Як будавалі піраміды?

Навошта будавалі піраміды, колькі гэта займала часу і што Герадот пісаў пра Егіпет.

Піраміды — гэта грабніцы цароў, пабудовы цудоўныя і манументальныя, паколькі цар лічыўся ў Егіпце богам. Вялікія піраміды ў Гізе былі пабудаваныя ў XXVII-XXV стагоддзях да нашай эры. Праблема будаўніцтва пірамід складаная, можна адзначыць толькі некаторыя знаходкі, якія даюць новыя важныя дэталі.
Існуе няшмат старажытнаегіпецкіх крыніц аб тым, як будаваліся піраміды: вакол гатовага збудавання старанна прыбіралі усе сляды дзейнасці. Значна больш звестак мы атрымліваем ад недабудаваных пірамід (напрыклад, у Сакары): побач з імі знаходзяць магчымыя рэшткі дапаможных збудаванняў, прылады працы, і там лепш бачныя тэхнічныя праблемы будаўніцтва.
Часам мяркуюць, што піраміда — гэта вялікія правільныя кубікі, акуратна складзеныя ў шэрагі. Але ў разломе піраміды, праробленым ў Сярэднявеччы арабамі, што шукалі скарбы, відаць, што мур нерэгулярны: камяні рознай велічыні, у асобных месцах бачыш раствор. У аснове ляжаць буйныя блокі, а да вяршыні яны становяцца менш. З нагоды тэхнікі ўзвядзення пірамід ёсць некалькі гіпотэз (напрыклад, здагадка Марка Ленерам аб пандусах «якія апяразваюць» піраміду). Сучаснаму чалавеку ўзвядзенне гэтак велізарных збудаванняў у гэтуль глыбокай старажытнасці здаецца цудам, ажыццёўленым магчыма, пазаземнай цывілізацыяй, але піраміды вельмі гарманічна ўпісваюцца ў кантэкст дзіўнай культуры Старажытнага Егіпта.
Пабудовай пірамід займаліся не рабы, а асноўнае насельніцтва краіны — гэта было іх працоўнай павіннасцю на карысць цара. На працы людзі служылі ў сезоны, калі не трэба было займацца сельскагаспадарчымі работамі. Уласна будаўніцтвам займаліся высокакваліфікаваныя спецыялісты: архітэктары, прарабы. Найбольшая колькасць не настолькі кваліфікаваных людзей было задзейнічана ў каменяломнях і на дастаўцы каменя. Мяркуюць, што ўсяго на будоўлі было занята 20-30 тысяч чалавек.

Побач з трыма пірамідамі ў Гізе археолагі знайшлі пасёлак для будаўнікоў — з 60-х гадоў XX стагоддзя там вядуцца раскопкі. Знойдзены таксама некропаль, дзе размяшчаюцца грабніцы архітэктараў, прарабаў, ёсць вельмі бедныя пахавання памерлых падчас будоўлі рабочых. Амерыканская экспедыцыя Марка Ленера ў Гізе ў канцы XX — пачатку XXI стагоддзя выявіла вытворчыя комплексы, якія абслугоўвалі вялікую будоўлю. Былі знойдзеныя медзеплавільныя майстэрні, у якіх рабілі інструменты для пабудовы пірамід. Велізарны вытворчы комплекс быў накіраваны на выраб ежы для кармлення масы працоўных: хлебапякарныя цэхі (там жа варылі піва), каморы для сушкі рыбы. Таксама Ленер знайшоў месца, дзе прыносіліся ахвяры нябожчыкам-царам. Гэты матэрыял распавёў пра багацце грамадства ў эпоху росквіту пірамідабудаўніцтва, паколькі ў ахвяру прыносілі маладых, а не старых жывёл.
Пра тое, колькі часу займала будоўля, казаць складана. Герадот, старажытнагрэцкі аўтар V стагоддзя да нашай эры, пісаў, што 20 гадоў будавалі дарогу да піраміды (магчыма, гэта пандус) і 10 гадоў будавалі саму піраміду. Але вядома, што Герадот не ведаў егіпецкай мовы, а таму мог няправільна зразумець тое, што яму распавядалі, тым больш што прайшло ўжо два тысячагоддзя з часу пабудовы. Больш дакладныя звесткі — гэта старажытнаегіпецкія надпісы на каменных блоках, з якіх будавалі піраміды. Але большасць такіх надпісаў ўтоена ў тоўшчы пірамід, бо гэта працоўныя пазнакі старажытных прарабаў. У недабудаваных збудаваннях часам знаходзяць такія пазнакі, якія фіксавалі назву будаўнічай брыгады і дату, калі праца была скончаная (магчыма, брыгады спаборнічалі паміж сабой).
У 2011 годзе на беразе Чырвонага мора (Вадзі-эль-Джарф) французскія археолагі знайшлі порт часоў будаўніцтва вялікіх пірамід. З гэтай гавані егіпцяне плавалі на Сінай у Вадзі-Магхара і Серабіт-эль-Хадзім, дзе здабывалі медную руду (на блоках пірамід ёсць сляды медных гармат). Папірусы з Вадзі-эль-Джарф утрымліваюць вельмі цікавыя дадзеныя аб будаўніцтве піраміды Хеопса, але іх пакуль цалкам не апублікавалі. У прыватнасці, знойдзены працоўны дзённік чалавека, які кіраваў брыгадай, якая займалася дастаўкай высакаякаснага вапняка з Туры для абліцоўвання піраміды. Сёння мы бачым «распранутыя» (як бы ступеністыя) піраміды, але першапачаткова пабудовы былі ідэальна гладкімі, абліцаванымі белым вапняком з Туры. Яго дастаўлялі з другога берага Ніла, ад ракі пракладалі каналы, каб прывезці камень бліжэй да пірамід (гавань ля пірамід таксама знайшла экспедыцыя Марка Ленерам). Абліцоўванне з пірамід Гізы знялі ў арабскі пэрыяд, яе выкарыстоўвалі для пабудовы сярэднявечных каірскіх мячэцяў.

Надпісы на блоках пірамід даюць надзейныя звесткі пра тое, каму належалі пабудовы. Так было выяўлена, што піраміда Хеопса сапраўды яму належала. Над пахавальнай камэрай цара ёсць невысокія памяшканні, якія прызначаліся для таго, каб вярхушка піраміды не ціснула на пахавальную камеру (так званыя «разгрузныя камеры»). На столі аднаго з гэтых памяшканняў фарбай былі выведзены іерогліфы — «Гарызонт Хуфу» (назва піраміды), іх мы ведаем і па іншых крыніцах, у прыватнасці зараз і з папірусаў Вадзі-эль-Джарфа (Хеопсам цара называе Герадот, а егіпцяне называлі яго Хуфу ).
Піраміды будавалі з мясцовага вапняка. У Гізе экспедыцыя Марка Ленера паказала, што каменяломні размяшчаліся не далей 300 метраў ад будоўлі. Гіза была абраная як месца, дзе дастаткова вапняка для будаўніцтва. Для некаторых работ матэрыялы везлі здалёк. Пахавальная камера ўнутры піраміды Хеопса абліцаваная велізарнымі гранітнымі плітамі. Іх везлі амаль за тысячу кіламетраў з поўдня з Асуан, дзе былі гранітныя каменяломні. У Асуане дэталі праходзілі грубую апрацоўку, іх маркіравалі, а ўжо на месцы гранітныя пліты шліфавалі далярытавымі прыладамі працы. Вяльможы, якія кіравалі працамі, у надпісах ў сваіх магільнях з гонарам паведамлялі, што цар іхні паслаў за матэрыялам для піраміды. З заданнем чыноўнікі спраўляліся, і цар хваліў іх. Узнагародай магло быць і дазвол пабудовы грабніцы бліжэй да піраміды цара.
Паводле postnauka.ru