Нашу зямлячку, якая вынайшла станік, ушануюць на Валожыншчыне

У Ракаве з’явіцца новае месца для адпачынку і гістарычнага турызму. Завулак Паўночны ў ўпрыгожыць скульптурная кампазіцыя, прысвечаная вынаходніцы бюстгальтара Ідзе Разенталь, якая ў 1930-х гадах адкрыла ў ЗША прадпрыемства па вытворчасці станікаў. Ініцыятыва належыць творчай майстэрні “Іслач”. Мастакі гатовыя ўзяцца за працу, як толькі з’явяцца неабходныя сродкі.



Гарсэты сталі невыноснымі

— Асоба нашай зямлячкі цяпер добра вядомая прынамсі жыхарам рэгіёна, — кажа Алесь Белы. — Іда Разенталь у пэўным коле вядомая ва ўсім свеце, таму і ў Беларусі, адкуль яна родам, пра яе не варта забываць.

Іда нарадзілася 9 студзеня 1886 года ў Ракаве ў яўрэйскай сям’і. Дзяўчынка была старэйшай з сямі дзяцей. У 16 гадоў паехала ў Варшаву, дзе пачала працаваць швачкай.

Пасля пераезду ў ЗША Іда ўладкавалася ў атэлье. Скаргі кліентак на нязручныя гарсэты прывялі да таго, што швачка ўзялася за стварэнне камфортнай жаночай бялізны.

Да гэтага першыя станікі ўжо атрымалі патэнты ў іншых краінах: у 1889 годзе — у Францыі, у 1991 — у Германіі, а ў 1914 — у ЗША. Але яны былі зусім не падобныя да сучасных.

Менавіта дапрацоўкі Іды Разенталь зрабілі бюстгальтары больш зручнымі: яна запатэнтавала розныя памеры чашачак і шлейкі, што далі магчымасць рэгуляваць іх даўжыню.

— У тыя часы станік не быў прадметам публічнага абмеркавання, — заўважае спадар Алесь. — Магчыма, таму пра вынаходніцтва ў нас не было так шырока вядома.

Іда Разенталь з Беларусі

Пра знакамітую зямлячку на Валожыншчыне пакуль нічога не нагадвае. Многія яе сваякі былі знішчаныя падчас войнаў. Тыя, хто выжыў, выехалі за мяжу.

Шмат у якіх крыніцах вынаходніцу называюць “эмігранткай з Расіі”.

— У нас ёсць помнік, прысвечаны ахвярам халакосту, — дзеліцца назіраннямі Алесь Белы. — Але хацелася б яшчэ, каб былі і жыццярадасныя скульптуры. Гэта ўвогуле характэрна для ўсёй Беларусі: яўрэйская культура ў манументальным мастацтве больш звязаная з трагічнымі падзеямі. Вядома, на іх забывацца нельга. Але ж ёсць і пазітыўныя рэчы, звязаныя з яўрэйскім народам. Наш помнік павінен пра гэта нагадаць.

Два гады таму нашчадкі Іды Разенталь наведвалі Ракаў. Многія з іх цяпер жывуць у Ізраілі і ЗША. 

Помнік з крышталёвымі элементамі асвеціць вуліцу

Макет помніка ўжо распрацаваны. Але яго маштабнасць залежыць толькі ад таго, якую суму грошай атрымаецца назбіраць.

— Калі б мы здолелі назбіраць каля 30–35 тысяч долараў, то зрабілі б сапраўдную “цукерачку”, — кажа Васіль Рубцоў, заснавальнік ракаўскай творчай майстэрні “Іслач”. — Падрыхтавалі б не толькі помнік, але і тэрыторыю вакол яго — дарогі і лаўкі, каб тут можна было добра правесці час і мясцовым жыхарам, і турыстам. Мы плануем збіраць грошы недзе да мая. Спадзяёмся прыцягнуць як мага больш неабыякавых людзей і арганізацый. І ўжо летам будзем вырашаць, што можна рабіць за атрыманую суму.

Скульптурная кампазіцыя ў выглядзе ліхтара будзе зробленая з бронзы і чорнага жалеза, будзе мець крыштальныя элементы. Ліхтар упрыгожаць дзве адмысловыя чашачкі, якія будуць нагадваць пра вынаходніцтва Іды Разенталь. Недасведчанаму чалавеку скульптура не будзе зразумелая да канца — давядзецца пачытаць шыльду ля помніка.

— Мы не баімся ўжываць крыштальныя элементы, — кажа спадар Віталь. — Не думаю, што ў некага падымецца рука іх пашкодзіць. Тым больш, гэта недалёка ад нашай майстэрні, тут заўсёды шмат людзей ходзіць.

Як нараджаўся сучасны станік: стагоддзе за стагоддзем

Самы першы від бюстгальтара ўзнік яшчэ ў Старажытным Егіпце. Егіпцянкі насілі на грудзях шырокія палоскі з ільняной тканіны. Рымлянкі аддавалі перавагу скураным палоскам.

Эпоха Сярэднявечча ўнесла свае карэктывы: у моду ўвайшлі вузкія гарсэты, металічная аснова якіх падтрымлівала грудзі.

Асабліва складана было на той час іспанкам: мода дыктавала правілы на плоскае жаночае цела. Дзяўчынкі з ранняга ўзросту насілі спецыяльныя свінцовыя пласціны, якія не давалі грудзям расці.

У канцы ХІХ стагоддзя дактары пачалі дбаць пра жаночую гігіену і аб’явілі сапраўдную вайну гарсэтам. Нязручнае адзенне не давала правільна развівацца грудзям і нават унутраным органам. Гэтую ідэю адразу падхапілі феміністкі, якія змагаліся за раўнапраўе жанчын і мужчын у грамадстве.

У той жа час узніклі сучасныя станікі. Францужанка Эрмінэ Кадоль прымацавала да палоскі тканіны лямкі, якія дапамагалі бюстгальтару трымацца на плячах. Новы прадмет гардэроба доўга не меў папулярнасці.

Новыя элементы ў распрацоўку станіка ўнесла і наша зямлячка Іда Разенталь. Да таго ж яна стала вынаходніцай спецыяльнага бюстгальтара для кормячых мам, які расшпільваецца спераду.

У другой палове ХХ стагоддзя станік стаў незаменным элементам жаночага гардэроба.

Аляксандра Парахня, www.rh.by