«Пакаленне Лукашэнкі»: чаму моладзь Беларусі «не лезе» ў палітыку

У ліпені споўнілася 25 гадоў першай інаўгурацыі прэзідэнта Беларусі Лукашэнкі. 25-гадовыя беларусы, якія не бачылі іншага лідара краіны, распавялі DW, як ставяцца да існай сітуацыі.

Каля чвэрці грамадзян Беларусі нарадзіліся, паводле статыстычных дадзеных, пасля 1994 года, у ліпені якога Аляксандр Лукашэнка стаў першым і да гэтага часу адзіным кіраўніком краіны. З тых часоў у ёй вырасла цэлае «пакаленне Лукашэнкі». Пакаленне, як канстатуюць сацыёлагі, людзей пераважна апалітычных, якія асцерагаюцца ўдзельнічаць у грамадскім жыцці і не вераць у тое, што яны могуць на нешта паўплываць.
Мінскі сацыёлаг Сяргей Нікалюк, у мінулым супрацоўнік закрытага беларускімі ўладамі Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў (НІСЭПД), лічыць, што гэта цалкам заканамерна, бо ў Беларусі даўно адсутнічаюць дэмакратычныя палітычныя інстытуты, і цяперашнія 25-гадовыя, якія проста не бачылі «сапраўднай палітыкі », жывуць, займаючыся толькі сваімі асабістымі праблемамі.

Моладзь не бачыць магчымасці змяніць сітуацыю ў Беларусі

Як, напрыклад, Марыя Старыкава. Яна нарадзілася ў маленькім мястэчку на захадзе Беларусі за месяц да першай інаўгурацыі Лукашэнкі. Пасля заканчэння школы паступіла ў адну з мінскіх ВНУ і пераехала ў беларускую сталіцу. Зараз Старыкава — адна з двухсот работнікаў паспяховай беларускай ІТ-фірмы, якая мае офісы ў Маскве, Дубаі, Бостане і Буэнас-Айрэсе.

Многія аднакурснікі дзяўчыны з’ехалі за мяжу, але сама яна эміграваць не збіраецца. «Калі мне кажуць, што ў Амерыцы больш перспектыў, я не разумею, чаму іх там больш. У мяне тут ёсць усё, што трэба», — дзеліцца дзяўчына. Некаторыя яе знаёмыя засталіся ў ЗША нелегальна і працуюць на нізкааплатных пасадах. Марыя, маючы працу менеджэра, не скардзіцца на зарплату. Да таго факту, што ўсё жыццё яна бачыць толькі аднаго кіраўніка дзяржавы, Старыкава ставіцца спакойна.
Яна называе сябе апалітычнай, кажа, што ні разу не брала ўдзел у акцыях пратэсту, і нават з сябрамі стараецца палітыку не абмяркоўваць, хоць і ў курсе таго, што адбываецца ў грамадска-палітычным жыцці краіны. Прычына пазіцыі «не лезці ў палітыку» — адсутнасць у Марыі веры ў тое, што яна можа што-небудзь змяніць.
Акрамя таго, усё жыццё дзяўчына чула на гэты конт застрашваючыя фразы. Мама казала ёй, што «не трэба высоўвацца», у школе палохалі. А калі Старыкава вучылася ва ўніверсітэце, то не раз сутыкалася з апавяданнямі пра тое, што ў інтэрнатах знаходзілі праслухоўваючую апаратуру. Дзяўчына ўпэўненая: яе пакаленне менш цікавіцца палітыкай, чым старэйшыя векам. «Пры гэтым мы любім беларускія тэатры, беларускую музыку, ходзім на беларускамоўныя экскурсіі. Вось так мы праяўляем сваю грамадзянскую пазіцыю», — тлумачыць Марыя.

«Няма ніякай цікавасці ўдзельнічаць у палітычным працэсе»

З ёй салідарная і фуд-блогер Ганна. Яна даўно марыць адкрыць свой кулінарны бізнес і вядзе старонку ў Instagram, дзе выкладвае рэцэпты прысмакаў. Ганна таксама ўпэўненая, што паўплываць на сітуацыю ў краіне не ў стане: «Я лічу, што трэба рабіць усё, каб мы жылі лепш. Але рабіць гэта трэба ў той сферы, у якой ты разбіраешся. А ў палітыцы я не разбіраюся». Пры гэтым на сваё жыццё дзяўчына не скардзіцца: яна займаецца любімай справай, у яе ёсць побач блізкія людзі. Аб палітычнай сітуацыі ў краіне Ганна, па яе прызнанні, стараецца наогул не думаць.
Па словах незалежнага сацыёлага Алены Арцёменка, сітуацыя, калі моладзь зараз больш апалітычная, чым старэйшае пакаленне, досыць тыповая для многіх краін. Аднак у Беларусі ўсё грамадства ў прынцыпе апалітычнае, падкрэслівае Арцёменка. Паводле апошняга даследавання каштоўнасцяў, якое праводзілася ў рамках міжнароднага праекта European Value Study у 2018 годзе, доля тых, для каго важная палітыка, сярод маладога пакалення (1995 год нараджэння і пазней) складае 5%. Сярод людзей, якія нарадзіліся на 10 гадоў раней, — 13%. «Калі ад чалавека нічога не залежыць, як гэта адбываецца часта на постсавецкай прасторы, няма ніякай цікавасці браць удзел у палітычным працэсе», — паказвае сацыёлаг.

Страх перад «вялікім братам»

Мінчук Максім Кавалёў — адзін з тых, хто належыць да тых 5% маладых людзей, для якіх палітыка важная. Хлопец задаецца рытарычным пытаннем: калі не ён і не яго сябры будуць займацца паляпшэннем жыцця, то хто?
Максім, гэтак жа як і Марыя, працуе ў той галіны эканомікі, дзе ці ледзь не самыя высокія заробкі ў Беларусі — гэта IT-бізнес. Але ў адрозненне ад дзяўчыны ён ужо некалькі гадоў займаецца грамадскай дзейнасцю. Кавалёў — актывіст ініцыятывы Legalize Belarus, якая выступае сярод іншага за рэфармаванне заканадаўства пра наркотыкі.

Справа ў тым, што ў краіне па антынаркатычнай артыкуле 328 КК ужо асуджаныя каля 17 тысяч чалавек, многія з іх атрымалі вялікія тэрміны — ад 8 гадоў пазбаўлення волі і вышэй. Максім і яго сябры выступаюць за змякчэнне пакаранняў за злачынствы, звязаныя з наркотыкамі.
Акрамя таго, Кавалёў таксама ўдзельнічае ў дзейнасці праваабарончага цэнтра «Вясна» і прысутнічае на акцыях пратэсту ў якасці грамадзянскага назіральніка. Сваіх аднагодкаў на такіх мерапрыемствах ён бачыць рэдка і звязвае гэта са страхам, які маладыя людзі яшчэ памятаюць са студэнцкай лаўкі.
«Дзесьці не там лайк паставіш і адразу выклічуць, і будзе пагроза адлічэння з навучальнай установы. Бо куратары груп у каледжах адсочваюць, хто і што піша ў сацыяльных сетках, і просяць выдаліць той ці іншы пост», — кажа Максім. І хоць з універсітэтаў ўжо даўно не адлічваюць за грамадзянскую дзейнасць, страх перад «вялікім братам» усё роўна жыве ў галовах моладзі, заключае Максім.