Чаму ў Беларусі знікла бульба?

Беларусы дзеляцца ў сацсетках відэа з агароднінных аддзелаў супермаркетаў. Цэны на бульбу выраслі да 5 рублёў за кілаграм (каля 1,5 еўра), пры гэтым бульба дробная і пабітая. Але гэта не ўсе праблемы — зніклі агуркі, не знайсці беларускія капусту і цыбулю. Што прывяло да дэфіцыту, піша DW.

За добрай бульбай трэба паляваць

У апошнія месяцы беларусы ўсё часцей скардзяцца, што ў крамах не знайсці гародніны. «Напярэдадні Вялікадня абышла пяць крам, каб купіць самую простую бульбу, — падзялілася з DW мінчанка Наталля. — Некаторыя пакупнікі адчайваліся і куплялі замарожаную бульбу, парэзаную саломкай, таму што звычайная была такога выгляду, што яе нават у рукі браць непрыемна. Прадаўцы разводзілі рукамі: што паставілі, тое і прадаюць, маўляў, уся бульба сышла ў Расею». 

Як патлумачыла DW крыніца з Інстытута бульбаводства, у дэфіцыту некалькі прычын. Па-першае, у мінулым сезоне сабралі меншы ўраджай. Па-другое, выраслі выдаткі сельгаспрадпрыемстваў і фермераў (паліва, угнаенні, тэхніка, заробкі), і вытворчасць бульбы стала яшчэ больш стратнай. Па-трэцяе, многія гаспадаркі губляюць да 40% ураджаю праз няякасныя сховішчы. І нарэшце, устаноўленыя дзяржавай кошты робяць нявыгадны продаж бульбы на ўнутраным рынку. У Беларусі закупачны кошт — 76 капеек за кілаграм, у Расею можна прадаць амаль удвая даражэй — па 1,4 беларускіх рубля, што і зрабілі шматлікія вытворцы.

Урад увёў ліцэнзаванне на вываз бульбы за мяжу, каб забяспечыць унутраны рынак сельскагаспадарчай прадукцыяй у міжсезонне, але гэта не вырашыла праблему. Цяпер сілавікі кантралююць на мяжы прадпрымальнікаў, якія спрабуюць вывезці гародніну ў РФ. А беларускія пакупнікі вымушаныя паляваць за нармальнай бульбай. 

Беларусь цяпер займае першае месца сярод пастаўшчыкоў бульбы ў Расію, абагнаўшы Егіпет. У красавіку ўлады паднялі адпускную цану на бульбу — да 1 рубля. Прэм'ер-міністр Аляксандр Турчын запатрабаваў, каб Міністэрства сельскай гаспадаркі прапанавала план па вырашэнні праблемы.

Ва ўрадзе гучалі ідэі, што пастаўшчыкам прадукцыі ў стабфонды трэба выдаваць ільготныя крэдыты і субсідыі. І неабходна распрацаваць праграму фінансавання па мадэрнізацыі сховішчаў. Тым часам частка вытворцаў пастаўляюць у крамы толькі мытую бульбу, каб абыйсці максімальна ўсталяваную дзяржавай цану і зарабіць больш. 

Следам зніклі агуркі

Не хапае ў крамах і агуркоў, скардзяцца пакупнікі. Улады ведалі аб магчымым дэфіцыце яшчэ ў пачатку красавіка, вынікае з ліста Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю ў Мінсельгасхарч, якое аб'яднанне былых сілавікоў Belpol прадаставіла журналістам «Люстэрка». 

Сярод прычын у ведамстве адзначылі невыкананне вытворцамі планаў па аб'ёмах прадукцыі, якую павінны былі прадаваць на ўнутраны рынак, а таксама «змяненне цыкла вырошчвання» ў канцы сакавіка. Напрыклад, «Еўрагандаль», які валодае сеткай харчовых магазінаў, атрымаў менш за палову ад таго аб'ёму, пра які загадзя дамовіўся з пастаўшчыкамі.

Ужо ў сакавіку вытворцы агуркоў не забяспечвалі гандаль чаканым аб'ёмам прадукцыі. Прычым парушалі планы дзяржаўныя прадпрыемствы: «Дарорс» забяспечыў гандаль толькі прыкладна паловай ад планаваных аб'ёмаў, «Вясна-энерга» і «Агра Фавіт» паставілі каля 60%. 

Такі дэфіцыт не першы. Увосень 2024-га ўжо быў дэфіцыт агуркоў, тады вытворцы адгрузілі толькі каля 30% ад неабходных аб'ёмаў, астатняе сышло на экспарт. Што зрабілі тады ўлады? Як і ў выпадку з бульбай, увялі абмежаванні на вываз. У лютым 2025 года прэм'ер-міністр Раман Галоўчанка адрапартаваў, што пытанне вырашана. Але ўжо ў сакавіку зноў паўсталі тыя ж праблемы. Пры гэтым пакупнікі адзначаюць, што кошты на агуркі «кусаюцца»: ад 7 да 9 рублёў (2-2,6 еўраў) за кілаграм.

Капусту завозяць з Казахстана

Ёсць у Беларусі праблемы і з пастаўкамі цыбулі і капусты. «Зайшла ў краму: цыбуля толькі чырвоная, расейская, а капусту вязуць з Казахстана! — дзеліцца Анастасія, жыхарка Гродна. — Паход у краму ператвараецца ў квэст. Прадаўцы на рынку ў курсе сітуацыі — і адразу ж паднялі кошты». 

Як вынікае з пастановы калегіі Мінсельгасхарча «Аб выніках працы аграпрамысловага комплексу за 2024 год», апублікаванага Belpol, агульны рост валавой прадукцыі сельскай гаспадаркі ў 2024-м у адносна 2023 года склаў 3,4% (пры заданні 5,6%). Выканана толькі 38% паказчыкаў, вызначаных урадам. Валавы збор гародніны ў 2024 годзе быў на 17% меншы за запланаваны. 

Мінсельгасхарч пастанавіў прызнаць нездавальняючай працу камітэтаў па сельскай гаспадарцы ў Віцебскай, Гомельскай, Мінскай і Магілёўскай абласцях, а ў Гродзенскай і Брэсцкай — недастатковай. Усе вобласці не выканалі паказчыкі па рэнтабельнасці продажаў, цякучасці кадраў, індэкса росту коштаў на прадукцыю, якая вырабляецца сельскагаспадарчую прадукцыю, перавышаныя значэння пратэрмінаванай крэдыторскай і дэбіторскай запазычанасцяў.