Катастрофа на Кахоўскай ГЭС — толькі пралог да катастрофы на АЭС?
Тое, што зрабіла Расія з Кахоўскай ГЭС — прынцыпова новы этап вайны супраць чалавецтва, не толькі супраць Украіны. І на гэтым РФ можа не спыніцца. На Запарожскую АЭС таксама завезена выбухоўка.
З выбухам на Кахоўскай ГЭС пачаўся новы этап у вайне Расіі супраць Украіны, лічаць украінскія эксперты. Яны папярэджваюць, што гэта можа стаць пралогам да яшчэ большых катастроф, у тым ліку і на АЭС. Украінская служба ВВС разбіралася, ці вялікая рызыка катастрофы на атамнай станцыі.
Ці існуюць непасрэдныя рызыкі для АЭС?
«Няма ніякіх непасрэдных рызык для ядзернай бяспекі», — заявіў кіраўнік Міжнароднага агенцтва па атамнай энергіі (МАГАТЭ) Рафаэль Гросі праз некалькі гадзін пасля падрыву плаціны. Аднак у сваім дакладзе ён таксама выказаў занепакоенасць падзеннем узроўню вады ў рэзервуары, адкуль паступае вада для ахалоджвання рэактараў. І вялікую ўвагу ён звярнуў на рызыкі, якія могуць з’явіцца, калі гэтыя рэактары не ахалоджваць.
Рафаэль Гросі таксама паведаміў, што хоча наведаць станцыю, якую з сакавіка 2022 года кантралююць расіяне. Пазней прэзідэнт Зяленскі пацвердзіў, што візіт кіраўніка МАГАТЭ быў узгоднены ў Кіеве.
Кахоўская ГЭС і Запарожская АЭС. Малюнак «Энергаатам»
Між тым ва ўкраінскім «Энергаатаме» заявілі, што сітуацыя на Кахоўскім вадасховішчы не ўяўляе прамых небяспек для Запарожскай АЭС. У прыватнасці, для сажалкі, з якой падаецца вада для ахалоджвання рэактараў ЗАЭС.
Як заявіў прэзідэнт кампаніі Петра Коцін, пры будаўніцтве АЭС была прадугледжана верагоднасць паніжэння ўзроўню ў вадасховішчы. Сітуацыя трымаецца «ў рамках праекта», у штаба ёсць план дзеянняў на гэты выпадак.
У цяперашні час, па словах кіраўніка «Энергаатама», узровень у сажалцы-ахаладжальніку не зніжаецца. Ён нагадаў, што агрэгаты найбуйнейшай станцыі ў ЕС спынены, і таму іх патрэбы ў ахалоджванні меншыя.
«Энергаблокі ЗАЭС не працуюць, таму актыўнага выпарэння вады з вадаёма-ахаладжальніка не адбываецца, і папаўняць яго пакуль не трэба. Але нават калі вады ў Кахоўскім вадасховішчы зусім не будзе, праектам прадугледжаны меры па яго папаўненні», — растлумачыў ён.
Прыкладна тое ж кажуць і ў Дзяржатамнаглядзе. Паніжэнне ўзроўню вады ў вадасховішчы не павінна паўплываць на бяспеку Запарожскай АЭС. Але рэгулятар нагадвае ўмовы: выкананне мерапрыемстваў і спыненыя блокі.
Разам з тым кіраўнік ведамства Алег Корыкаў акцэнтаваў увагу на яшчэ адной праблеме.
«Цяжка прагназаваць стан ядзернай і радыяцыйнай бяспекі ва ўмовах акупацыі ЗАЭС тэрарыстамі са зброяй у руках, прысутнасці на прампляцоўцы нелегітымнага персаналу, а таксама цяжка спрагназаваць далейшыя мэты і дзеянні акупантаў», — кажа ён.
Расійскія вайскоўцы і ўлады, наадварот, запэўніваюць, што ўвайшлі на ЗАЭС пасля пачатку поўнамаштабнага ўварвання ва Украіну менавіта дзеля бяспекі станцыі.
Злачынства было абвешчана загадзя?
Расійскія вайскоўцы, якія кантралююць ЗАЭС з сакавіка 2022 года, могуць мець не толькі стралковую зброю. Фота: AFP
Украінскія эксперты непакояцца больш, аднак не выключна з-за тэхнічных праблем, звязаных з вадой на ЗАЭС.
Так, цяпер усе блокі ЗАЭС адключаны, і для іх ахаладжэння патрабуецца менш вады. Пра гэта кажа інфармацыйны дырэктар асацыяцыі «Украінскі ядзерны форум» Вольга Кашарна.
Так, вада ў сажалцы ёсць, і павінны быць мабільныя помпы — яны былі набыты пасля аварыі на Фукусіме і мусяць перапампоўваць ваду з іншых крыніц у выпадку, калі сажалка страціць сваю. Хіба што іх скрадуць.
«Мае крыніцы з персаналу пішуць, што ўначы КамАЗы выязджаюць з прамысловай пляцоўкі станцыі, і мы ўжо маем пацвярджэнне, што абсталяванне вучэбна-трэніровачнага цэнтра, які быў сумесным праектам з ЕС, было цалкам скрадзена — з маніпулятарамі, камп'ютарнымі кодамі, праграмамі», — кажа эксперт.
Пры гэтым яна падкрэслівае: марадзёрства расіян і крадзеж абсталявання і тэхналогій АЭС — гэта «кветачкі» ў параўнанні з тым, што можа адбыцца далей на станцыі.
«Расія дзейнічае паводле прынцыпу «загадзя абвешчанага злачынства». Як гэта было з мініраваннем плаціны Кахоўскай ГЭС», — кажа Кашарна і нагадвае, як прэзідэнт Расіі Пуцін казаў пра нібыта жаданне ўкраінцаў стварыць брудную ядзерную бомбу і звязаў гэта з жаданнем Кіева дэмілітарызаваць АЭС.
А чальцы місіі МАГАТЭ, лічыць эксперт, могуць стаць хутчэй закладнікамі расіян, чым фактарам, які перашкаджае ім ажыццявіць свае планы. Яна нагадвае, як падчас нядаўняй «эвакуацыі» з Энергадара МАГАТЭ заявіла, што не можа ацаніць яе маштабы, бо яна не змагла дабрацца да горада атамшчыкаў.
Такія супадзенні невыпадковыя, лічыць эксперт па ядзернай бяспецы:
«Інфармацыйнае асяроддзе рыхтуецца да будучай правакацыі на ЗАЭС. Наступны інцыдэнт — спадзяюся, што не адбудзецца, але ўпэўнена, што ён можа адбыцца — адбудзецца на ЗАЭС».
Кахоўская ГЭС як пралог ЗАЭС?
Кахоўская ГЭС. Фота: Getty Images
Нягледзячы на тое, што наступствы падрыву дамбы — для насельніцтва, экалогіі, эканомікі — самі па сабе маштабныя, ёсць небяспека дачакацца яшчэ большай магчымай катастрофы, лічыць былы міністр экалогіі і ядзернай бяспекі Юрый Кастэнка.
Ён адзначае, што за ўвесь перыяд расійскай агрэсіі супраць Украіны найбольшым страхам свету было прымяненне Расійскай Федэрацыяй зброі масавага знішчэння. Але з падрывам Кахоўскай ГЭС, па сутнасці, адбылося менавіта тое, што стала новым этапам вайны супраць Украіны.
Былы чалец украінскага ўрада таксама звярнуў увагу, што за размовамі аб магчымым выкарыстанні Масквой ядзернай зброі з поля зроку палітыкаў і экспертаў выслізнула больш рэальная, але не менш небяспечная перспектыва. «Расія трымае ў закладніках атамную станцыю, выбух якой можа прывесці да значна большых наступстваў, чым прымяненне ядзернай зброі ў Японіі да заканчэння Другой сусветнай вайны», — кажа былы міністр.
На яго думку, міжнародныя арганізацыі, такія, як ААН і МАГАТЭ недастаткова ўважліва ацанілі факты вайсковага захопу расіянамі Чарнобыльскай і Запарожскай АЭС як парушэнне міжнароднага права і шэрагу пагадненняў, звязаных з ядзернымі тэхналогіямі і бяспекай.
І рэакцыя на падрыў Кахоўскай ГЭС можа падштурхнуць Расію да далейшых дзеянняў.
«Як спецыяліст па ядзернай бяспецы, на жаль, магу сказаць, што ўсе дарогі вядуць да Запарожскай АЭС», — кажа былы ўрадавец. Ён тлумачыць: тэхналогія падрыву Кахоўскай ГЭС была вядома ўжо тады, калі ў кастрычніку расіяне пачалі завозіць туды выбухоўку. Цяпер, кажа Юрый Кастэнка са спасылкай на неафіцыйную, але, на яго думку, вартую даверу інфармацыю, тое ж самае, верагодна, адбываецца і на ЗАЭС.
«У машынныя залы і іншыя памяшканні расіяне занеслі выбухоўку», — настойвае ён.
«Мініраванне ідзе. Ніхто не ведае маштабаў, акрамя расійскага Генштаба», — запэўнівае экс-міністр са спасылкай на свае крыніцы. Паводле яго версіі, прысутных на станцыі экспертаў МАГАТЭ не пускаюць ва ўсе памяшканні, а таксама абмяжоўваюць зносіны з супрацоўнікамі.
Незалежнага пацвярджэння гэтай інфармацыі ва ўмовах ваеннага часу ВПС Украіны не маюць.
Міністэрства абароны Расіі ў сваіх справаздачах ні разу не згадвала пра мініраванне тэрыторыі ЗАЭС.
Расіяне запэўніваюць, што там толькі іх вайскоўцы са стралковай зброяй, якія клапоцяцца аб ахове станцыі.
«Тое, што адбылося на ГЭС, — прадвеснік таго, што можа адбыцца ў горшым маштабе, у выглядзе вялізнай ядзернай і радыяцыйнай катастрофы на АЭС», — лічыць Кастэнка. І папярэджвае: «Калі Расія не ўбачыць, скажу дыпламатычна, рэакцыі свету на выкарыстанне ёю зброі масавага знішчэння, то я не хацеў бы быць прарокам і далей распісваць, што можа адбыцца на ЗАЭС».