Папа рымскі прыедзе ў Беларусь, калі маскоўскі патрыярх дазволіць?
Канкардат Беларусі з Ватыканам і візіт Папы рымскага ў Мінск у агляднай перспектыве пад вялікім пытаннем.
У адносінах Беларусі і Ватыкана захоўваецца шэраг нявырашаных пытанняў, у тым ліку адносна заключэння канкардату і магчымасці візіту Папы рымскага. І наўрад ці яны будуць вырашаны ў бліжэйшай перспектыве, лічаць эксперты.
Калі пагадненне аб супрацоўніцтве паміж урадам Беларусі і праваслаўнай царквой падпісана яшчэ ў 2003 годзе, то з Ватыканам падобнай дамовы няма і дагэтуль, хоць каталіцкая канфесія — другая па колькасці ў нашай краіне. Тэма канкардату мусіруецца даўно, але руху не відаць.
«Праца над канкардатам не скончана, але яна абсалютна дакладна і не адменена. Намер заключыць міжнароднае пагадненне паміж Ватыканам і Беларуссю пастаянна выказваецца», — заявіў апостальскі нунцый у Беларусі арцыбіскуп Габар Пінтэр.
Паводле яго слоў, заключэнне канкардату — вельмі складанае пытанне, паколькі гэта «тэхнічны юрыдычны дакумент, а не проста намер ці жаданне бакоў напісаць некалькі старонак і падпісаць іх».
«Канкардат прадугледжвае шырокае пагадненне, якое ўлічвае мноства тонкіх пытанняў. Напрыклад, у сацыяльным жыцці гэта служэнне святароў у турмах, у войску, у школе, — растлумачыў кіраўнік дыппрадстаўніцтва Святога пасаду. — Усе дэталі павінны быць прапрацаваны беларускімі міністэрствамі — замежных спраў, унутраных спраў, адукацыі, сацыяльнай абароны. Аналагічныя ведамствы з нашага боку павінны вывучыць усе пытанні, падрыхтаваць і пераправерыць тэкст, і толькі потым мы можам падпісаць гэты дакумент».
Ватыкан заключыў канкардат з многімі краінамі, але ў апошнія 30-50 гадоў такая форма міжнароднага дакумента — дастаткова рэдкая з'ява, адзначыў арцыбіскуп Пінтэр. Сёння, паводле яго слоў, часцей заключаюць дамовы, якія закранаюць канкрэтныя тэмы паасобку.
«Я не ведаю, які шлях Беларусь і Ватыкан выберуць у выніку», — рэзюмаваў.
Ён закрануў у інтэрв'ю і тэму магчымага візіту папы рымскага ў Беларусь. Па словах арцыбіскупа, Ватыкан павінен пераканацца, што прыезд пантыфіка будзе ўсімі аднолькава станоўча успрыняты.
«Візіт Папы — з'ява, якая павінна прымнажаць каханне, гармонію, свет, усё самае станоўчае, што можа адчуць абсалютна кожны чалавек у гэтай краіне, не толькі каталікі, але і ўсе іншыя — хрысціяне, мусульмане, атэісты і гэтак далей, — падкрэсліў дыпламат . — Я ведаю, што паміж людзьмі рознай веры ў Беларусі гістарычна панаваў мір і гармонія. Але Папа, калі ён наведае Беларусь, прыедзе не проста як прыватная асоба або біскуп Рыма. Ён з'яўляецца кіраўніком дзяржавы, суб'ектам міжнароднага права, таму яго візіт у любую краіну свету мае міжнародны кантэкст».
Фактар праваслаўя
Палітолаг і метадолаг Уладзімір Мацкевіч адзначае, што цяжка адназначна ахарактарызаваць стан цяперашніх адносін паміж Мінскам і Ватыканам.
«Назапашаныя праблемы і зацягнутыя рашэнні робяць гэтыя адносіны дастаткова праблематычнымі і вельмі падвешанымі», — сказаў Мацкевіч.
Ён адзначыў, што Беларусь хоць і ўваходзіць у лік краін, дзе каталіцызм з'яўляецца традыцыйнай рэлігіяй, але «трымаецца ў баку ад нармальнага, прынятага ва ўсім свеце тыпу адносін з Ватыканам і каталіцкай царквой».
«Гэты тып адносін усталёўваны паміж Ватыканам і кожнай краінай і афармляецца ў выглядзе канкардату. У ім размяжоўваюцца паўнамоцтвы дзяржавы і царквы, прапісваюцца правы і абавязацельствы, — сказаў Мацкевіч. — Заключэнню канкардату паміж Менскам і Ватыканам замінае тое, што Руская праваслаўная царква лічыць Беларусь сваёй кананічнай тэрыторыяй».
Ён назваў адносіны паміж каталікамі і праваслаўнымі «яшчэ больш зацягнутымі шматвяковай гісторыяй» з пастаяннымі спрэчкамі, канфліктамі з нагоды місіянерскай дзейнасці або адкрыцця новых парафіяў, будаўніцтва новых цэркваў на тэрыторыі судотыку праваслаўя і каталіцызму.
«Але як бы ні складваліся адносіны Мінска з Маскоўскім патрыярхатам, ёсць яшчэ кансерватызм праваслаўя самога па сабе, — зазначыў Мацкевіч. — Нават калі раптам пры нейкіх там палітычных умовах у бліжэйшы час у Беларусі ўзнікне свая аўтакефальная праваслаўная царква, то ніякіх спадзяванняў на тое, што яна дазволіць беларускай дзяржаве заключыць дамову з каталікамі, спадзявацца не даводзіцца».
Мінск хоча паднавіць міратворчы імідж
У сваю чаргу Дзяніс Мельянцоў, старэйшы аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў, адзначае, што палітыка Ватыкана ў дачыненні да Беларусі, у адрозненне ад палітыкі Еўрасаюза, заўсёды была «дастаткова прамалінейная, рэалістычная і зразумелая для афіцыйнага Мінску».
«Такая палітыка і падыход Ватыкана грунтуецца на багатым дыпламатычным вопыце, таму што гэта адна з самых старых дыпламатычных школ, — растлумачыў суразмоўца. — Акрамя таго, Ватыкан заўсёды выразна разумеў і выразна артыкуляваў свае інтарэсы ў тым, што тычыцца Беларусі — гэта больш значная падтрымка каталіцкай царквы ў краіне, заключэнне канкардату».
У гэтым ключы Ватыкан і дзейнічаў, у тым ліку спрыяючы, дзе гэта было магчыма, наладжванню стасункаў паміж Беларуссю і ЕС, каб атрымаць наўзамен «больш цёплыя адносіны да каталіцкай царквы».
Што да заключэння канкардату, то Мельянцоў, як і Мацкевіч, падкрэслівае: вырашэнне пытання залежыць не толькі ад жадання Мінска і Ватыкана, але яшчэ і ад пазіцыі праваслаўнай царквы.
«Тут павінна быць нейкая згода, хай нават неафіцыйная, з боку іерархаў РПЦ, — адзначыў ён. — Калісьці ў Мінска была ініцыятыва правесці ў Беларусі сустрэчу патрыярха і Папы рымскага, але не атрымалася. Зараз я так разумею, што менавіта Руская праваслаўная царква выступае і супраць прыезду папы, і супраць перагляду адносін Мінска з каталіцкай царквой».
Пры гэтым Мельянцоў адзначае, што дыпламатычная праца па гэтых пытаннях вядзецца як паміж Ватыканам і Мінскам, так і паміж Ватыканам і Масквой.
«Думаю, што калі ўсё-ткі пройдзе гэтая фаза адчужэння з Расіяй і нейкія змены будуць ўнутры самой РПЦ, то ў прынцыпе канкардат магчымы, — лічыць аналітык. — Альбо, наадварот, Беларусь пачне вельмі сур'ёзна дыстанцыявацца ад расійскага ўплыву і нарошчваць стасункі з Захадам. І тады гэты канкардат стане больш верагодны, а тое, што ён выкліча негатыўную рэакцыю з Масквы, будзе кампенсавацца нейкімі іншымі рэчамі».
Візіт жа Папы рымскага ў Беларусь быў бы вельмі значным і важным для паляпшэння беларускага іміджу, зазначае Мельянцоў.
«Гэта такі працяг іміджу міратворчай пляцоўкі для Беларусі, таму што менавіта Папа Рымскі казаў, што Мінск можа быць месцам міру, — нагадаў суразмоўца. — У дыпламатыі такога ўзроўню няма нічога немагчымага, і верагоднасць візіту, вядома, ёсць, але і цяжкасці палітычнага характару відавочныя. Ёсць яшчэ і расійскія праваслаўныя іерархі, якія, вядома, супраць гэтага».
Варта адзначыць, што беларуская дыпламатыя прапрацоўвае цэлы веер магчымасцяў падтрымання іміджу Беларусі як міратворчай пляцоўкі.
«Украінская тэма адыходзіць, яна адыграла. Мінскія пагадненні ў існуючым выглядзе невыканальныя, таму я б сказаў, што ў некаторай ступені перамоўная пляцоўка па Украіне пачынае нават шкодзіць беларускаму іміджу, які атрымалася стварыць, — сказаў Мельянцоў. — Так што афіцыйны Мінск шукае новыя магчымасці, як падтрымаць свой міратворчы імідж, палепшыць яго, пашырыць».
Адным з варыянтаў Мінск бачыць правядзенне на сваёй тэрыторыі сустрэчы кіраўнікоў асноўных рэлігійных канфесій, але арганізацыя такой падзеі — вельмі доўгі і цяжкі працэс.
Ці будзе рассечаны гордзіеў вузел?
Мацкевіч жа лічыць, што візіт Папы рымскага ў Беларусь можа адбыцца, толькі калі адным махам будуць вырашаныя ўсе праблемы ў адносінах Мінска і Ватыкана.
«Паколькі ўсе гэтыя пытанні зацягнуліся і ўтварылі вузел праблем, то, напэўна, іх вырашэнне будзе прыкладна як гордзіеў вузел рассячы — адначасова і візіт, і канкардат, і гэтак далей», — лічыць палітолаг.
Да планаў Мінска арганізаваць сустрэчу прадстаўнікоў усіх асноўных канфесій Мацкевіч раіць ставіцца «як да прыгожых заяў, якія закліканы паўплываць на імідж Лукашэнкі і беларускай дзяржавы, але зусім нерэалістычныя».
«Ніякай вагі і ўплыву ў адносінах маскоўскага патрыярха і Папы рымскага Лукашэнка не мае. У яго няма магчымасці ўплываць на кіраўніка Ватыкана. І тым больш Лукашэнка не можа паўплываць на пазіцыю маскоўскага патрыярха, у якога сімфонія з Крамлём», — мяркуе суразмоўца.
Хоць, падкрэсліў ён, Беларусь як тэрыторыя, дзе ў ХVI стагоддзі была заключана унія паміж каталікамі і праваслаўнымі, магла б быць пляцоўкай для падобных сустрэч.
«Але для таго каб гэта адбылося, трэба прыкласці велізарныя дыпламатычныя намаганні, нармалізаваць адносіны на сучасным узроўні з усімі дзяржавамі-суседзямі, у тым ліку Расіяй, і з Ватыканам таксама», — рэзюмаваў Мацкевіч.
Паводле naviny.by