Паэт Дзмітрый Строцаў: Жыццё і творчасць павінны быць свабоднымі

Расейскамоўны паэт зь Менску Дзьмітры Строцаў за кнігу «Беларусь перакуленая», у аснову якой леглі падзеі 2020 году, атрымаў некалькі міжнародных літаратурных прэмій. А да іх яму давялося паспытаць «узнагароду» ад уладаў — зьняволеньне ў турме на Акрэсьціна.

Цяпер Дзьмітры Строцаў на шматлікіх сустрэчах з чытачамі па ўсёй Эўропе расказвае пра перасьлед беларускіх творцаў на радзіме і ўсяляк імкнецца ім дапамагчы. У тым ліку і праз выданьне кніг беларускіх паэтаў за мяжой, што стала асноўнай тэмай гутаркі са «Св*бодай».

— З вашай лёгкай рукі ў замежжы паўстала яшчэ адно беларускае выдавецтва. У Бэрліне вы заснавалі «hochroth Minsk». То хіба і пачнем з назвы, бо ж кажуць, як карабель назавеш, так ён і паплыве.

— Hochroth — нэалягізм зь верша нямецкай паэткі Караліны фон Гюндэродэ. З эпохі рамантызму. Слова склалася з двух, якія можна перакласьці як «высокі» і «чырвоны». Так і атрымалася «hochroth» — «зыркачырвоны». У звычайнай гаворцы гэтае слова не выкарыстоўваецца. Яго як назву ўзяў заснавальнік бэрлінскага выдавецтва Марка Бэкендорф.

Цяпер філіі «hochroth» існуюць у некалькіх гарадах — Бэрліне, Ляйпцыгу, Мюнхэне, Гайдэльбэргу і іншых. Па маёй просьбе нямецкія калегі згадзіліся прыняць у супольнасьць выдавецтваў і беларускую філію «hochroth Minsk».

— Як і чаму паэт Дзьмітры Строцаў стаў выдаўцом?

— Выданьнем паэзіі я займаюся зь першай паловы 1990-х. Спачатку было менскае выдавецтва «Виноград», якое я заснаваў зь Ігарам Палевіковым. Потым зьявіўся праект «Новые Мехи», у якім з 2002 году выдаецца паэтычная сэрыя «Минская школа» і альманах з такою ж назваю. Праект не закрыты.

— Ваша выдавецтва заявіла пра сябе зьяўленьнем на сьвет адразу трох кніг. І ўсе яны паэтычныя. І аўтары ўсіх трох — жанчыны. Супадзеньне? Сьвядомы выбар? Ці акрэсьленая рэдакцыйна-выдавецкая палітыка?

— «Hochroth» выдае толькі паэзію, і мяне прынялі ў супольнасьць як выдаўца паэзіі. Што цалкам супадае з маім настроем. У новай Беларусі, якую мы адкрываем для сябе з 2020 году, выразна праявіўся «жаночы твар». І я шчасьлівы даць магчымасьць прагучаць галасам любімых беларускіх паэтак у першай сэрыі выдавецтва. Але праект, канечне, ня будзе гендэрным.

Паэта асудзілі на 13 сутак за тое, што паказваў «вікторыю»

— Усе тры першыя кнігі маюць аднолькавы графічны дызайн вокладак, толькі адна маленькая дэталь адрозьнівае іх колерам. Ці гэтак будуць аформленыя і наступныя кнігі, і ці стане такі дызайн вашым фірмовым знакам?

— У «hochroth» ёсьць пэўныя прынцыпы, якія ўсталяваліся да майго ўваходжаньня ў супольнасьць выдаўцоў. Гэта агульная ўнівэрсальная канструкцыя кнігі, некалькі стандартных фарматаў, аднолькавы набор матэрыялаў. Кнігі зьбіраюцца ўручную кожным з выдаўцоў. І важна, каб любую з кніг, пры неабходнасьці, можна было падрыхтаваць у любым з выдавецтваў. (Так, з прычыны вялікага наплыву замоваў, частка менскіх кніг цяпер друкуецца ў Ляйпцыгу.) Але гэта тычыцца толькі матэрыялаў і канструкцыі кнігі, вёрстка і дызайн папяровага блёку знаходзяцца ў падпарадкаваньні кожнага з выдаўцоў.

— Чытачы вельмі прыязна сустрэлі вашыя першыя выданьні, актыўна замаўляючы іх. А якая сыстэма распаўсюду вашых кніг? Ці могуць яны трапіць да чытачоў у Беларусь?

— Калі пайшла хваля замоваў на першыя кнігі «hochroth Minsk», нямецкія калегі моцна зьдзівіліся. Яны адрэагавалі на гэта словамі: «У Беларусі паэзія яшчэ мае сацыяльную значнасьць, у Нямеччыне гэта даўно ня так».

У «hochroth» ёсьць сайт, празь які можна замаўляць кнігі з дастаўкай на тэрыторыі Эўразьвязу. Кнігі менскае філіі трапяць у беларускія кнігарні, якія цяпер адкрываюцца ў эўрапейскіх гарадах. Спэцыяльныя пастаўкі нашых кніг у Беларусь пакуль немагчымыя.

— Паэтычных зборнікаў якіх беларускіх аўтараў чакаць?

— Гатовая да друку кніга Ганны Комар. Цяпер вяду перамовы адразу зь некалькімі беларускімі аўтарамі, але іх імёнаў ня буду называць.

— Некаторыя літаратары, заснаваўшы свае выдавецтвы, уласныя творы прынцыпова выдаюць у іншых выдавецтвах. А вы як будзеце?

— У выдавецтвах «Виноград» і «Новые Мехи» выходзілі мае аўтарскія зборнікі. У бэрлінскім «hochroth» у 2020 годзе выйшла мая кніга ў нямецкіх перакладах і цяпер рыхтуецца двухтомнік па-нямецку і па-расейску. Я не абцяжарваю сябе неабавязковымі прынцыпамі.

— А якія прынцыпы жыцьця і творчасьці для вас непарушныя?

— Жыцьцё і творчасьць павінны быць свабоднымі. Гэтае простае патрабаваньне вельмі цяжка выконваецца. Мы абцяжараныя многімі абставінамі, якія навязваюць нам несвабоду ў самых розных формах. Несвабоду мы ўтрымліваем і ў сабе саміх. Творчая інтуіцыя і мастакоўская адчувальнасьць падказваюць нам нашыя тупікі. Але не заўсёды мы гатовыя з гэтым сустрэцца і пачаць дзейнічаць.