Кіраўнік СК пра справу БелТА: «Вас жа не білі, рукі вам не заціскалі»

«Я разумею, што вам гэта непрыемна, як мінімум. Шчыра кажучы, мне, можа быць, не менш непрыемна, што такая справа была ў вытворчасці». Кіраўнік Следчага камітэта ў размове з TUT.BY распавёў, што думае пра «справу БЕЛТА», заявах журналістаў пра ціск і пра тое, ці трэба нешта мяняць у працы ведамства.


Перад пачаткам «Вялікай размовы» ў кіраўніка краіны TUT.BY пацікавіўся ў кіраўніка СК Івана Наскевіч, што павінна мяняцца ў працы праваахоўных органаў. Нагадаем, нядаўна Лукашэнка  анансаваў вялікую нараду з сілавым блокам.
— Я буду адказваць за сваё ведамства. За сем гадоў існавання Следчага камітэта мы толькі і займаемся тым, што самаўдасканальваемся. Нейкіх глабальных змяненняў, якія павінны адбыцца ў нас у бліжэйшы час, я не чакаю, не адчуваю іх неабходнасць. Адзінае пытанне, якое ў нас на парадку дня, — гэта стварэнне сваёй ведамаснай установы дадатковай адукацыі, гэтае пытанне павінна вырашыцца ў першым паўгоддзі гэтага года. Вядома ж, нам не хапала свайго інстытута павышэння кваліфікацыі.
Сістэмных праблем у працы Следчага камітэта я не бачу. Не бачу і пасылу ні ад грамадства, ні ад журналістаў пра тое, што ў Следчым камітэце ёсць сістэмныя парушэнні, праблемы, якія патрабуюць дазволу на ўзроўні дзяржавы.
— Іван Данілавіч, але на працэсе над галоўным рэдактарам TUT.BY Марынай Золатавай адразу некалькі сведак заявілі пра тое, што 7 жніўня, калі іх затрымлівалі, калі ішлі ператрусы, быў ціск — кіраўнік следчай групы патрабаваў паказанняў супраць Золатавай. З гэтым пытаннем вы разбіраецеся?
— Які ціск там быў?
— Мяне дапытвалі 7 жніўня, канкрэтна патрабавалі паказанняў супраць Золатавай. І калі пра гэта кажа не адзін чалавек, а тры-чатыры-пяць, усё ж такі, напэўна, павінна быць нейкая праверка і павінна быць рэакцыя ад СК?
— У кожным выпадку пры паступленні да нас зварота пра нейкія незаконныя метады следства праводзіцца праверка ў парадку артыкула 174 КПК аб наяўнасці або адсутнасці складу злачынства. Калі следчы або кіраўнік следчай групы падследнаму паказвае або просіць: «Дайце нейкія паказанні», гэта, напэўна, не склад злачынства. Я не разумею, чаму ўсё зводзяць гэтую сітуацыю цяпер да Марыны Золатавай, усе іншыя ўжо не пры справах (14 фігурантаў «справы БЕЛТА» былі вызваленыя ад крымінальнай адказнасці. — Заўвага. TUT.BY) — і чамусьці раптам рэзка, праз паўгода пасля таго, што здарылася, актыўна сталі казаць пра тое, што ад іх патрабавалі паказанняў супраць Марыны Золатавай. Першыя тыдні, месяцы ніхто пра гэта не казаў. Скаардынавана сталі казаць пра гэта толькі тады, калі Марына Золатава апынулася ў судзе.
— Была падпіска аб невыдаванні, а потым суд стаў задаваць пытанні — мы сталі адказваць.
— Я магу толькі выказаць здагадку: паколькі яна была адзінай, хто прыцягваўся да адказнасці як службовая асоба, тут следчы павінен быў высвятліць яе ролю ў гэтай усёй дзейнасці. Вас жа не білі, рукі вам не заціскалі ў дзвярах.
— Калі б білі і заціскалі, пагадзіцеся, вы б цяпер, напэўна, не казалі, што ў вас у ведамстве усё ў парадку.
— Не дай бог, я, вядома, утрырую, але мне падаецца, што тут журналісцкая супольнасць трошкі перабольшвае.
— Іван Данілавіч, але атрымалася так, што даволі шмат журналістаў — 15 чалавек, а першапачаткова было больш, каля 20, — даведаліся на сваім вопыце, як у нас працуюць следчыя органы. Майстар-клас вы, вядома, правялі шыкоўны па допытам і ператрусам — толькі да мяне дадому 8 чалавек прыйшло. Але ці варта было гэта таго, ці варта было такую колькасць журналістаў рабіць крымінальнікамі?
— Крымінальнікам ж нікога не зрабілі.
— Золатаву судзяць.
— Я за рашэнне суда не ў адказе. Што тычыцца самой тактыкі правядзення першапачатковых дзеянняў: вы ўсе дарослыя людзі, прымудроныя вопытам, выдатна ведаеце, што калі б першапачатковыя мерапрыемствы праводзіліся па-іншаму, без канфіскацыі неабходнай дакументацыі і асабліва ўсіх тэхнічных сродкаў, там на другі дзень рабіць было б няма чаго з гэтай справай, проста няма-ча-го.
— Дык можа там рабіць і не было чаго? І гэта ўсё-ткі справа гаспадарчая або адміністрацыйная?
— Як жа няма чаго, калі яна дайшло да суда? Я калі ішоў сюды, быў на 200 адсоткаў упэўнены, што размова будзе весціся менавіта вакол гэтай сітуацыі. Я разумею, што вам гэта непрыемна, як мінімум. Шчыра кажучы, мне, можа быць, не менш непрыемна, што такая справа была ў вытворчасці. Але так атрымалася, мы ж працуем з справамі не па замове, што прыйшло, то прыйшло (першапачатковую праверку праводзіла МУС. — Заўвага. TUT.BY).
Нагадаем, 7 жніўня ў офісах кампаній TUT.BY і БелаПАН прайшлі ператрусы і затрыманні. Былі затрыманыя галоўны рэдактар ​​TUT.BY Марына Золатава, рэдактары партала Ганна Калтыгина, Галіна Уласік і Ганна Ермачонак, галоўны рэдактар ​​БелаПАН Ірына Леўшына і міжнародны аглядальнік інфармагенцтва Таццяна Каравянкова, уласкар «Нямецкай хвалі» Павал Быкоўскі і рэдактар ​​інтэрнэт-сайту газеты «Беларусы і рынак» Аляксей Жукаў. Усе яны правялі па некалькі сутак у ізалятары часовага ўтрымання на Акрэсціна. Журналістаў і рэдакцыі падтрымалі Еўрасаюз, Савет Еўропы, ЗША, а таксама міжнародныя праваабарончыя арганізацыі.
Працэс над галоўным рэдактарам TUT.BY Марынай Золатавай пачаўся 12 лютага, 4 сакавіка суд павінен вынесці рашэнне. Упершыню ў гісторыі сучаснай Беларусі судзяць галоўнага рэдактара СМІ па абвінавачванні ў злачынстве, звязаным з прафесійнай дзейнасцю.
Галоўрэда TUT.BY абвінавачваюць па ч. 2 арт. 425 Крымінальнага кодэкса (Бяздзейнасць службовай асобы), санкцыя артыкулу — ад штрафу і да 5 гадоў пазбаўлення волі.
Першапачаткова Марына Золатава таксама падазравалася па ч. 2 арт. 349 (Несанкцыянаваны доступ да кампутарнай інфармацыі) КК Беларусі. Менавіта па гэтым артыкуле былі абвінавачаныя астатнія фігуранты справы. З усіх падазраваных Золатава — адзіная, як высветліла следства, хто не ажыццяўляў доступ да платных матэрыялаў БЕЛТА. Крымінальны пераслед па гэтым артыкуле ў дачыненні да Марыны Золатавай было спынена «ў сувязі з незакончанага злачынства».
СК двойчы адмовіў Золатавай у задавальненні хадайніцтва аб спыненні крымінальнага пераследу паводле 86-м артыкула Крымінальнага кодэкса.
Марына Золатава засталася адзінай абвінавачванай па «справе БЕЛТА», астатнія фігуранты — 14 супрацоўнікаў розных СМІ — былі вызваленыя ад крымінальнай адказнасці з прыцягненнем да адміністрацыйнай. Акрамя штрафаў журналісты былі абавязаны кампенсаваць нанесеную шкоду. Сумы розныя — ад 3 да 17 тысяч рублёў.
Гутарыла Ульяна Бабаед, tut.by, пераклад НЧ