Геапалітыка згодна з паняццем свой-чужы

Хто гучней за ўсіх крычыць: «Трымай злодзея»? Адказ на гэта пытанне даўно не з’яўляецца таямніцай. А хто найбольш актыўна змагаецца з нацыстамі — і суправаджае гэтую барацьбу адпаведнай рыторыкай?

Заходжу на сайт RIA.RU (РІА «Новости»), які прэтэндуе, калі верыць Вікіпедыі, на ролю аднаго з лідараў рунэту сярод інфармацыйных анлайн-рэсурсаў і самага цытаванага расійскага СМІ ў сацыяльных сетках па стане на кастрычнік 2021 года. Заходжу, што называецца, «па наводцы», маючы на мэце азнаямленне з артыкулам «Што Расія павінна зрабіць з Украінай» філосафа і метадолага Цімафея Сяргейцава.
Аўтар пачынае артыкул з магутнага акорда, што не пакідае сумневаў наконт яго стаўлення да «спецаперацыі»: «Яшчэ ў красавіку мінулага года мы пісалі пра непазбежнасць дэнацыфікацыі Украіны. Нацысцкая, бандэраўская Украіна, вораг Расіі і інструмент Захаду па знішчэнні Расі нам не патрэбна. Сёння пытанне дэнацыфікацыі перайшло ў практычную плоскасць».
Далей — больш: «Дэнацыфікацыя неабходная, калі значная частка народа — хутчэй за ўсё, яго большасць — асвоеная і ўцягнутая нацысцкім рэжымам у сваю палітыку. Гэта значыць, тады, калі не працуе гіпотэза “народ добры — улада дрэнная”».
Які лёс чакае дрэнную, з пункту гледжання Сяргейцава, уладу, думаю, здагадацца нескладана: «Бандэраўская вярхушка павінна быць ліквідаваная, яе перавыхаванне немагчымае».
Але як варта паступіць з нядобрым народам — усіх жа не перавешаеш? Вось тут і павінна праявіць сябе ў поўнай меры дэнацыфікацыя, пад якой філосаф і метадолаг разумее «комплекс мерапрыемстваў у адносінах да нацыфікаванай масы насельніцтва, якая тэхнічна не можа быць падвергнутая прамым пакаранням у якасці ваенных злачынцаў».
Якіх канкрэтна «тэхнічных» інструментаў у Расіі не хапае для прамога гвалту, у артыкуле не ўдакладняецца. Сяргейцаў мяркуе, што дэўкраінізацыі ў якасці канчатковай мэты дэнацыфікацыі ў інфармацыйны век можна дамагчыся шляхам «інсталяцыі расійскай інфармацыйнай прасторы», для чаго, у прыватнасці, спатрэбіцца «выманне навучальных матэрыялаў і забарона адукацыйных праграм усіх узроўняў, якія змяшчаюць нацысцкія ідэалагічныя ўстаноўкі».
Схільнасцю да шапказакідальніцтва аўтар такога маштабнага сацыяльнага праекта не пакутуе. Ён усведамляе, што «тэрміны дэнацыфікацыі ніяк не могуць быць меншыя за адно пакаленне, якое павінна нарадзіцца, вырасці і дасягнуць сталасці ва ўмовах дэнацыфікацыі». Аднак працэс змены пакаленняў не варта пускаць на самацёк. Ён павінен праходзіць пад кантролем «пастаянна дзеючых органаў дэнацыфікацыі на перыяд 25 гадоў».
Але, як кажа народная мудрасць, гарбатага выпрастае магіла, упартага — дубіна. У жыхароў жа Украіны, якім тры дзесяцігоддзі прышчаплялася вакцына нацызму, шанцаў на выпраўленне няма. Таму цалкам разумным выглядае наступнае патрабаванне: «Ніякіх “планаў Маршала” для гэтых тэрыторый дапускаць нельга. Ніякага “нейтралітэту” ў ідэалагічным і практычным сэнсе, сумяшчальнага з дэнацыфікацыяй, быць не можа. Кадры і арганізацыі, якія з’яўляюцца інструментам дэнацыфікацыі ў новых рэспубліках, што падпадаюць пад дэнацыфікацыю, не могуць не абапірацца на прамую сілавую і арганізацыйную падтрымку Расіі».

Расія ў якасці апошняй інстанцыі

Слова «дэнацыфікацыя», якое пабіла пасля 24 лютага ўсе рэйтынгі папулярнасці, як і большасць неалагізмаў — гэта значыць слоў, якія нядаўна з’явіліся ў мове, — запазычанае «вялікім і магутным» у былых заходніх партнёраў, а цяпер «недружалюбных» краін.
Дэнацыфікацыя ў якасці комплексу мерапрыемстваў, накіраваных на ачышчэнне пасляваеннага германскага грамадства ад уплыву нацысцкай ідэалогіі, праводзілася па ініцыятыве саюзнікаў па антыгітлераўскай кааліцыі пасля перамогі над нацысцкім Рэйхам.
Сучасная Германія, якая прэтэндуе на ролю аднаго з лідараў калектыўнага Захаду, — ёсць вынік увасаблення ў жыццё ініцыятывы саюзнікаў. Не без яе ўдзелу здабылі другое дыханне шматлікія праекціроўшчыкі і спонсары ўкраінскага нацызму, які «нясе ў сабе не меншую, а большую пагрозу міру і Расіі, чым нямецкі нацызм гітлераўскага ізводу».
Гарантыяй паспяховай дэнацыфікацыі Украіны павінна стаць адмова Расіі ад праеўрапейскіх і празаходніх ілюзій. Для гэтага дзяржаве, якая ўзнялася з каленяў, неабходна ўсвядоміць сябе ў якасці апошняй інстанцыі, што ўстала на абарону «тых каштоўнасцяў гістарычнай Еўропы (Старога Свету), якія таго заслугоўваюць і ад якіх Захад канчаткова адмовіўся, прайграўшы ў барацьбе за самога сябе».
Апошняя цытата дазваляе перайсці ад прыватнага (расійска-ўкраінскага супрацьстаяння) да агульнага — татальнага перагляду палітычных і маральных паняццяў, якія склаліся ў заходнім свеце пасля Другой сусветнай вайны.
Дэнацыфікацыя — гэтым разам не паводле Сяргейцава, а паводле Пуціна, — азначае перш за ўсё тое, што гэтая вайна не толькі дапушчальная, аднак і маральна неабходная.
«На вайне супраць нацызму, — тлумачыць палітычны філосаф Ілля Будрайцкіс, — няма паўтонаў, а цана перамогі не мае значэння. У барацьбе Дабра і Зла немагчыма дасягнуць мірнага пагаднення — таму што кожны кампраміс са злом прыводзіць дабро да скажэння і псуе яго. Нацызм пагарджае ўсімі чалавечымі законамі і парушае іх — і таму на саміх нацыстаў не распаўсюджваюцца ніякія ўніверсальныя правы. З нацыстамі, як і з тэрарыстамі, не размаўляюць — іх знішчаюць».
Ва ўмовах канчатковага заняпаду Еўропы права ўсталёўваць універсальныя нормы чалавечнасці перайшло да Расіі. І не бяда, што яна спрабуе іх усталёўваць насуперак самому чалавецтву.
Без выдаткаў, зразумела, не абыходзіцца. Аднак жа не сёння нарадзілася прыказка: «Дзе дровы сякуць, там трэскі лятуць». Яе ў якасці ўніверсальнага тлумачэння вось ужо стагоддзе выкарыстоўваюць прыхільнікі «моцнай улады».
***
Мне неаднаразова даводзілася адзначаць, што адной з базавых характарыстык культурнага ядра расійскай цывілізацыі з’яўляецца маніхейства — гэта значыць, уяўленне пра свет як арэну, на якой у апошнім змаганні сышліся Дабро і Зло, Святло і Цемра.
Таму няма нічога дзіўнага ў тым, што ў выкананні крамлёўскіх ідэолагаў нацызм губляе ўніверсальныя рысы і ператвараецца ў інструмент стварэння ворага. «Адрозніць нацыста ад не-нацыста — цяпер гэта па сутнасці здольнасць адрозніць свайго ад чужога». Гэта не мае словы. Іх аўтар — Ілля Будрайцкіс.