Рожкі ды ножкі «сацыяльнай дзяржавы»
Аляксандр Лукашэнка загадаў «імём рэвалюцыі» працаўладкаваць лайдакоў. Але насамрэч «барацьба з лайдацтвам» — толькі дымавая заслона для поўнай ліквідацыі «сацыяльнай дзяржавы».
Чарговым наступам на «сацыяльнасць» стала нарада ў Аляксандра Лукашэнкі па пытаннях занятасці і міграцыі. Аляксандр Рыгоравіч панаракаў, што паўмільёна грамадзянаў «не працуюць» у эканоміцы краіны.
«Дапусцім, 100 тысяч — хатнія гаспадыні альбо тыя, хто працуе на ўласным падворку. А 400 тысяч чым займаюцца? Час спыняць гэта ўтрыманства. 400 тысяч павінны быць уцягнутыя імем рэвалюцыі ў працу. Лайдакоў не павінна быць у краіне. Трэба прымусіць гэтых людзей працаваць і спыніць раздаваць бясплатна даброты тым, хто не працуе», — заявіў Лукашэнка на нарадзе па пытаннях занятасці і міграцыі.
Урад адразу знайшоўся, чым адказаць. Паводле віцэ-прэм’ера Анатоля Тозіка, ужо падрыхтаваны праект адпаведнага нарматыўнага акту. У ім прадугледжаны шэраг мер для максімальна магчымага прыцягнення «ўхілістаў ад працы» да работы, а таксама для стварэння дадатковых стымулаў для добрасумленнай працы.
У прыватнасці, прапануецца павялічыць мінімальны працоўны стаж для прызначэння працоўных пенсій з 10 да 15 гадоў. Пры разліку пенсій прапануецца браць за аснову апошнія 20 гадоў стажу. Пры адсутнасці запатрабаванага агульнага і страхавога стажу працы — павысіць узрост для звароту за сацыяльнай пенсіяй на пяць гадоў: да 60 гадоў для жанчын і 65 гадоў для мужчын, а магчыма, і ўсталяваць аднолькавы парог узросту ў 65 гадоў.
Па словах Тозіка, для тых, хто не плаціць падаходны падатак і адлічэнні ў фонд сацыяльнай абароны, варта было б вызначыць пералік мінімальнай дапамогі, якую ён можа атрымаць бясплатна. Таксама, на думку віцэ-прэм’ера, неабходна стварыць эканамічныя стымулы, скарэктаваць дзяржаўныя сацстандарты, перагледзець нормы працы. Тозік лічыць, што рэалізацыя гэтых мер дазволіла б павысіць намінальную зарплату і выраўнаваць яе паказчык з сумежнымі краінамі.
У краіне пачалася работа па забеспячэнні неабходнай мабільнасці рабочай сілы. У сувязі з гэтым урад лічыць мэтазгодным працягнуць скарачэнне будаўніцтва жылля з дзяржпадтрымкай і павелічэнне будаўніцтва даступнага па кошце арэнднага жылля з адпаведнай падтрымкай шматдзетных сем'яў і іншых катэгорый, якія ў гэтым маюць патрэбу.
Якім чынам скарачэнне будаўніцтва жылля з дзяржпадтрымкай будзе спрыяць працаўладкаванню «лайдакоў»? Ды ніякім. Проста ва ўлады скончыліся грошы, каб будаваць такое жыллё. Кошт квадратнага метра зашкальвае, і яго ніяк не ўдаецца прывязаць да памеру сярэднямесячнага заробку, ён у 3–4 разы вышэй. А значыць, дзяржаве проста надакучыла губляць грошы з такой падтрымкі.
Усталяванне квоты «мінімальнай бясплатнай дзярждапамогі» таксама наўрад ці прымусіць «лайдакоў» працаваць. Лукашэнка на той жа нарадзе агучыў гэтую «дзярждапамогу»: бясплатная адукацыя, медыцынскае абслугоўванне, аплата паслуг ЖКГ па датаваных дзяржавай тарыфах. Пытанне толькі ў тым, наколькі «бясплатныя» ў нас адукацыя і медыцына. Колькасць тых, хто ў ВНУ вучыцца за грошы, ужо даўно перавысіла колькасць «бюджэтнікаў». «Бясплатнае медыцынскае абслугоўванне» палягае толькі ў выпісцы рэцэптаў, за лекі ж даўно трэба плаціць. У тым, колькі людзі павінны плаціць за ЖКГ і што ў гэтае ЖКГ ўваходзіць, не разбіраюцца нават чыноўнікі ЖКГ. Калі мінімальны набор — святло, газ, вада, ацяпленне, — то ў кожным доме на ўсё гэта ўжо ёсць лічыльнікі.
Застаецца толькі павышэнне неабходнага для пенсіі працоўнага стажу. І вось з гэтым — вялікая праблема.
Чалавек, як правіла, не працуе не таму, што ён лайдак ад прыроды. Хутчэй за ўсё, працаваць яму няма дзе. Трэба стварыць працоўныя месцы для 400 тысяч чалавек. А як?
Напрыклад, на МАЗе працуюць 22 000 чалавек. Каб працаўладкаваць 400 тысяч «лайдакоў», Тозіку трэба пабудаваць 16 МАЗаў, і яшчэ застануцца «лішнія людзі». А пабудаваць 16 МАЗаў — пупок ва ўрада не развяжацца? За 20 гадоў кіраўніцтва Аляксандра Рыгоравіча ў Беларусі не было створана ніводнага буйнога прамысловага прадпрыемства.
Можна было б казаць пра «самазанятасць» і «стварэнне эканамічных стымулаў» — Тозік пра тое і казаў. Але больш за яго маглі б расказаць прадпрымальнікі, якіх штогод душаць новымі нарматыўнымі актамі і падатковымі праверкамі.
Як вынік: новыя працоўныя месцы для «лайдакоў» дзяржава стварыць не ў стане, а разлічваць на «самазанятасць і прадпрымальніцтва» пры існуючым стане рэчаў — глупства. Нашто ж казаць пра «лайдацтва» і «ўтрыманства», калі дзяржава не можа даць чалавеку працу?
Усё вельмі проста. У дзяржавы нестае грошай на пенсіі. Сёння на аднаго пенсіянера ў Беларусі прыпадае ўсяго 1,6 працоўнага, а каэфіцыент пакрыцця пенсіі ад сярэдняй зарплаты складае каля 40%. То бок, трое працоўных «кормяць» двух пенсіянераў. Дэмаграфічная нагрузка на працаздольнае насельніцтва з-за росту колькасці пажылых людзей дасягнула максімальнага значэння за ўсю пасляваенную гісторыю.
Прычым з-за «дэмаграфічнай ямы» 1990-х гадах гэтая прапорцыя будзе пагаршацца. Мяркуецца, што ў 2020–2025 гадах кожнаму працоўнаму прыйдзецца ўтрымліваць аднаго пенсіянера. Гэта не такая ўжо і далёкая перспектыва — усяго пяць-сем гадоў.
Выйсце адно — павышаць пенсійны ўзрост, каб і пенсіянераў было менш, і працуючых больш. Але павысіць яго проста так — значыць, распісацца ў канцы «сацыяльнай дзяржавы». Таму знайшлі «вінаватых» — «лайдакоў». Хаця «лайдацтвам» тут і не патыхае.