«Цяпер «жыць у Беларусі» гучыць як дарагое задавальненне»
Улады занепакоеныя не толькі адтокам кваліфікаваных кадраў, але і ўзроўнем разводаў у краіне. Цяпер забароняць скасоўваць шлюбы?
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
У 2018 годзе, паводле звестак Белстата, колькасць разводаў дасягала 48%, у 2021-м — ужо 57%, піша «Нямецкая хваля». Але найгоршы вынік, пачынаючы з 1950 года, зарэгістраваны ў 2020-м — амаль 70%. І гэта адна з прычын скарачэння нараджальнасці.
Судовая практыка паказвае, што ў 70% выпадкаў ініцыятарам скасавання шлюбу выступае жанчына. Пік разводаў прыпадае на 35-45 гадоў. Часцей за ўсё ў суд звяртаюцца жонкі пасля 5-10 гадоў сямейнага жыцця.
Якія асноўныя прычыны? Самая распаўсюджаная — розныя характары і погляды на жыццё. Далей ідзе працяглы раз'езд, у тым ліку з-за працы за мяжой, на трэцім месцы — сямейны гвалт або залежнасць (алкаголь, наркотыкі, гульнявая залежнасць), а таксама страта пачуццяў, пасля гэтага ідзе здрада.
Што прапануюць улады?
Паводле закону, муж і жонка могуць скасаваць шлюб па заяве ў ЗАГСе, калі ў іх няма непаўналетніх дзяцей і спрэчак аб маёмасці. Інакш давядзецца ісці ў суд — больш за 60% грамадзянскіх працэсаў тычацца разводаў. У судзе кожнай шлюбнай пары абавязкова даюць тры месяцы для прымірэння, дасягнення пагаднення аб дзецях і агульнай маёмасці. Пасля гэтага суддзя можа даць яшчэ паўгода для прымірэння. Гэта значыць дзевяць месяцаў — максімальны тэрмін.
«У тэорыі суддзя павінен разабрацца, ці можна захаваць сям'ю, зрабіць адносіны мужа і жонкі больш здаровымі, — тлумачыць «Нямецкай хвалі» беларускі медыятар (імя не названа з меркаванняў бяспекі). — Але часта ў суддзяў на гэта проста няма часу. Дапамагчы маглі б медыятары, якія падрабязна высвятляюць пазіцыю бакоў і дапамагаюць выйсці на кампрамісны варыянт, гэта асабліва важна, калі ў сям'і ёсць дзеці. Сямейныя спрэчкі — на першым месцы па папулярнасці ў медыятараў, аднак усё яшчэ мала грамадзян ведаюць пра такую магчымасць».
Пленум Вярхоўнага суда прыняў пастанову, дзе пазначана, што кожнай сям'і трэба прадастаўляць мінімум тры месяцы на прымірэнне, інакш скасаванне шлюбу будзе лічыцца несапраўдным. Таксама суддзя павінен пракантраляваць, каб у пазове былі пазначаны аргументы, што сям'я канчаткова распалася, а затым дэталёва вывучыць прычыны і высветліць, ці можна ўсё-ткі прымірыць мужа і жонку. Для гэтага трэба, каб на працэсе былі абодва ўдзельнікі. І расказаць, што можна звярнуцца да медыятара, які дапаможа добраахвотна ўрэгуляваць спрэчкі аб дзецях, маёмасці.
Старшыні судоў будуць трымаць справы аб разводах на асаблівым кантролі. А яшчэ могуць увесці спецыялізацыю для суддзяў, якія разглядаюць такія справы. Дарэчы, развесціся за мяжой для беларусаў стала у чатыры разы даражэй: консульскі збор у гэтым годзе павялічылі да 200 еўра.
Менш разводаў — больш дзяцей?
У Беларусі даволі востра стаіць дэмаграфічная праблема, адзначае сацыёлаг Генадзь Коршунаў. За апошні год краіна страціла 94 тысячы чалавек — гэта амаль 1% насельніцтва, прычыны — нізкія паказчыкі нараджальнасці і прыросту насельніцтва, падвышаная смяротнасць. Сітуацыя пагаршаецца ўзрослай з 2020 года міграцыяй.
«Нізкая нараджальнасць — агульнаеўрапейская праблема, — тлумачыць эксперт. — Чым лепш людзі жывуць, тым больш яны марудзяць з нараджэннем дзяцей, таму важна, якія дзеянні прадпрымае дзяржава. Мы чуем пра падтрымку, але ў дзяржавы не хапае сродкаў на стымуляванне сем'яў. І расцяг працэсу разводу праблему не вырашыць. Вельмі сімптаматычна, што ўлады лічаць, быццам можа вырашыць любую праблему, і адмаўляюць людзям у праве вырашаць, як ім будаваць сваё асабістае жыццё».
Гендарная даследчыца Алена Агарэлышава адзначае, што сямейныя канфлікты заўсёды закранаюць дзяцей, таму калі муж і жонка ўжо дайшлі да разводу, не варта штучна захоўваць саюз.
«Мы хочам, каб у дзяржаве проста было як мага больш дзяцей? Ці ўсё ж каб яны былі жаданымі, раслі ў здаровых сем'ях, дзе бацькі любяць і дзяцей, і адно аднаго? — кажа даследчыца. — Разведзеныя бацькі, якія захавалі паважлівыя стасункі і ў роўнай ступені клапоцяцца пра дзіця, значна лепш за тых, хто жыве разам, але працягвае скандаліць. Пік разводаў прыпадае на 35-45 гадоў, а сярэдні ўзрост маці ў Беларусі — 29,6 гадоў, так што разлік на павелічэнне нараджальнасці выглядае непераканаўчым».
На думку эксперткі, дэмаграфічная праблема будзе пагаршацца, у тым ліку праз эканамічны крызіс і рэпрэсіі: «Цяпер "жыць у Беларусі" гучыць як дарагое задавальненне. Акрамя таго, з 2020 года законы даволі ўмоўныя, людзі не ўпэўненыя ва ўласнай бяспецы. У такой сітуацыі вельмі цяжка планаваць дзяцей».