Чаму і як пасьля сьмерці паўторна зноў судзілі Жанну Д'Арк

7 лістапада 1455 года ў Парыжы распачаўся новы судовы працэс. Гэта быў Трыбунал, які разглядаў справу Арлеанскай Панны праз 25 гадоў пасьля яе спальваньня на вогнішчы. Што зь ёй зрабілі?

Што прывяло да першага суда ў 1431

Напрыканцы траўня 1431 года Арлеанская Панна была спаленая паводле пастановы суда. Жанна д'Арк, нацыянальная ікона Францыі, адыграла вырашальную ролю ў Стогадовай вайне супраць Англіі. Давайце засяродзімся на палітычным аспэкце яе жыцьця за кратамі.

На момант свайго захопу Жанна дасягнула вялізных посьпехаў у зьняцьці аблогі Арлеана і забесьпячэньні каранацыі Карла VII, чым значна падмацавава пазыцыі Францыі ў вайне. 23 траўня 1430 года Жанна была схоплена ў Камп'ене, горадзе на поўнач ад Парыжа, падчас сутычкі з бургундцамі, хаўрусьнікамі ангельцаў.

Пасьля захопу Жанна была прададзена таму, хто прапанаваў самы высокі кошт — у дадзеным выпадку, герцагу Бургундыі, які, у сваю чаргу, прадаў яе ангельцам. Герцаг Бургундыі атрымаў салідны выкуп за Жанну, які ацэньваўся прыкладна ў 10 000 ліўраў.

Варта адзначыць, што кароль Францыі Карл VII не рабіў значных спробаў выратаваць Жанну або заплаціць за яе выкуп, і гэтае рашэньне нарадзіла хвалю крытыкі з боку гісторыкаў. Ангельцы, якія жадалі дыскрэдытаваць сымбаль французскага адраджэньня і Боскую падтрымку Карла VII, арганізавалі суд за ерась.

Інквізыцыя: праўда і міты. Дарэчы, яна дзейнічае і сёньня

Рашэньне аддаць Жанну пад суд за ерась, а не разглядаць яе як ваеннапалонную, было вельмі стратэгічным крокам. Суд адбыўся ў Руане, горадзе ў Нармандыі пад ангельскім кантролем. Галоўным суддзёй быў П'ер Кашон, біскуп Бавэ, чалавек, вядомы сваёй адданасьцю і вернасьцю ангельцам.

Абвінавачваньні супраць Жанны ў асноўным грунтаваліся на яе заявах аб Божым провідзе, яе рашэньні насіць мужчынскую вопратку і яе вернасьці французскаму каралю Карлу VII. Супраць яе выкарысталі і тое, што яна, маладая кабета, узяла ў рукі зброю і павяла людзей у бой. Гэта быў унікальны выпадак, і суд, напоўнены праангельскім і прабургундзкім духавенствам, быў вельмі перадузята настроены супраць Жанны.

Нягледзячы на запалохваньне, складаныя тэалягічныя допыты і ізаляцыю, Жанна прадэманстравала дзіўную ўстойлівасьць падчас судовага працэсу. Яна абаранялася сама, без дапамогі адваката, упэўнена адказвала сьледчым. Тым не менш, суд быў відавочна супраць яе, і яго вырак быў перадвызначаны.

Урэшце Жанна д’Арк была прызнаная вінаватай па шэрагу абвінавачаньняў, у тым ліку ў пераапрананьні і заявах пра наўпроставыя зносіны з Богам. Гэта лічылася сур'ёзным правапарушэньнем, бо падрывала ролю Касьцёла як пасярэдніка паміж Богам і людзьмі і супярэчыла грамадзкім нормам. Сцьвярджэньне аб Боскіх візіях было выкарыстанае, каб паставіць пад сумнеў законнасьць каранацыі Карла VII, у забесьпячэньні якой яна адыграла ключавую ролю.

Жанна была абвешчаная ерэтычкай, адлучанай ад касьцёла і прысуджанная да сьмяротнага пакараньня.

Паўторны суд

Сярэднявечны Касьцёл усталяваў складаныя правілы, якія рэгулявалі судовыя працэсы па ерасі, забясьпечваючы магчымасьці для апэляцыі і паўторнага разгляду ў выпадку зьяўленьня новых доказаў або сьведчаньняў. У выпадку Жаны паўторны разгляд быў пачаты на той падставе, што яе асуджэньне парушала асноўныя прынцыпы справядлівасьці і, тым больш, што яе абвінаваўцы сказілі касьцёльную дактрыну, каб адпавядаць палітычнай волі ангельскіх акупантаў у Руане.

Маці Жанны - Ізабэль Рамэ безупынна хадайнічала аб пераглядзе справы сваёй дачкі. Але простая жанчына мала што магла вырашыць у той час. Але разам зь яе спадзяваньнямі працаваў і іншы зацікаўлены бок - кароль Францыі Карл VII, калісьці каранаваны з дапамогай Жаны.

Тое, што суд, які кантраляваўся Англіяй, назваў яе ерэтычкай, ударыла ўрэшце па ім самім, бо менавіта Жанна некалі ўвасабляла Боскую ласку, якая, на думку Карла, санкцыянавала яго праўленьне. Рэабілітацыя Арлеанскай Панны была, па сутнасьці, аднаўленьнем яго ўласнай легітымнасьці.

Удзел Папы Калікста ІІІ у гэтай справе стаў моцным выказваньнем. Яго ўхваленьне перагляду судовага выраку 25-гадовай даўніны стала сьведчаньнем таго, што сам Касьцёл імкнецца выправіць несправядлівасьці мінулага. Французскі кароль і сям'я Жаны дасягнулі неймавернага: яны прымусілі Сьвяты Пасад перагледзець судовы працэс, прасякнуты палітычнымі інтрыгамі і тэалягічнымі памылкамі.

На працэсе ў Парыжы, які адбываўся ў знакамітым Нотр Дам дэ Пары, былі прыхільнікі Жанны: Гіём Буйе і Жан Брэаль. Гэтыя прынцыповыя сьвятары зрабілі шмат, каб справядлівасьць урэшце запанавала.

Буйе ўнёс яснасьць у працэс, ён разблытаў тыя забабоны, якія выкрывалі Жанну 25 гадоў таму. Жан Брэаль, генэральны інквізытар, падкрэсьліў справядлівасьць яе місіі, ён перагледзеў яе візіі ў выглядзе Боскага натхненьня.

Сьведкі жыцьця Жанны — жаўнеры, звычайныя жыхары, духавенства — сабраліся, каб распавесьці пра яе мужнасьць, пабожнасьць і чысьціню. Жаўнеры, якія ехалі зь ёй, узгадвалі, як адна толькі яе прысутнасьць падбадзёрвала мужчынаў, удвая старэйшых за яе. Людзі, якія бачылі, як яна езьдзіла па вёсках і былі сьведкамі яе ціхіх актаў веры, казалі пра яе зносіны з Богам. Сьвятары, якія некалі сумняваліся ў ёй, распавядалі, як яе веданьне Сьвятога Пісаньня, здавалася, пераўзыходзіла веды самых разумных зь іх.

Гэтыя сьведчаньні малявалі Жанну не як асобу, ахопленую пыхай або вядзьмарствам, як сцьвярджалі яе абвінаваўцы 25 гадоў перад гэтым, а як маладую жанчыну са звышмэтай.

Некаторыя былыя абвінаваўцы цяпер апынуліся вымушанымі прызнаць свае памылкі, ці то праз жах перад Божай адплатай, ці то праз сапраўдную перамену ў сэрцы. Мужчыны, якія калісьці сумняваліся ў яе матывах, цяпер казалі пра чысьціню, сьведкамі якой яны былі ў яе апошнія дні, пра яе веру, калі яна стаяла перад слупам.

Суд адзначыў, што не было выяўлена ніякіх вартых даверу сьведак або прыкметаў чараўніцтва Жанны Д'Арк. Ранейшы суд замест гэтага абапіраўся на беспадстаўныя чуткі і нагнятаньне страху.

Судзьдзі трыбунала назіралі, як гэтыя людзі адмаўляліся ад сваіх словаў, саромеючыся ці, магчыма, адчуваючы палёгку, каб пазбавіцца ад віны, якая перасьледвала іх больш за два дзесяцігодзьдзі.

Прысуд абвесьціў Жанну невінаватай. Больш за тое, яе апісалі як узорную дачку Касьцёла, візіі і ўчынкі якой былі Боганатхнёнымі. Яе мужнасьць, якую некалі лічылі ерэтычнай, была прызнаная знакам яе непахіснай адданасьці і непахіснай вернасьці Богу і Францыі.

Жанна д'Арк была беатыфікаваная ў 1909 годзе і кананізаваная ў 1920 годзе. Сёньня амаль у кожным касьцёле Францыі ёсьць фігура сьвятой Жанны д’Арк.