Такой прывязкі беларускай эканомікі да расійскай, як цяпер, не было ніколі
Любыя негатыўныя шокі, якія ўплываюць на Расію, у перспектыве будуць яшчэ ў большай ступені адбівацца на беларускай эканоміцы.
Фота Дзмітрыя Дзмітрыева
Перспектывы эканамічнага росту ў найбліжэйшай будучыні будуць залежаць ад магчымасці нарошчваць экспарт. Але паколькі ў гульню ўступіць хваля нявызначанасці, звязаная з дзеяннем санкцый, звужэннем магчымасцей для прыцягнення рэсурсаў на знешніх рынках, стабільнасці ў рэгіёне, патэнцыяльнымі ўнутранымі і знешнімі шокамі, то чакаць леташніх поспехаў наўрад ці даводзіцца. Пра гэта гаворыцца ў бюлетэні "Экспертны погляд", выпушчаным BEROC (Кіеў) у рамках праекта "Маніторынг эканомікі Беларусі: тэндэнцыі, настроі, чаканні". Бюлетэнь уяўляе сабой суб'ектыўны экспертны аналіз ключавых кароткатэрміновых тэндэнцый беларускай эканомікі.
У працы, у прыватнасці, прыводзіцца аналіз расійскага эканаміста, звязанага з банкаўскай сферай і даследаваннямі эканомік краін ЕАЭС, чыё прозвішча не раскрываецца.
Вось некаторыя вытрымкі з гэтай аналітыкі:
Нявызначаны далягляд
На эканамічны рост негатыўны ўплыў працягваюць аказваць санкцыі. Гэта тычыцца як росту выдаткаў на лагістыку і юрыдычнае суправаджэнне, так і агульнага негатыўнага іміджу краіны ў вачах контрагентаў з-за бягучых санкцый і рызык іх пашырэння, якія захоўваюцца. З іншага боку, захоўваецца дастаткова складаная сітуацыя з прыцягненнем фінансавых рэсурсаў з-за мяжы. Можна сказаць, што ў выпадку негатыўных шокаў у Беларусі не застанецца крыніц фінансавання, акрамя Расіі. Гэта стварае дадатковую нявызначанасць, бо буйныя пазыкі (міждзяржаўныя крэдыты і сродкі ЕФСР) прыцягваюцца на аснове палітычных дамоўленасцей на вышэйшым узроўні. Для камерцыйных банкаў і кампаній захоўваюцца рынкавыя інструменты, але ўмовы прыцягнення такіх сродкаў значна пагоршыліся ў параўнанні з "дасанкцыйнымі" часамі.
На ўнутраным рынку з крыніцамі фінансавання таксама няпроста. На 2021 год Мінфін планаваў буйны дэфіцыт (больш за 6,5 млрд рублёў), а ў выніку, паводле папярэдніх звестак, бюджэт органаў дзяржкіравання быў выкананы з прафіцытам. Мінфіну цяжка прыцягваць нават беларускія рублі. Мусіць, ён мог бы размясціць кароткатэрміновыя рублёвыя аблігацыі, але доўгатэрміновых рэсурсаў на рынку зараз няма. Нацбанк таксама не можа фінансаваць дэфіцыт бюджэту за кошт эмісіі (гэта забаронена заканадаўча).
У такіх умовах Мінфін вымушаны працягваць праводзіць вельмі кансерватыўную фіскальную палітыку і абмяжоўваць выдаткі. У першую чаргу агульнадзяржаўныя, гэта значыць дзяржаўную інвестпраграму. А гэта стварае дадатковыя абмежаванні для эканамічнага росту.
На першы погляд, здаецца, што сітуацыя па выніках года даволі нядрэнная: рост вышэйшы за чаканы, курс даволі стабільны, людзі перасталі выносіць дэпазіты з банкаў, інфляцыя хоць і дасягнула 10%, але яна не моцна адрозніваецца ад паказчыкаў у суседзяў. Але вось далягляды складаюцца нявызначаныя.
У Нацбанка як рэгулятара магчымасцяў уплыву на сітуацыю засталося надзвычай мала, асабліва калі казаць пра тыя з іх, якія дазволілі б банкаўскай сістэме працаваць як эфектыўнаму каналу фінансавання інвестыцый. У банкаўскай сістэме практычна ўвесь год захоўвалася залішняя ліквіднасць, гэта значыць банкі аддавалі перавагу не пашыраць свой крэдытны партфель, а трымаць вольныя грошы ў Нацбанку. Чаму так адбываецца? Ды проста калі банкі прыцягваюць рэсурсы на кароткія тэрміны, то выдаваць за кошт гэтых рэсурсаў інвестыцыйныя, гэта значыць доўгатэрміновыя, крэдыты занадта рызыкоўна.
У сувязі з гэтым рызыкі ёсць не толькі для банкаў, але і для эканомікі. Дастаткова ўзгадаць, як у часы Пятра Пракаповіча Нацбанк практыкаваў пастаяннае рэфінансаванне банкаў або як Мінфін размяшчаў у іх свае рэсурсы, каб у банкаў былі сродкі для льготнага крэдытавання эканомікі ў рамках дзяржпраграм. Калі б да такой практыкі вярнуліся зноў (пакуль гэта складана зрабіць, бо Мінфін не мае свабодных рэсурсаў, а Нацбанк па заканадаўстве не можа ажыццяўляць рэфінансаванне банкаў на доўгія тэрміны), гэта хутка прывяло б да тых жа наступстваў, што і ў 2008, 2011 або 2014 гадах, — рублі хутка аказваліся б на валютным рынку, робячы дэвальвацыю непазбежнай.
Такім чынам, доларавы эквівалент ВУП падаў бы, а адносныя паказчыкі дзярждоўгу (дзярждоўг у адносінах да ВУП) пагаршаліся б. Гэта магло б скончыцца пераглядам суверэннага крэдытнага рэйтынгу, падзеннем кошту дзяржаўных каштоўных папер і даволі цяжкімі наступствамі для банкаўскага сектара.
Для разумення можна ўспомніць, як нядаўняе падзенне каціровак расійскіх каштоўных папер ударыла па капітале расійскіх банкаў. Як бачна, сітуацыя даволі далікатная. Урад, Нацбанк, кампаніі і банкаўскі сектар аказаліся ў вельмі жорсткіх рамках, таму любы знешні або ўнутраны шок могуць вывесці сітуацыю з раўнавагі, і паўплываць на гэта будзе вельмі складана.
Фактары росту
Ключавы фактар, які будзе ўплываць на рост эканомікі, — гэта захаванне стабільнасці ў рэгіёне. У прыватнасці, рызыка канфлікту або чагосьці, за чым рушаць услед жорсткія санкцыі супраць Расіі. Таму што такой прывязкі беларускай эканомікі да расійскай, як цяпер, не было ніколі.
Мы прыйшлі да таго, што Расія засталася практычна адзінай крыніцай рэсурсаў, асноўным рынкам, рэгіёнам з лагістычнымі магчымасцямі для экспартных паставак шэрагу беларускіх тавараў. Значыць, любыя негатыўныя шокі, якія ўплываюць на Расію, будуць яшчэ ў большай ступені адбівацца на беларускай эканоміцы.
Другі фактар — унутраны.
Тут ключавое пытанне — попыт (спажывецкая ўпэўненасць) і інвестыцыі, звязаныя з тым, наколькі людзі атаясамліваюць сваю будучыню з будучыняй краіны. Нядаўняе даследаванне BEROC (Кіеў) паказала, што упэўненасць спажыўцоў у заўтрашнім дні знаходзіцца ў адмоўнай зоне: людзі ўспрымаюць рызыкі пагаршэння сітуацыі як высокія, адпаведна, не павялічваюць спажыванне. Гэтак жа паводзяць сябе інвестары. У выніку краіна ўпускае магчымасці развіцця.
thinktanks.by