«Мама разбудзіла, сказала: У дзверы звоняць людзі ў масках і камізэльках»

На супрацоўніцу БДУІР завялі крымінальную справу. Яе 18-гадовы сын распавядае TUT.BY пра ператрус, лісты з ізалятара і дарослае жыццё.

15 верасня Івану Пушнякову споўнілася 18 гадоў, а праз два месяцы, кажа, на яго звалілася ўсё і адразу. Раніцай 12 лістапада, успамінае, да іх у дзверы патэлефанавалі "людзі ў масках", пасля ператрусу яго маму Вольгу Філатчэнкаву, супрацоўніцу БДУІР, "павезлі на гутарку".
"Увечары адвакат паведаміла, што мама застаецца ў СІЗА КДБ, — вяртаецца да тых падзей Ваня. — Ёй прад'яўленае абвінавачванне па ч. 1 арт. 342 Крымінальнага кодэкса (Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх)».
Ваня студэнт-першакурснік, вучыцца ў БДУІР. «Я не выдатнік, але і не аўтсайдэр», — сцісла распавядае пра сябе. Да звыклага спісу спраў, дзе раней асноўны клопатам былі толькі пары і падрыхтоўка да іх, цяпер дадаліся хатнія клопаты, фінансавыя моманты і пытанні, звязаныя з мамчыным арыштам.
— Ніколі не думаў, што мне давядзецца збіраць камусьці перадачы ў ізалятар, — усміхаецца малады чалавек. — Добра, дапамагла цётка Лена. Гэта мама маёй былой аднакласніцы. Яна склала спіс патрэбных рэчаў, а я ўжо хадзіў па крамах, купляў. Цяжэй за ўсе было знайсці шампунь ў празрыстай бутэльцы. А яшчэ люстэрка, каб простае, без усялякіх фінціфлюшак.
З Ванем мы сустракаемся ў рэдакцыі TUT.BY. дзве гадзіны таму ў яго скончыліся пары. З вучобы ён перамыкаецца на гісторыю мамы — Вольгі Філатчэнкавай, асістэнта кафедры "праграмнага забеспячэння інфармацыйных тэхналогій" БДУІР. На днях праваабаронцы прызналі яе палітвязнем.

— Маме 41 год, яна вельмі рознабаковы чалавек. Любіць падарожнічаць, з дзяцінства займаецца танцамі і вакалам. Наведвае адкрытыя лекцыі, шмат чытае, — пералічвае захапленні Вольгі сын. — У БДУІРы, які яна сама калісьці заканчвала, мама працуе трэці год. Не магу сказаць, што да гэтых выбараў яна актыўна цікавілася палітыкай, але гэтым летам вырашыла стаць незалежны назіральнік. Чаму? Напэўна, таму што сітуацыя ў краіне такая і нешта павінна памяняцца.
Вольга — адна з супрацоўнікаў БДУІР, хто падтрымаў забастоўку, абвешчаную Святланай Ціханоўскай. Як і наколькі актыўна жанчына ў ёй удзельнічала, сын кажа, што не ведае. Акрамя таго, Вольга знялася ў відэазвароце, дзе выкладчыкі і работнікі ВНУ выказаліся з нагоды затрыманняў і пераследу студэнтаў і супрацоўнікаў універсітэта, а таксама гвалту ў краіне.
— Маму зачапіў арышт Дзмітрыя Мазура (студэнта БДУІР, які правёў за кратамі 38 сутак). яна не вучыла гэтага хлопца, але калі сталі хапаць студэнтаў, яна, як выкладчык, не магла сядзець у баку, — распавядае Іван. — Калі шчыра, дома мы не нагружалі адзін аднаго палітыкай. Глядзелі серыялы, гулялі ў настолкі, стараліся праводзіць час разам.
Бацькі Івана ў разводзе. Ваня, распавядае, што жыве з мамай і 7-гадовай сястрой Машай, і дадае, што з татам ва ўсіх добрыя адносіны.
— 12 лістапада прыкладна ў 10.30 мяне разбудзіла мама. Сказала: У дзверы звоняць людзі ў масках і камізэльках. Я спалохаўся, мама таксама. Яна тэлефанавала на працу, дзядулі з бабуляй, і ў "Вясну", — вяртаецца да тых падзей малады чалавек. — Дзядуля з бабуляй пенсіянеры і жывуць побач, таму яны неўзабаве прыйшлі. Дзед паглядзеў пастанову і паведаміў, што мы павінны адкрыць.
Усяго, працягвае Іван, сілавікоў было чацвёра. Адзін з іх — кіраўнік, прадставіўся супрацоўнікам КДБ, іншыя сябе не называлі. У дакуменце, які паказалі Філатчанкавым, было напісана пра артыкул 342 КК РБ.
— Мне здаецца, падчас ператрусу шукалі нейкія дакументы, — дзеліцца здагадкамі малады чалавек. — Сілавікі, напрыклад, вельмі скрупулёзна праглядалі кніжную шафу, а ў бялізнавыя асабліва не ўзіраліся. Бачыў, што канфіскавалі мамчын рабочы сшытак, куды яна рабіла пазнакі, калі была незалежным назіральнікам, а таксама раздаткавыя матэрыялы, звязаныя з наглядальнымі справамі. Забралі нашы з мамай ноўтбукі і тэлефоны. Мы прасілі пакінуць маю тэхніку, яна мне патрэбна для вучобы, нам адказалі: раз мы жывём у адной кватэры, то павінны забраць і яе.
Ператрус, кажа Іван, доўжыўся каля чатырох гадзін, пасля гэтага Вольгу "павезлі на размову".
— Адразу, як толькі яны ўвайшлі ў кватэру, мы спыталі: "У якім статусе знаходзіцца мама?" Нам растлумачылі, што па справе праходзіць толькі кватэра, а пасля ператрусу, паведамілі: мама затрыманая, — апісвае тое, што адбываецца Іван. — Як сын я быў ўсхваляваны і напалоханы. Пытаўся: "Куды вы яе вязеце? На колькі? Для чаго?" На ўсе пытанні мне адказвалі адно: з вамі звяжуцца. Добра ў мамы быў адвакат. Увечары абаронца паведаміла: мама застаецца ў СІЗА КДБ. У гэты панядзелак, калі мы з дзядулям панеслі маме перадачу, даведаліся, што яе перавялі ў СІЗА № 1 на Валадарскага.
У вечар мамінага затрымання, працягвае Ваня, патэлефанаваў тата. Сказаў, што дзеці заўсёды могуць на яго разлічваць. Бабуля з дзядулем прапанавалі ўнукам пераехаць да іх.
— Пакуль сілавікі тэлефанавалі ў дзверы, мама паспела напісаць даверанасць, каб Маша жыла ў яе бацькоў, — тлумачыць сітуацыю Іван. — Маша пераехала, а я застаўся. Тут мне спакайней. Сястры мы кажам, што мама ў камандзіроўцы ... мяне вельмі накрывае, калі я знаходжуся побач з Машай. Цісне ад таго, што мы ведаем праўду, але ёй не гаворым. Яна часта пытаецца, А калі мама вернецца, а чаму яна піша, а не тэлефануе, і мы ўвесь час ёй нешта прыдумляем. Яна бегае, усміхаецца, а ў мяне ўнутры бязладдзе.
Асабліва цяжка, працягвае Ваня, было першыя паўтары тыдні. Кладзешся спаць, не можаш заснуць, заснуў —-прачынаешся.
 
— А потым я пачаў атрымліваць ад мамы лісты, стала спакайней, — кажа ён. — Піша, што яна ў парадку, і аб тым, што, падобна, кіне паліць. Гэта мяне радуе. У ежы не пераборлівая, таму не скардзіцца. Расказвае пра сукамерніц і пра тое, што пачала чытаць Булгакава.
— А вы ёй пра што пішаце?
— Пра тое, што ў нас усё нармальна, што перажываем і трымаемся.
А наогул, яны з дзядулем вырашылі, што як мужчыны, павінны ўзяць на сябе клопат пра сям'ю.
— Стараемся трымацца з халоднай галавой — жартуе Ваня. — Я загрузіў сябе хатнімі справамі, вучобай — гэта дапамагае абстрагавацца. У ноўтбуку, які ў мяне канфіскавалі, былі падрыхтаваныя да абароны працы, справаздачы, цяпер усё гэта трэба перарабляць. Адвакат напісала заяву, каб маю тэхніку ўсё ж вярнулі, але пакуль безвынікова. Спытаў у прыяцеляў, можа, у каго-то ёсць свабодны ноут, аказалася — няма. Вядома, вучыцца ў БДУІР без свайго ноўтбука — той яшчэ квэст, але хлопцы выручаюць. На лабараторных па праграмаванні падсаджваюся да аднакурснікаў. У гэтай сітуацыі я нават плюс знайшоў, калі чагосьці не разумею з кодам, можна тут жа спытаць у таварыша.
Гаспадарскія справы, жартуе Ваня, яго не палохаюць. Да таго ж, пасля затрымання мамы адгукнулася нямала неабыякавых людзей.
— А што ў вас з грашыма, усё ж такі вы не працуеце?
— З аплатай вучобы падстрахуе тата, на жыццё і камуналку хапае зберажэнняў, плюс я займаюся з дзецьмі ангельскай, — усміхаецца малады чалавек. — Ключавое — адвакат. З гэтым пакуль дапамагаюць сваякі, знаёмыя, мамчыны студэнты і іх бацькі. Было кранальна, калі некаторыя з іх набіралі, казалі: ведаем, што ты сарамлівы, сам не папросіш, таму тэлефануем.
— Як у 18 гадоў вы з усім гэтым спраўляецеся? 
— Дапамагаюць людзі вакол — адказвае Ваня. — Самае цяжкае — моцна не сумаваць. Успомнілася, як, бывала, мама ўключыць посудамыйную машынку, а я толькі нясу сваю талерку на кухню. Яна пачынала галасіць. Мяне гэта злавала, а цяпер разумею, што без гэтага сумую.