўных работ — 24 былі плагіятам, дзе скрадзены матэрыял паходзіў з рускамоўных крыніц, у адным выпадку — з польскамоўнай крыніцы», — распавёў Пётр Рудкоўскі.
Па словах Вадзіма Мажэйка, аналіз інтэрв'ю з выкладчыкамі дазваляе казаць пра тое, што «70-75% пісьмовых работ беларускіх студэнтаў так ці інакш змяшчае плагіят». Многія выкладчыкі лічаць за лепшае не бачыць некаторыя формы плагіяту і вельмі паблажлівыя ў справе пакарання за плагіят; студэнты выбіраюць лёгкі шлях, у тым ліку бачачы несур'ёзнасць пакарання; несур'ёзнасць адносінаў студэнта да вучобы, адсутнасць матывацыі; няздольнасць многіх першакурснікаў пісаць акадэмічныя работы, адсутнасць матывацыі (у першую чаргу фінансавай) у выкладчыкаў для барацьбы з плагіятам — некаторыя з высноў пасля аналізу інтэрв'ю.
Рэкамендацыі даследчыкаў:
- вучыць студэнтаў крытычнаму мысленню і напісанню акадэмічных работ;
- ствараць фінансавыя стымулы для барацьбы з плагіятам;
- выкарыстоўваць кампутарныя праграмы па выяўленні плагіяту;
- перагледзець нагрузку як на выкладчыкаў, так і на студэнтаў;
- змагацца з плагіятам на ранніх этапах навучальнага працэсу;
- змяніць сістэму набору ў ВНУ;
- не секчы з пляча.
Небяспечная марнатраўнасць
«Колькасць студэнтаў у Беларусі вагаецца паміж 250 і 300 тысячамі. Калі хаця б палова з іх звяртаецца да плагіяту, то гэта значыць, што на працягу семестра траціцца ад 700 тысяч да аднаго мільёна гадзін на прадукаванне фікцыі. Да гэтага яшчэ трэба дадаць 300-500 тысяч гадзін, сумарна выдаткаваных выкладчыкамі на «праверку» фікцыяй. Дададзім яшчэ выдаткі ў форме псіхафізічных сіл — каб стварыць і «праверыць» плагіят усё ж патрэбныя высілкі, дадамо выдаткі ў выглядзе паперы і тонера, якія сыходзяць на раздрукоўку гэтых псеўдаработ. Памножце на 10, 15, 20 гадоў існавання такога становішча спраў — і вы ўбачыце, што мы сутыкнуліся ледзь не з самым маштабным марнатраўствам», — адзначае Пётра Рудкоўскі.
На яго думку, «самае горшае наступства такога сістэмнага марнатраўства — гэта тое, што яно спрыяе прывыканню да прадукавання фікцыі». «Абвыкшы да фікцыі ў адной сферы, чалавек будзе іх ужываць ў другой і ў трэцяй: у бізнэсе, у менеджменце, у палітыцы, дзе заўгодна. Не трэба цешыцца ілюзіямі, што студэнт, які сістэматычна звяртаецца да плагіят у ВНУ, перастане гэта рабіць пасля заканчэння навучальнай установы. Ён працягне плагіят (гэта значыць транжырыць рэсурсы на стварэнне фікцыі), але ў іншым месцы і з іншымі, ужо больш сур'ёзнымі, наступствамі для грамадства», — лічыць аналітык.
Паводле thinktanks.by