ШАС. Ці можа Лукашэнка стаць сваім у кампаніі азіяцкіх лідараў?
Імідж — усё, а выгодаў нуль? Ва Узбекістане прайшоў «гістарычны» саміт Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва. Ці заменіць ШАС «калектыўны Захад»? Ці атрымае беларускі рэжым рэальныя выгоды ад арганізацыі? Ці можа ў прынцыпе Лукашэнка стаць сваім у кампаніі азіяцкіх лідараў?
З выканаўчым дырэктарам BISS Пятром Рудкоўскім пра гэта пагутарылі «СНплюс».
— ШАС дала «дабро» на ўступленне Беларусі ў арганізацыю, хаця Лукашэнка ўжо выступаў ад імя «паўнавартаснага сябра» структуры. Ці можа сённяшняя Беларусь у сітуацыі міжнароднай аблогі даць гэтай арганізацыі тое, што Лукашэнка вызначыў прыярытэтам?
— Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва — гэта клуб еўразійскіх дзяржаў, якія да нядаўняга часу спрабавалі маральна падтрымліваць адно аднаго ў выпадку напружанняў з Захадам. Нешта кшталту СНД, хоць мае больш прэстыжны характар. Але вось на апошнім саміце быў выразна парушаны гэты прынцып «салідарнасці ў канфлікце з Захадам»: прэм’ер-міністар Індыі Нарэнда Модзі недвухсэнсоўна даў зразумець, што вайна Расіі супраць Украіны — гэта нешта ненармальнае.
Для Лукашэнкі рашэнне аб запуску працэдуры прыняцця Беларусі — гэта перадусім магчымасць хоць крыху падправіць імідж міжнароднага ізгоя. Хоць ШАС практычна не дае ні эканамічных, ці геапалітычных выгодаў, але дае, хай сабе невялічкі, але ўсё ж нейкі іміджавы бонус.
— На якое месца і ролю можа разлічваць Беларусь? Ці зможа ШАС замяніць «састарэлую Еўропу»?
— Не, ШАС не з’яўляецца і ніколі не стане інтэграцыйным праектам, які хаця б блізка нагадваў ЕС. Занадта розныя іх члены, занадта розныя іх інтарэсы, з рознымі палітычнымі сістэмамі і рознымі дачыненнямі з Захадам. Што тычыцца Беларусі, паняцця не маю, што яна можа займець ад ШАС або што можа запрапанаваць ад сябе. Канешне, кожны саміт — гэта камунікацыйная магчымасць. І гэта хіба што адзінае, што бачыцца рэальным ад сяброўства.
— Напярэдадні, 15 верасня, на сустрэчы з Сі Цзіньпінам беларускі кіраўнік сказаў загадкавую фразу: «Такой немалый и надежный друг в Европе, как Беларусь, всегда будет полезен не только для Шанхайской организации, но и для КНР». Гэта яўна ўступае ў дысананс з ранейшымі выказваннямі кшталту «клочок землі» і »памяняем старую Еўропу на новую Азію». Дзіўна іншае: Мінск дагэтуль спадзяецца стаць мастком паміж Азіяй і Еўропай? Ці ёсць дзеля таго хоць самыя нікчэмныя шанцы?
— Гледзячы на справу з чыста геаграфічнага гледзішча, тут складана мець нейкія пярэчанні: Беларусь знаходзіцца ў Еўропе. І да жніўня 2020 гэтыя словы маглі б быць нечым большым, чым проста рыторыкай: Кітаю сапраўды вельмі важна мець палітычных і эканамічных хаўруснікаў у Еўропе, а Беларусь, якая ў 2016–2020 гады нарошчвала супрацоўніцтва з Захадам, была цалкам добрым партнёрам. (Памятаю, у 2019 годзе прадстаўнік кітайскіх уладаў спрабаваў нават завязаць супрацу з нашым інстытутам — BISS — у адукацыйнай сферы. Бачылася, што яны не грэбавалі якой-кольвечы магчымасцю пашыраць сетку кантактаў у Еўропе). Ну але пасля таго, як лукашэнкаўская Беларусь стала таксічнай, ізаляванай і эканамічна дэпрэсіўнай, гаворка пра «полезность в Европе» — пустая рыторыка.
— Чаго насамрэч вартая сумесная дэкларацыя аб устанаўленні адносінаў усепагоднага і ўсебаковага стратэгічнага партнёрства?
— З таго, што памятаю, беларускі МЗС паведамляў аб падпісанні з Кітаем пагадненняў наконт супрацы ў абшары барацьбы са злачыннасцю і ў абшары судовай экспертызы. Падпісаныя два пратаколы і адзін мемарандум, якія тычыліся навукова-тэхнічнай супрацы і некаторых працэдурных аспектаў гандлю. То-бок, ніякіх значных палітычных або эканамічных пагадненняў. Зрэшты ад такога тыпу спаткання нічога вялікага і не выпадала чакаць. Сімвалічныя пагадненні.
— У вялікай палітыцы ўсе пытанні вырашаюцца за зачыненымі дзвярыма, а на публіку выносяцца толькі гатовыя рашэнні. Што паказалі кулуарныя сустрэчы Лукашэнкі ў Самаркандзе?
— Пра кулуарныя сустрэчы Лукашэнкі інфармацыі не маю, але не думаю, што ў кулуарах нешта значнае вырашалася з яго ўдзелам.