Як дапамагчы бедным?

На падтрымку беспрацоўных у Беларусі патрабуецца чвэрць мільярда долараў у год. Але дзе ўзяць гэтыя грошы?

Выдзяляць сродкі з бюджэту на павышэнняў дапамог па беспрацоўі сёння «няправільны падыход», лічыць міністр працы і сацыяльнай абароны Ірына Касцевіч. Яна прапануе вярнуцца да гэтага пытання пасля 2020 года.
Складаная сітуацыя ў эканоміцы, беспрацоўе, якое вырасла, і старэнне насельніцтва не дазваляюць адкладаць удасканаленне сацыяльнай абароны беспрацоўных — такое меркаванне дырэктара Даследчага цэнтра Інстытута прыватызацыі і менеджменту Аляксандра Чубрыка.

У бюджэце няма грошай на павышэнне дапамогі па беспрацоўі

Калі зыходзіць з натуральнага для Беларусі ўзроўню беспрацоўя — гэта 5-6% — і велічыні пражытачнага мінімуму, то агульны аб'ём рэсурсаў, які можа пайсці на павышэнне дапамогі па беспрацоўі, складзе 0,4-0,5% ад ВУП.

На першы погляд, знайсці такія грошы дзяржаве няма дзе.
— Гэта не такая маленькая сума — каля 250 мільёнаў долараў у год. Складана знайсці такія сродкі ў бюджэце. Хоць ён у апошнія некалькі гадоў і выконваецца з прафіцытам, але ўвесь прафіцыт накіроўваецца на пагашэнне дзяржаўнага доўгу, — адзначае Аляксандр Чубрык.
Сітуацыя пагаршаецца дэфіцытам Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва — з 2013 года ён атрымлівае субвенцыі з рэспубліканскага бюджэту. З улікам дэмаграфічных асаблівасцяў і эканамічнай сітуацыі паляпшэння не прадбачыцца.

Новая дапамога скараціць узровень беднасці

У 2015 годзе Беларусь узяла на сябе абавязацельствы па дасягненню Мэтаў устойлівага развіцця. Адна з іх — стварэнне сістэмы сацыяльнага забеспячэння, якая б адэкватна адказвала на існуючыя сацыяльныя рызыкі. Вырашыўшыся на паляпшэнне ўмоў падтрымкі беспрацоўных, улады дапамаглі б знізіць узровень беднасці і падтрымаць якасць чалавечага капіталу.
— Беспрацоўныя і іх сем'і — адна з самых уразлівых груп насельніцтва. Адсутнасць працы ў дарослых цягне за сабой трапленне дзяцей за рысу беднасці. Гэта добра відаць у дэпрэсіўных раёнах. Каб прыйсці да дасягнення Мэтаў устойлівага развіцця, важна забяспечыць сацыяльную абарону беспрацоўных, — кажа кіраўнік Даследчага цэнтра ІПМ.
На пошуку працы яшчэ нядаўна ў беларусаў у сярэднім сыходзіла каля шасці месяцаў, цяпер — дзевяць. Нават калі частку гэтага перыяду беспрацоўны будзе атрымліваць падтрымку, гэта дазволіць яго сям'і не патрапіць за рысу беднасці.
— Гарантыя больш высокай дапамогі па беспрацоўі дазволіць людзям не баяцца страціць працу да такой ступені, як цяпер. Калі сёння людзі, з-за страху застацца ні з чым, бяруцца за самую некваліфікаваную працу, то потым, магчыма, яны змогуць інвеставаць у новыя, больш запатрабаваныя, навыкі, — перакананы Аляксандр Чубрык.
Аб страхаванні ад беспрацоўя, на думку эканаміста, пакуль думаць заўчасна, таму што падатковая нагрузка на фонд заработнай платы і так вялікая.
Улічваючы, што на пошук фінансавання і распрацоўку сістэмы спатрэбіцца 1-2 гады, уладам ужо цяпер варта думаць пра тое, з якіх рэсурсаў фінансаваць павышэнне дапамогі па беспрацоўі і як мяняць сістэму сацыяльнай абароны самых уразлівых слаёў насельніцтва.
Як мінімум, дапамогу па беспрацоўі можна было б падняць да ўзроўню бюджэту пражытачнага мінімуму — крыху больш за 200 рублёў.

— Мы не кажам пра тое, што адразу выйдзем на тую дапамогу, якая дазволіць згладзіць спажыванне, але варта падтрымліваць людзей у перыяд пошуку iмi работы, каб не пагаршаць сітуацыю з беднасцю, — лічыць эксперт.

МВФ або Сусветны банк дапаможа толькі, калі справа дойдзе да рэальных рэформы

Па дадзеных Міжнароднага валютнага фонду, на падтрымку дзяржпрадпрыемстваў кожны год ідзе да 2,2% ВУП. Калі б улады прынялі валявое рашэнне па рэструктурызацыі стратных і амаль збанкрутаваных дзяржкампаній, якія яны працягваюць датаваць, гэта, з аднаго боку, павялічыла б колькасць беспрацоўных, з другога—- знізіла б нагрузку на бюджэт.
— Вызваленыя сродкі можна было б накіраваць на падтрымку людзей, якія часова апынуцца ў рызыкоўным становішчы. Альбо паспрабаваць стымуляваць іншыя меры — павышаць якасць перанавучання, дапамагаць праз падатковыя льготы прадпрыемствам, якія наймаюць дадатковых работнікаў, падтрымліваць сектар малога бізнесу і індывідуальнага прадпрымальніцтва шляхам прадастаўлення льгот на адкрыццё бізнесу або падатковых вакацый, — мяркуе навуковы супрацоўнік Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Марыя Акулава.
Калі б улады наважыліся на рэфармаванне сістэмы сацыяльнай абароны, можна было б паспрабаваць атрымаць фінансаванне міжнародных фінансавых арганізацый. Тым больш, што пытанне стаіць у кантэксце ўстойлівага развіцця і стварэнне адэкватнай сістэмы сацыяльнай абароны для зніжэння колькасці людзей з найбольш уразлівых груп насельніцтва, лічыць Аляксандр Чубрык.
Мінпрацы і сацабароны разглядае пытанне па ўкараненні страхавання ад беспрацоўя. І гэта таксама можа быць расцэнена міжнароднымі крэдыторамі як сур'ёзны крок, які пацвярджае, што краіна гатова прыслухоўвацца да рэкамендацый і праводзіць пэўныя рэформы, дапаўняе Марыя Акулава.
Наталля Калеснічэнка, zautra.by