Калі беларусы перастануць камплексаваць перад «старэйшым братам»

Палова беларускіх студэнтаў адчувае блізкасць да расійскай культуры.

На пытанне «Як часта вы адчуваеце агульнасць (яднанне) з наступнымі групамі людзей, пра каго вы маглі б сказаць «Гэта - мы»?» 50% беларускіх студэнтаў адказалі, што ідэнтыфікуюць сябе з грамадзянамі Расіі, і 28% - з тымі, каго можна аднесці да «рускаму свету». Такія вынікі апытання апублікаваны ў манаграфіі «Сацыякультурны аналіз сучаснага беларускага грамадства».
Аўтар манаграфіі дацэнт кафедры эканамічнай сацыялогіі БДЭУ Ірына Лашук падкрэслівае, што беларускія студэнты адчуваюць агульнасць, падабенства з грамадзянамі Расіі, але гэта не значыць, што яны хочуць імі стаць.
Чаму беларускай моладзі настолькі блізкі "рускі дух», растлумачылі эксперты.

«Людзі адчуваюць сябе так, нібы жывуць на перыферыі»

У свядомасці многіх грамадзян Беларусь застаецца перыферыйнай тэрыторыяй ў дачыненні да Масквы і Расіі ў цэлым. Збольшага таму, што адтуль ідуць новыя бізнес-практыкі, расійскі ўзровень адукацыі цэніцца вышэй, па многіх каналах ідзе параўнанне з Масквой і арыенцір на яе, адзначае сацыёлаг Алена Арцёменка.
- Адчуванне перыферыйных ўсё яшчэ успадкоўваецца намі. Яно дзейнічае і на моладзь. Хоць многае залежыць ад рэгіёнаў. У заходніх - людзі больш арыентуюцца на Еўразвяз, а ў Віцебску і нават Мінску - на Маскву, - адзначае эксперт.

Вялікі ўплыў на настроі аказвае медыяпрастора.

- На тэлебачанні шмат забаўляльнага і навінавага матэрыялу - гэта ў асноўным расійскі прадукт. У цэлым беларусы спажываюць шмат расійскага кантэнту: эстрады, поп-культуры, подкаст, радыё, серыялаў - замест свайго нацыянальнага, - кажа Алена Арцёменка.
Прычым айчынныя медыяпрадукт не ў стане пераключыць на сябе цікавасць аўдыторыі.
- Інвестыцыі прыцягвае той, хто ўжо мае сілу і вагу. Нацыянальнаму кантэнту ў гэтым плане складана канкураваць з расійскім. У яго няма такіх сродкаў і такога маштабу аўдыторыі, якая б прыцягвала рэкламадаўцаў, - лічыць Алена Арцёменка.

«Такія погляды - следства беларускай ідэалогіі»

Пазіцыя студэнтаў айчынных ВНУ зусім не азначае, што палова студэнтаў атаясамляе сябе з расейцамі ў шкоду сваёй беларускай ідэнтычнасці, лічыць аналітык даследчага цэнтра Eurasian States in Transition (EAST) Андрэй Елісееў.
- Гэта толькі паказвае спрыяльнае стаўленне да Расіі. Гэта значыць Расія ўяўляецца для беларускай моладзі як бліжэйшая і дружалюбная краіна, - тлумачыць палітолаг.
Такія настроі, сімпатыі і самаідэнтыфікацыя беларускай моладзі з'яўляюцца прамым следствам ідэалогіі дзяржавы, лічыць Андрэй Елісееў.
- Усе беларускія навіны - гэта больш навіны пра дзейнасьць і выказваннях кіраўніка дзяржавы. А беларуская ідэалягічная лінія падтрымлівае наратыў, што Беларусь - «малодшы брат» Расіі. Апошняя ж паказана як асноўны саюзнік, ад якога краіна залежыць, - кажа эксперт.
Сваю лепту уносіць і тое, як у школах і ВНУ падаецца гісторыя Беларусі, Савецкага Саюза.
- Там таксама чырвонай ніткай праходзіць тэма гістарычнай і культурнай супольнасці народаў Беларусі і Расіі, - адзначае Андрэй Елісееў.
З прыходам да ўлады Аляксандра Лукашэнкі ў краіне фармаваліся «праўсходнія» інстытуты, у тым ліку тыя, што фармуюць асобу, - школа і ВНУ, дадае сацыёлаг Сяргей Нікалюк.
У тым, што моладзь адчувае сваё падабенства з расейцамі, эксперт не бачыць нічога дзіўнага і новага.
- На працягу ўсіх гадоў працы Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў (НІСЭПД) у 1992-2016 гадоў каля 70% беларусаў лічылі, што расейцы і беларусы - адзіны народ, - адзначае ён. - За рэдкім кан'юнктурных выключэннем, геапалітычныя перавагі на карысьць Усходу ў беларускім грамадстве пераважалі заўсёды.
Гэтая сістэма каштоўнасцяў прайграваецца ў кожным новым пакаленні. Сярод маладых людзей, як правіла, было больш тых, хто крытычна ставіўся да ўлады, аддаваў перавагу заходнім ідэалам і выступаў за ўмацаванне нацыянальнай ідэнтычнасці. Але па меры сталення той самай моладзі, яе погляды мяняліся.

Выратаванне ў адукацыі і папулярнасці беларускай мовы

Эксперты лічаць, што настроі і сімпатыі насельніцтва адбіваюцца на ўспрыманні ім тых ці іншых палітычных рашэнняў, унутрынацыянальных і міжнародных адносін і павеваў. І ёсць рызыкі аслаблення незалежнасці дзяржавы.
Калі пусціць сітуацыю на самацёк, то складана чакаць зменаў у бок больш моцнага атаясамленьня сябе з беларускай культурай і нацыяй. Важна, каб дзяржава ці прыватныя гульцы падтрымлівалі беларускія праекты, у тым ліку медыйныя, лічыць Алена Арцёменка. Тады яны маглі б расці, мацнець і складаць хоць нейкую канкурэнцыю расійскім.
Эксперты перакананыя, што павысіць нацыянальную ідэнтычнасць дапамагло б і садзейнічанне папулярызацыі беларускай мовы.
- У краіне праводзіцца курс на русіфікацыю, а роля беларускай мовы нашмат больш складаная, чым гэта было ў канцы 1980-х, - адзначае Андрэй Елісееў.
Паступовы пераход на беларускую мову адукацыі і працы дзяржорганаў павысіў бы яго ўжыванне ва ўжытку і ў інфармацыйным полі, дадае Алена Арцёменка.
Паводле Заўтра тваёй краіны