Беларус, які ваюе за ДНР: Там, дзе была мая душа — чорная дзірка

Анатоль Малчанаў (пазыўны «Собр») — прафесійны ваенны, грамадзянін Беларусі. У вясновым Крыму стаў добраахвотнікам мясцовай самаабароны, удзельнічаў у блакаванні ўкраінскіх ваенных баз. У Славянск прыбыў яшчэ ў красавіку і камандаваў там ротай выведкі, на самых напружаных участках (у прыватнасці, у раёне Сямёнаўкі).



Гэта зусім не радавы баец, якога «у справе» на Данбасе я бачыў неаднаразова. Так, напрыклад, 15 чэрвеня Собр вырашыў суправадзіць журналістаў Андрэя Сценіна, Аляксандра Коца, Дзмітрыя Сцешына і мяне ў пасёлак Усходні. Гэты ўчастак знаходзіўся паміж лініямі супрацьлеглых бакоў, мы агледзелі, як там жывуць мясцовыя жыхары, а на зваротным шляху патрапілі пад агонь снайпера. Схаваліся, лежачы на зямлі, а калі селі ў машыну, то чарговая куля прабіла кола. Вярнуліся да перадавога блокпаста ДНР з колавым дыскам, абгорнутым гумовымі лахманамі.
У Данецку я сустрэў Анатоля ўжо ў жніўні, калі ён вяртаўся з задання на іншым, прашытым кулямі транспарце. Гэта быў камуфляваны аэразольнай фарбай мікрааўтобус. Не ведаю, як у іншых выпадках, але ў той момант, на тым заданні пад яго камандаваннем былі шэсць байцоў.
Пра яго кампетэнтнасць кажа і той факт, што аб сыходзе Стралкова з тэрыторыі ДНР, пра тое, што той ужо некалькі дзён не ажыццяўляе камандаванне, Малчанаў распавёў мне за некалькі гадзін да з'яўлення навіны аб «раненні галоўнакамандуючага» (многія ўжо забыліся, што спачатку была распаўсюджана і аспрэчаная інфармацыя аб раненні Стралкова, а потым ужо было афіцыйна абвешчана аб складанні ім паўнамоцтваў).
Сам Анатоль яшчэ ў Славянску атрымаў больш, чым рэальнае, цяжкае раненне ў руку, перанёс аперацыю, але вярнуўся да вядзення баявых дзеянняў супраць украінскай арміі, у якіх удзельнічаў аж да лістапада, на участках ад узбярэжжа Азоўскага мора да Луганска. Зараз, у рангу падпалкоўніка ён яшчэ знаходзіцца ў Данецку.
Для мяне самога дзіўна, як, і на падставе чаго, Малчанаў даў дабро на публікацыю расшыфроўкі нашай размовы. А да таго, як гутарка па Skype адбылася, я ніколькі не разлічваў, што яе змест, меркаванні падпалкоўніка арміі ДНР будуць менавіта такімі.
— Анатоль, мы з табой размаўлялі ў Славянску, на блокпасту каля хімзавода, у Данецку зусім незадоўга да сыходу Стралкова. Твой настрой ў адносінах да вайны неяк змяніўся з тых часоў?
— Нічога не змянілася ў сутнасці. Ёсць банальная фраза пра тое, што «на вайне хітры накрадзецца, разумны насмяецца, дурань наваюецца». Вось, зноў такі вынік.
— Ты лічыш памылкай, што з Крыма адправіўся на Данбас?
— Не хачу выкрэсліваць дзевяць месяцаў з жыцця, хоць відавочна адных ****аў на іншых памянялі.
— А ты змагаўся за «Наваросію», як за Расію?
— Не, я не змагаўся за Наваросію наогул. Я ваяваў за маленькага хлопчыка, які ад асколачнага ранення ў мяне на руках памёр, за жанчыну з двума дзецьмі, якая не магла эвакуявацца з Славянска, за дзяўчыну, якая кінула дом, высокааплатную працу і сышла на фронт, за яе бацькоў... За тых салдат , якія былі ў мяне справа і злева, пад маім камандаваннем, былі са мной у адным акопе... Больш за ўсё я не люблю, калі забіваюць нявінных людзей.
— Атрымліваецца, што ты і абараняў, і помсціў. Але пры гэтым выходзіць, што і тое, і іншае яшчэ больш распальвала вайну. З-за гэтай помсты, з-за прасоўвання ДНР гэтых параненых хлопчыкаў, людзей, якія пакутуюць, станавілася яшчэ больш...
— Ты фільм «Троя» глядзеў? Там гаворыцца «Ты адным ударам мяча можаш скончыць вайну». У мяне няма ніякіх ідэалаў. Там, дзе была душа — чорная дзірка. Але вакол мяне былі людзі з ідэаламі, годныя байцы. І я, як прафесіянал, лічыў належным забяспечыць, каб як мага большая колькасць іх вярнуліся дадому жывымі.
Што тычыцца палітыкі: я заўсёды быў па-за ёй. Я пра існаванне Суркова даведаўся толькі летам, як і пра Малафеева. Нават пра Ахметава нічога не ведаў.
— Гэта значыць, калі ты выязджаў з Крыма, ты думаў, што ўсё гэта паўстанне на Данбасе паднята знутры?
— Я выязджаў з Крыма, таму што пачуў словы Стралкова аб тым, што не хапае афіцэраў. Прыехаў і высветліў, што батальёнамі камандуюць малодшыя сяржанты. Што камандзірамі прызначаюцца па прынцыпе: «хто каму кум», «хто з кім бухае» і іншае, і іншае.
— Ты лічыш, што сваю місію выканаў?
— Хто можа, няхай зробіць больш. Проста я тут стаў не патрэбны. Хоць і сканчаю вайну на высокай пасадзе, мне паступілі фінансава выгадныя прапановы. Але мне гэта не трэба, мяне не цікавіць вайна, як спосаб зарабіць грошы. Мне важна, каб я вярнуўся дадому і мне не сорамна было на сваё адлюстраванне ў люстэрку глядзець. Пра мяне могуць казаць што заўгодна, але ніхто не можа сказаць, што я спалохаўся, збег ці здрадзіў. І гэта для мяне галоўнае.
— А вайна скончылася?
— Так.
— А паведамленні аб абстрэлах, парушэннях «перамір'я»? Што гэта: у кагосці нервы не вытрымліваюць ці нейкія правакацыі?
— Ды гэта дробязі. Многае наогул дэзінфармацыя. Як і тое, што тут паміраюць з голаду. У данецкіх крамах поўна любых прадуктаў.

— Усе засталіся на сваіх пазіцыях? Проста паступова спыняюць агонь?
— Так. А ў выпадку з аэрапортам — гэта наогул бессэнсоўнае баданне было і ёсць. Як можна было спрабаваць «узяць аэрапорт», не ўзяўшы Пяскі і Аўдзееўку? 
— Успамінаю жнівень, верасень... Якая маса апалчэнцаў была, са зброяй, на шматлікіх блокпастах, пазіцыях. Куды яны зараз пойдуць? Па хатах?
— Вядома. Яны ўжо разышліся, каму было куды. А каму няма куды — тыя ў знаёмых, па інтэрнатах шматлікіх.
— А ўраджэнцы Славянска, Краматорска? Што з імі?
— Тэлефанаваў мне баец адзін, з пазыўным Самарэз. Прыехаў ён да сябе ў Славянск, здаўся ў камендатуру да «укропаў», атрымаў 3 гады ўмоўна і жыве там.
— А астатнія што будуць рабіць?
— Напэўна, будуць сядзець, гэтак жа як і я, і думаць: «Як жа адсюль з'ехаць і куды?»
— А застаюцца са зброяй на пазіцыях толькі спецыяльныя фарміравання, тыпу «Оплота»?
— Натуральна.
— Як адбываецца сыход радавога апалчэнца?
— З імі ўсё проста: перастаеш карміць і ён сам сыходзіць. Калі ў байца не застаецца матраца і банкі тушонкі, ён збіраецца і ідзе дадому.
— Са зброяй?
— Не, без.
— Ёсць размовы, што Данбас стане, як калісьці Балканы, Каўказ — гіганцкім чорным рынкам зброі...
— Ён ужо даўно такі рынак. Прычым, з абодвух бакоў канфлікту. Нам тэлефанавалі ўкраінскія ваенныя і прапаноўвалі купіць: рыштунак, зброю, боепрыпасы... Не выключаю, што хтосьці з нашых гэтак жа прадаваў і ім.
Я ведаю, што ёсць прэцэдэнты, калі нейкая зброя афармляецца, як спаленая, а потым аказваецца ў Хмяльніцкім, Кіеве, Мікалаеве. Уся Украіна ўжо наводненая зброяй, як і бліжэйшыя вобласці Расіі: Растоўская, Краснадарскі край.
— Гэта значыць, вызваляецца велізарная маса «ствалоў», якая будзе выкарыстоўвацца ў крымінальных мэтах?
— Я табе больш скажу. З'явілася вялікая колькасць людзей, якія навучыліся ваяваць і нічога больш рабіць не хочуць. І гэтыя хлопцы, як гаворыцца, «welcome to Russia», яны стануць арганізаванымі крымінальнымі групоўкамі без усялякіх паняццяў. Іх жа Расія «кінула».
Ці вось яшчэ прыклад. Я ў Крыме, у Севастопалі бачыў чалавека, якога выпісалі пасля ампутацыі нагі са шпіталя і ён стаіць у пераходзе з таблічкай «Дапамажыце ветэрану Данбаса». Гэта не «кінула»?
— Будзе правільным сказаць, што на Данбасе ваююць у большасці сваёй мясцовыя, але з расійскім зброяй і на ваеннай тэхніцы?
— Так. Відавочна ж, што яны не самі накляпалі гэта ўсё ў Данецку.
— Існуе здагадка, што ўкраінская армія рыхтуецца да веснавога наступу...
— Ты лепш разгледзь такі варыянт: стварыць тут другую Чачэнію. Супакоіць, даць нейкую аўтаномію, прызначыць мясцовага «Кадырава». Легалізуюцца асобныя падраздзяленні, і затым яны ж, разам з украінскай арміяй выдавяць мясцовую непрымірымую апазіцыю.
— Ну а чаму ўкраінскай арміі, перападрыхтаванай, не здзейсніць вясной «бліцкрыг», не выкінуць з Данбаса ворагаў адным махам?
— Калі ты апошні раз тут быў?
— У сярэдзіне лістапада. Ад'язджаў пад грукат артылерыі ў аэрапорце.
— Ад аэрапорта да цэнтра Данецка 10 хвілін на тэхніцы. Але яны ж не ідуць. Чаго ім чакаць лета? Значыць ім гэта не трэба. Калі б хацелі, то даўно б ўвайшлі.
— Гэта значыць, ты лічыш, што ўкраінская армія здольная перамагчы цяпер?
— Вядома, здольная.
— Чаму гэтага не робяць?
— Навошта ім губляць людзей, ім гэта не трэба. Ёсць іншыя метады, пра якія я згадаў. Навошта ім ладзіць нейкія наступы, калі адсюль мноства плацяжоў да гэтага часу ідзе на Кіеў. Як і зарплаты тут плацяцца Кіевам. Я ляжаў пасля ранення ў данецкай нейрахірургіі, дык там амаль усе лекары атрымліваюць з адтуль зарплаты.
— Ну а што з байцамі, якія па-сапраўднаму верылі і вераць у «барацьбу за Наваросію»?
— Ну расстрояцца, пусцяць мужчынскую слязу, скажуць «нас усіх прадалі» і паставяць песню «Паручнік Галіцын, раздайце патроны». Скажуць яшчэ, што «Ігара Іванавіча знялі і ўсё на гэтым развалілася». Ігар Іванавіч іх маральна падтрымае і працягне ў Маскве змагацца з «пятай калонай».
— Ну, а наконт цябе. Ты нейкія выплаты за раненні, службу атрымаў? Чаму ў цябе цяпер няма магчымасці выехаць з Данецка?
— Атрымаў. Летам. Калі трэба было прадэманстраваць, як ДНР пра нас клапоціцца. Сабралі журналістаў і зрабілі выплаты параненым.
— Грошы скончыліся, і цяпер выехаць няма на што?
— Не толькі выехаць, але і жыць няма на што. Мне пасля ранення яшчэ адну аперацыю рабіць на руцэ і гарантавана хадзіць некалькі месяцаў у гіпсе. А карміць мяне няма каму, у мяне акрамя маці ў Беларусі нікога няма. І так амаль усе войны для радавых байцоў заканчваюцца.
— А ў Беларусі што табе пагражае?
— Усім кшталту мяне пагражае крымінальная справа. Ну, дапусцім, наёмніцтва яны мне не змогуць прыпісаць, таму што дзіўна назваць наймітам байца, які ваяваў за бляшанку тушонкі. Тэрарыстам абазваць лягчэй. За тэрарызм у Беларусі пасадзіць не праблема. Як і смяротнае пакаранне ў нас за гэта не адмянялі.
— Ты лічыш, што табе ў Беларусі пагражае смяротнае пакаранне?
— Так.
— Вернемся непасрэдна да вайны. Выходзіць, што больш за ўсё ад яе пацярпелі мясцовыя мірныя жыхары?
— Мясцовыя? Як яны пацярпелі?
— Ну як, нехта страціў вокны, нехта дах, іншыя родных.
— Ну калі так лічыць, дык так. Але гэта прыкладна тое ж, як калі б раптам тайфун прайшоў. Чалавек павінен быць і да такога гатовы. Але мясцовыя тут зусім дэградавалі. Яны ўсе пайшлі на рэферэндум, думаючы, што ўсё будзе як з Крымам. Але рускія танкі не прыйшлі. І амаль усе мясцовыя мужычкі разам з піўком нырнулі да сваіх бабаў пад спадніцы. Пакуль з усёй ўкраінскай арміяй у Славянску змагаўся атрад, які амаль цалкам прыйшоў з Крыму.
— Зараз заканчваецца год. Гэтыя самыя мірныя мясцовыя будуць падводзіць яго вынікі, з жахам азіраючыся вакол. Каго яны будуць вінаваціць у тым, што адбылося? Бо людзям уласціва шукаць вінаватых...
— Для іх будуць вінаватыя ўсе. Усе дрэнныя. Я буду вінаваты, тыя, хто па тэлевізары, «укропы», палітыкі, Парашэнка, Пуцін, сусед... Усе.
— Атрымліваецца, што свой рэйтынг Расія, Пуцін страцілі на Данбасе. Тое стаўленне, якое было да яе раней, яно часткова або цалкам страчана. А да Кіева змянілася стаўленне мясцовых?
— Андрэй,дзякуючы вайне, тут людзі проста зразумелі, што хай хоць Парашэнка, хоць Пуцін — ніякай розніцы. Аднолькавыя яны для іх цяпер абсалютна. Як і ў Крыме, дарэчы, многія гэта зразумелі. Раней думалі, што Расія — гэта вялікі брат, а цяпер пераканаліся, што Расія — гэта вялікая сокавыціскалка.
Гутарыў Андрэй Барадулін, 23 снежня 2014 года, Масква — Данецк.
echo.msk.ru