Джуліян Ассанж і апошні дыктатар Еўропы ("New Statesman", Вялікабрытанія)

Тэатр Old Vic правёў прэм'еру стужкі «Апошні дыктатар Еўропы», дакументальнага фільма пра жорсткі дыктатарскі рэжым, які квітнее ў сэрцы Еўропы. 17 гадоў Аляксандр Лукашэнка кіруе былой савецкай рэспублікай Беларуссю на манер яго героя Іосіфа Сталіна: грамадскія сходы забароненыя, прэса кантралюецца цэнзурай, інтэрнэт манітораць, тэлефоны праслухоўваюць, а дабрабыт і жыццё людзей залежаць ад таго, наколькі яны пазбягаюць палітыкі.



Тэатр Old Vic правёў прэм'еру стужкі «Апошні дыктатар Еўропы», дакументальнага фільма пра жорсткі дыктатарскі рэжым, які квітнее ў сэрцы Еўропы. 17 гадоў Аляксандр Лукашэнка кіруе былой савецкай рэспублікай Беларуссю на манер яго героя Іосіфа Сталіна: грамадскія сходы забароненыя, прэса кантралюецца цэнзурай, інтэрнэт манітораць, тэлефоны праслухоўваюць, а дабрабыт і жыццё людзей залежаць ад таго, наколькі яны пазбягаюць палітыкі.
Фільм, які прываблівае ўвагу да злачынстваў Лукашэнка, заслугоўвае шырокай аўдыторыі. І тым не менш, як гэта ні парадаксальна, менавіта няўдзел у гэтым праглядзе быў бы адным з наймацнейшых выразаў салідарнасці з пабітым прадэмакратычным апазіцыйным рухам у Беларусі. Прычына заключаецца ў рашэнні стваральнікаў фільма запрасіць Джуліяна Ассанжа з WikiLeaks у якасці вядоўцы дыскусіі пасля прэм'еры фільма. Чаму гэта мае значэнне? Таму што ганараваць Ассанжа месцам на подыуме на мерапрыемстве, прысвечаным Беларусі - гэта здзек над мужчынамі і жанчынамі, якія пакутуюць ад рэпрэсій рэжыму Лукашэнкі - тырана, чыю пазіцыю ў Беларусі Ассанж дапамог ўмацаваць.
У снежні 2010 Ізраэль Шамір, калега па WikiLeaks і сябар Ассанжа - настолькі блізкі, што ён дапамог яму пазбавіцца ад шведскіх жанчын, якія заяўляюць, што яны сталі ахвярамі згвалтавання і сэксуальных дамаганняў з боку Ассанжа - па паведамленнях, ездзіў у Беларусь са стосам неадрэгаваных сакрэтных дэпешаў амерыканскіх дыпламатаў, якія тычацца краіны. Па паведамленнях, ён сустрэўся з кіраўніком адміністрацыі Лукашэнкі Уладзімірам Макеем, перадаў дакументы ўраду, і застаўся ў краіне для «назірання» за прэзідэнцкімі выбарамі.
Калі Лукашэнка абвясціў сябе пераможцам 19 снежня 2010 года, атрымаўшы амаль 80% галасоў, беларусы адрэагавалі масавым пратэстам. Лукашэнка адправіў атрады міліцыі для іх падаўлення. Калі дубінкі міліцыянтаў абросілі крывёй вуліцы і плошчы Менска, Шамір напісаў рэпартаж для амерыканскага левага часопіса Counterpunch, дзе ўзвялічваецца Лукашэнка («Прэзідэнт Беларусі ... свабодна ходзіць сярод свайго народа»), высмейваюцца яго апаненты («празаходні натоўп у Gucci», - назваў іх Шамір) і прыпісваецца WikiLeaks «заслуга» па выкрыцці «агентаў» Амерыкі ў Беларусі («Цяпер WikiLeaks адкрывае як ... незадэклараваная наяўнасць цячэ з казны ЗША да беларускай« апазіцыі »»).
У наступным месяцы дзяржаўная газета «Советская Белоруссия» пачала публікаваць серыю урыўкаў з, па іх словах, тых самых дэпешаў, падораных Лукашэнку WikiLeaks. Сярод фігур, якіх «выкрылі» як атрымальнікаў замежных грошай, былі Андрэй Саннікаў, кандыдат у прэзідэнты ад апазіцыі, што пацярпеў паразу на выбарах і зараз прысуджаны да пяцігадовага тэрміну, Алег Бябенін, прэс-сакратар Саннікава, якога знайшлі мёртвым пры падазроных абставінах за некалькі месяцаў да выбараў і Уладзімір Някляеў, пісьменнік і былы прэзідэнт беларускага ПЭН-цэнтра, які таксама вылучаўся супраць Лукашэнкі і цяпер знаходзіцца пад хатнім арыштам.
Ці адрокся Ассанж ад Шаміра на гэтай стадыі? Ці выказаўся публічна супраць Лукашэнкі? Не. Замест гэтага ён стаў ганіць Іена Хіслапа за публікацыю артыкула ў Private Eye, якая выкрывала Шаміра як адмоўніка Халакосту і прыхільніка белай расы. Ён заявіў, што супраць яго дзейнічала «канспіралагічныя змова», арганізаваная «габрэйскімі журналістамі» Guardian. Заахвоціўшыся падслухоўваннямі іншых і патануўшы ў балоце канспіратыўных тэорый, Ассанж выявіў рэфлексіўную рэакцыю на першы намёк нязгоды сярод яго былых сяброў і абвінаваціў ва ўсім зласлівых габрэяў.
Яго наступныя спробы аддаліцца ад Шаміра праваліліся, калі Джэймс Бол, былы кіраўнік персаналу WikiLeaks, адкрыў, што Ассанж не толькі аўтарызаваў доступ Шаміра да дэпешаў - а як яшчэ ён мог атрымаць дакументы з гэтай непранікальнай сакрэтнай арганізацыі, якая змагаецца за празрыстасць? - Ён таксама спыняў іншых ад крытыкі Шаміра, нават калі навіны аб яго беларускай экспедыцыі сталі здабыткам грамадскасці.
Разумныя людзі могуць шчыра не згаджацца з знешняй палітыкай Амерыкі, але факт застаецца фактам: многія дысідэнты ў рэпрэсіўных дзяржавах па ўсім свеце шукаюць падтрымкі Вашынгтона. У дагматычным светапоглядзе Ассанжа гэта недаравальнае злачынства. Як ён сказаў Дэвіду Лі з Гардыян пра афганцаў, якія супрацоўнічалі з ЗША супраць Талібану, «калі іх забіваюць, то яны гэтага павінны былі чакаць. Яны гэтага заслугоўваюць». Ад чалавека, у якога не хапае розуму адрозніць талібаў і іх ахвяр і які атрымлівае асалоду ад перспектывы таго, што грамадзянскае насельніцтва ў Афганістане будуць рэзаць за злачыннае супрацоўніцтва з Амерыкай, магчыма, не варта чакаць, каб ён быў занепакоены перагібамі еўрапейскага дыктатара.
Беларусі трэба зараз уся ўвага, якую яна можа атрымаць. Але чаму прыхільнікі яе народа на Захадзе супрацоўнічаюць з шарлатанам, які не толькі дапамог Лукашэнку, але які яшчэ і цяпер працуе на Russia Today, афіцыйным канале Крамля, які і з'яўляецца асноўным абаронцам Лукашэнкі? Калі я маліў аўтараў фільма памяняць іх пазіцыю, іх адказы гучалі так, як быццам яны ўжо сталі дбайнымі фанатыкамі, звернутымі ў культ Джуліяна Ассанжа. Кожны доказ, які я ім даў, быў адпрэчаны на падставе таго, што гэта ўсё шкодныя чуткі ці нават прапаганда «ворагаў Джуліяна» з Guardian.
Яны не ўбачылі абсурднасці сітуацыі ў пошуку ўдзелу з боку Захаду ў справе Беларусі і затым ў запрашэнні чалавека, які асудзіў на згубу дысідэнтаў, што атрымлівалі падтрымку з Захаду. Цяжка прадставіць сабе больш гідкай абразы смелай апазіцыі Беларусі, чым дазвол Ассанжу абяліць яго жудасныя дзеі, далучыўшыся без пытанняў да паказу фільма.
Ва ўсім гэтым пазіцыя Ірыны Багданавай, удзельніцы дакументальнага фільма і адной з галоўных арганізатараў прэм'еры, дзівіць. Будучы сястрой лідэра апазіцыі Саннікава, яна лічыць, што мае поўнае права судзіць аб ролі Ассанжа ў Беларусі. Але ніколькі не прыніжаючы яго ролі, можна сказаць, што Саннікаў - не адзіная ахвяра рэпрэсій Лукашэнкі. Калі я заклікаў яе перамяніць сваё меркаванне аб запрашэнні Ассанжа, яна сказала мне, што правяла расследаванне і не змагла знайсці доказаў супраць яго.
Яна павінна была пагаварыць з мінскай журналісткай Таццянай Шапуцька (Рэд.: Чытайце матэрыял Таццяны Шапуцька "Што казаў Шамір Макею"), якая правяла шмат часу ў смуродных лагерах Беларусі. Яна лічыць «ганьбай запрашаць Ассанжа на фільм». І не яна адна. У мінулым годзе, калі я пісаў рэпартажы з Мінска, я сустрэў маладых беларусаў, якія жывуць у страху ад таго, што яны будуць абвешчаныя здраднікамі на тэлебачанні, таму што яны баяліся, што іх імёны маглі фігураваць у амерыканскіх дэпешах. На страху і трывозе гэтых актывістаў Ассанж пабудаваў сваю танную славу. Сумна, што ў сваім імкненні выклікаць спачуванне да долі Саннікава, Багданава, нягледзячы на ​​неаднаразовыя просьбы, засталася халодная да пачуццяў іншых.
Нават без усяго гэтага «багажу» цяжка зразумець, што менавіта дае права Ассанжу лічыцца экспертам і фармаваць погляды іншых на Беларусь. Адзіны беларус, які хоць нешта выйграў ад яго дзейнасці, - гэта Лукашэнка. А ў 2010 годзе, толькі падавіўшы прадэмакратычны рух, дыктатар аддаў належнае Ассанжу, абвясціўшы аб сваім жаданні пачаць «беларускія WikiLeaks», якія будуць накіраваны на выяўленне і прысаромленне здраднікаў, якія супрацоўнічалі з ЗША.
Ассанж можа паспрабаваць прыкрыць спробы далейшага расследавання яго подлых дзеянняў у Беларусі, прадстаўляючы яго запрашэнне на прэм'еру «Апошняга дыктатара Еўропы» як нейкі сертыфікат аб апраўданні. Але прызнанне з боку некаторых абмежаваных беларусаў, якіх прыцягнуў бляск яго смеццевай папулярнасці, не зможа сцерці той шкоды, якую Ассанж нанёс справе дэмакратыі і яе актывістам у Беларусі.

Аўтар Капіл Камірэдды (Kapil Komireddi) — з Індыі. Яго працы публікаваліся ў Boston Globe, the Chicago Tribune, Foreign Policy і Los Angeles Times.

Арыгінал артыкула:http://www.newstatesman.com/blogs/the-staggers/2012/03/belarus-assange-lukashenko