Восень надыходзіць: дзяржава кантралюе школы і бульбасховішчы
Набліжаецца апошні дзень лета, і бацькі зноў збіраюць дзяцей у школы. А дзяржава не забываецца зацята змагацца за кантроль над думкамі і «патрыятычнае» выхаванне новага пакалення. У той жа час бітва за стратэгічны запас бульбы можа быць прыкметай эканамічнага шторму, да якога варта падрыхтавацца ўсім беларусам.
Ніякіх тэлефонаў
Забарона на карыстанне мабільнымі тэлефонамі ў беларускіх школах пачне дзейнічаць у школах з 1 верасня 2025 года. Тычыцца гэта не толькі вучняў але і педагогаў. Ёсць сімвалічныя палёгкі: за парушэнні паабяцалі не караць (прынамсі спачатку), тэлефон дзіцёнку могуць дазволіць па медыцынскіх паказаннях (калі яны дэтальна абгрунтаваныя ў заключэнні).
Настаўнікам троху лягчэй — у іх прынамсі не будуць забіраць прылады. Але кіраўніцтва міністэрства адукацыі не забылася нагадаць педагогам: «усё тайнае робіцца яўным» і выкарыстанне тэлефонаў не па інструкцыі будзе мець наступствы.
Канешне, існуюць розныя меркаванні за і супраць такіх абмежаванняў. І цалкам магчыма, што ў дэмакратычным грамадстве такі кантроль мог бы мець месца — па выніках шырокай публічнай дыскусіі з удзелам бацькоў, педагогаў, экспертаў, з увагі на меркаваныя наступствы і водгук грамадства.
Але ў сучаснай Беларусі ўсё прасцей — дзяржаўны апарат шчыра ўпэўнены, што ён заўжды ведае як лепей, і што галоўны механізм вырашэння любых праблем — рашучы кантроль.
На жаль, гэта тычыцца не толькі гаджэтаў.
Гульні патрыётаў
Нібыта менш заўважная, але больш трывожная вестка — працяг разгортвання сістэмы «патрыятычнага выхавання». Паводле рэляцый БЕЛТА (са слоў чыноўніцы Мінгарвыканкама Марыны Ільіной), у Мінску дзейнічае ўжо 173 «ваенна-патрыятычныя класы», ахоп якіх за год павялічыўся ўдвая. А яшчэ ёсць каля 53 «клубаў», у якіх займаюцца ўжо 3 тысячы навучэнцаў.
А на Гомельшчыне, як піша «Гомельская Вясна», ствараецца «прафсаюзны ўзвод юных патрыётаў», у які ўвойдуць каля 30 школьнікаў ва ўзросце 11—17 гадоў. Заняткі будуць праходзіць на базе вайсковай часткі №5525.
Падлеткаў у «прафсаюзным узводзе» збіраюцца вучыць не толькі стральбе, рукапашнаму бою і кіраванню дронамі, але і «гісторыі Беларусі» з ідэалагічным ухілам, а таксама «журналістыцы» ў патрэбным уладам фармаце.
Зразумела, чыноўнікі абгрунтоўваюць гэткую бурную дзейнасць «цікаўнасцю моладзі да служэння радзіме». Але ёсць пытанні...
На карысць чыёй радзімы працуе такая масавая мілітарызацыя падлеткаў на трэцім годзе поўнамаштабнай вайны ў суседняй краіне пры падтрымцы рэжыма Лукашэнкі?
Куды гэтая маса падлеткаў будзе прыкладаць свае новыя «ваенна-патрыятычныя веды»?
Які ўплыў на светапогляд падлеткаў зробіць «ваенна-патрыятычнае выхаванне» ў сістэме, што працуе ва ўнісон з ваенна-прапагандысцкай машынай Крамля?
Пра гэта прадстаўнікі сістэмы, якая прыкрываецца лозунгам «беларусы — мірныя людзі», сціпла маўчаць.
Глядзіце таксама
Абарона дзяцей — няспынны клопат дзяржавы
На фоне вышэй памянёных ініцыятыў лагічна (але не менш сумна) выглядае яшчэ адна.
Педагогі, «асуджаныя за злачынствы экстрэміцскай накіраванасці» (то бок за любы ўдзел у пратэстах супраць рэжыму, або за публічнае выказванне нелаяльнасці ўладам, ці за падтрымку Украіны) не будуць мець права працаваць у школе. Законапраект на гэтую тэму ўлады падрыхтавалі даўно, прынялі ў сярэдзіне лета, а напярэдадні вучэбнага году старшыня палаты прадстаўнікоў Ігар Сяргеенка яшчэ раз нагадаў пра яго на сустрэчы з калектывам Мінскага каледжа лічбавых тэхналогій.
Прычына? Функцыянеры рэжыму хочуць абараніць дзяцей «ад гвалту ў любым яго праяўленні».
З 2020 года ў краіне было зафіксавана больш за 100 тысяч фактаў рэпрэсій, якія закранулі ўсе колы беларускага народу, у тым ліку і педагогаў. Нечуваны раней узровень гвалту прывёў да таго, што ў 2025 годзе шэраг міжнародных арганізацый (Рада па правах чалавека ААН, Еўрапейскі Парламент, Рэпарцёры без межаў) характарызуюць дзейнасць беларускіх уладаў па пераследзе апанентаў як сістэмны тэрор, які можа кваліфікавацца як злачынствы супраць чалавечнасці.
Крыніца: «Вясна»
«Рускій мір», боты і гарэлка на колішняй «Вольнай сцэне»
Добрай ілюстрацыяй культурных і гуманістычных ідэалаў улады стала навіна аб пашырэнні рэпертуару Рэспубліканскага Тэатру Беларускай Драматургіі.
Калісьці тэатр быў незалежным і называўся «Вольная Сцэна». Потым (ужо шмат гадоў таму) дзяржава ператварыла яго ў падкантрольны РТБД, але з нейкіх прычын дазволіла да гэтага часу існаваць у выключна беларускамоўным фармаце.
Цяпер упершыню за шмат гадоў на колішняй «Вольнай Сцэне» збіраюцца ўвесці рускамоўны рэпертуар.
«Внедрение» рускага міра вырашылі пачынаць рэзка і крута — ставіць будуць п'есу па творы расійскага мілітарнага пісьменніка Захара Прылепіна. Колішні нацбол, удзельнік імперскіх войн у Чачні і Украіне, зацяты прапагандыст «русского мира» пачынаў сваю творчасць з гісторый пра маргінальнае падлеткавае жыццё ва ўмовах расійскіх 90-х.
Дырэктарка РТБД распавядае, што пастаноўка твора «Ботинки, полные горячей водкой. Пацанские рассказы» — гэта тое, што задаволіць як беларускага гледача, так і (чамусьці) расійскага турыста.
Не ясна, чаму расійскім турыстам важна хадзіць на Прылепіна ў беларускім тэатры, і чаму дабрабыт беларускага тэатру мусіць залежыць ад расійскіх турыстаў.
Яшчэ менш ясна, ці будуць на такія спектаклі вадзіць беларускіх школьнікаў (якіх, як мы памятаем, трэба любым коштам бараніць ад няправільных уплываў і праяваў гвалту).
Бітва за ўраджай: не застацца без бульбы!
Але галоўнае, што хвалюе ўладу напрыканцы лета — зусім не тэатр.
У чарговы раз кіраўнік рэжыму раздаў каштоўныя дырэктывы: навукоўцам -- вынайсці бульбу, якая не гніе; сельскай гаспадарцы — палепшыць культуру земляробства; дзяржаўнаму гандлю — не дапушчаць знікнення беларускай бульбы з крамаў.
Як высветлілася, узмоцнены пасеў бульбы быў у гэтым годзе стратэгічнай задачай. Улада вельмі не хоча паўтарэння веснавога дэфіцыту, выкліканага праблемамі з коштам на харчаванне ў суседняй Расіі.
Абсэсія тэмамі ўраджаю даўно стала прадметам іроніі. Але тут справа не іранічная — выглядае, што на трыццаць першым годзе дзяржаўнага кіравання эканомікай харчовая бяспека ізноў з'яўляецца стратэгічнай праблемай.
Глядзіце таксама
Эканоміка: троху камфортна, але безабаронна
Як паведаміў Белсат, па матывах аналізу афіцыйнай статыстыкі, толькі 3.4% беларусаў жывуць за мяжой беднасці (менш чым на 487 рублёў у месяц), 40% беларусаў жыве менш чым на 1000 рублёў у месяц, а 75% -- у межах 1500 рублёў.
Сенсацыйнай навіны тут няма, паказчыкі ад года да года змяняюцца не моцна, у межах доляў працэнта. Нібыта нехта даў загад трымаць планку, і эканамічныя паказчыкі гэтую задачу старанна выконваюць, не адхіляючыся ні на крок.
Толькі вось атрымліваецца, што той самы заробак «па 500 даляраў», абяцаны беларусам яшчэ ў 2010 годзе, так і застаўся для большасці «шкляной столей», якую немагчыма прабіць. А памер гэтага даходу ўсяго ў 3 разы большы за мяжу беднасці -- азначае, што большасці людзей хапае заробкаў на ўмерана-камфортнае жыццё, але не хапае, каб надзейна абараніцца ў выпадку эканамічных шокаў.
І тут можна па-новаму паглядзець на праблему напаўнення бульбасховішчаў. Сапраўды, калі людзі не могуць абараніць сябе самі ад эканамічных праблем — цалкам разумна хаця б мець стратэгічны запас таннай ежы, якая не псуецца. Але да якіх неспадзяванак варта рыхтавацца ў квітнеючай Беларусі, і куды раптам знікла ўся бульба ўвесну, чаго раней не здаралася?
Адказу на апошняе пытанне ўлада не хавае — увесну бульбу вывозілі ў Расію, дзе на гэты прадукт раптоўна падскочылі кошты.
Шторм з усходу
Як паведамляе «Радыё Свабода», рост расійскай эканомікі практычна спыніўся, склаўшы 0.4% у параўнанні з мінулым годам мінулага года. Ваенныя расходы Крамля ў першым паўгоддзі ізноў прабілі абсалютны рэкорд, склаўшы 8,48 трлн расійскіх рублёў ($105,59 млрд). Такія вялікія расходы ствараюць ілюзію багацця ў звычайных расіян, але моцна падрываюць усю сістэму. Эксперты, якіх цытуе «Радыё Свабода», лічаць, што ў наступным годзе расійскаму ўраду давядзецца моцна павышаць падаткі, што пацягне за сабой каскад фінансавых праблем.
Імаверна, даюцца ў знакі шматгадовыя санкцыі за агрэсію супраць Украіны і незбалансаванасць бюджэту, калі велізарныя грошы выдаткоўваюцца на ваенныя мэты. Фактычна, гутарка аб выдаткаванні 20% бюджэту імперыі на вайну — і гэта цягам усяго толькі паўгода. У выніку, велізарная суседская краіна балансуе на мяжы эканамічнага крызісу.
А значыць, і беларусам варта будзе «прышпіліць рамяні» ў чаканні эканамічнага шторму — бо беларуская дзяржаўная эканоміка моцна залежыць ад «саюзных партнёраў».
А ўраду давядзецца нялёгка — выглядае, што далейшая падтрымка ілюзіі стабільнасці за кошт крамлёўскіх датацый робіцца канчаткова немагчымай задачай. Мо таму і даводзіцца назіраць бурныя ініцыятывы — ад барацьбы за запаўненне бульбасховішчаў, да паездак у Кітай з адначасовымі просьбамі Захаду аб зняцці санкцый.