Беларусь перад Днём Волі: ці спыніцца дубінка на замаху?

Улады разгарнулі рэпрэсіі, імкнучыся збіць хвалю пратэстаў. 25 сакавіка — кульмінацыя сюжэту...

Напярэдадні неафіцыйнага Дня Волі 25 сакавіка хапун у Беларусі мацнее. Падобна на тое, што сілавікам дадзены карт-бланш. Улады робяць усё, каб на маніфестацыю ў сталіцы выйшла як мага менш народу.

Акцыя, лідэрам якой аб'явіў сябе былы палітвязень Мікалай Статкевіч, выглядае вырашальнай падзеяй цяперашняй палітычнай вясны.

Статкевіч хацеў бы сабраць шмат людзей і прайсці па галоўным праспекце сталіцы, каб дэ-факта пашырыць, як ён калісьці сфармуляваў, прастору свабоды.

Але кіраўніцтва рэжыму ў апошнія тыдні якраз-такі груба звужае гэтую і без таго маленькую прастору. Новая хваля брутальных затрыманняў з`явілася пасля агучання кіраўніком дзяржавы 21 сакавіка заяў аб крывавых планах нейкіх баевікоў, два дзесяткі якіх, маўляў, схоплены «літаральна ў гэтыя гадзіны».

Палітолаг Валерый Карбалевіч выказаў меркаванне, што «цяпер сілавыя структуры на хаду спрабуюць знайсці кагосьці, каго хоць бы вонкава можна выдаць за гэтых баевікоў».

У цэлым жа ўлады відавочна імкнуцца дыскрэдытаваць палітычную апазіцыю, белымі ніткамі сшываючы яе з незразумелымі баявікамі, джыпамі са зброяй, якія нібыта рвуцца праз мяжу, заходнімі лялькаводы і інш. Арыштамі саміх партыйных лідэраў і актывістаў вырашана абезгаловіць пратэсты, дэтанатарам якіх стаў дэкрэт «аб дармаедах».

Нарэшце, грымучая сумесь хапуна ды прапаганды закліканая банальна запалохаць масу.

Зноў ўпаўзаем ў 19 снежня 2010 года?

Такім чынам, 25 сакавіка — кульмінацыя сюжэту цяперашніх пратэстаў. Жорсткі разгон акцыі (або масавы хапун пасля яе) багаты для кіраўніцтва Беларусі вялікімі унутры-і знешнепалітычнымі выдаткамі. Але гэта не значыць, што такі сцэнар выключаны.

Матывацыя яго адэптаў няхітрая: трэба даць пятай калоне па зубах так, каб доўга баяліся рухацца. І раз пайшла такая п'янка, рэж апошні агурок.

Інакш кажучы, калі ўжо ўсё роўна згарнулі перыяд мяккіх практык (як назвалі гэтую слабую паўтарагадовую адлігу праваабаронцы), то можна ўжо асабліва не саромецца перад гнілым Захадам. Хоць які сказ — адзін адказ. Ды і Захад жа гнілы, наўрад ці так ужо адразу натапырыўся санкцыямі.

У шматлікіх аглядальнікаў і палітызаваных грамадзян зараз адчуванне гідкага дэжавю. Як быццам Беларусь зноў упаўзае ў 19 снежня 2010 года. Тады, у дзень прэзідэнцкіх выбараў, была разгромлена Плошча, а потым запрацаваў канвеер суровых распраўі раз'ятраны асфальтавы каток рэпрэсій некалькі месяцаў ціснуў палітычную апазіцыю, трэці сектар і недзяржаўныя СМІ.

Масква трымае за горла

Але цяперашняя сітуацыя ўсё ж не адзін да аднаго са снежнем 2010-га. Тады перад выбарамі кіраўнік дзяржавы вярнуўся з Масквы на кані — замірэнне з прэзідэнтам Дзмітрыем Мядзведзевым, атрымаўшы кучу падарункаў: бяспошлінную нафту, танны газ і інш.

А цяпер Масква трымае за горла. Псаваць адносіны з Захадам і тады было вельмі нявыгадна, а ўжо цяпер тым больш (цю-цю крэдыт МВФ і да т.п.). Цяпер цана брутальнасці можа аказацца яшчэ больш дарогай.

Нарэшце, цяпер няма ніякіх выбараў, калі ўлада хоць бы сімвалічна падвісае да абвяшчэння вынікаў падліку галасоў і наверсе гранічна напружаныя. Дзень Волі ж — проста сімвалічнае свята. Не той выпадак, каб Плошча заявіла пра фальсіфікацыі і абвясціла іншага прэзідэнта.

Бяспека vs. пашырэнне прасторы свабоды

Зрэшты, апазіцыянеры так і не разабраліся паміж сабой, што арганізуюць — святкаванне 99-х угодкаў Беларускай Народнай Рэспублікі ці вострапалітычны «Марш абураных беларусаў» (яго абвясціў Статкевіч).

Заяўнікі акцыі (прадстаўнікі шэрагу партый), не дачакаўшыся адказу ад Рэспублікі Беларусь ад гарвыканкама, у аднабаковым парадку абвясцілі шэсце да Кастрычніцкай плошчы. Статкевіч жа (які дазволу не прасіў, а толькі апавясціў выканкам аб намеры) ва ўсіх сэнсах хоча пайсці далей і канчатковай кропкай азначыў плошчу Незалежнасці.

Крытыкі Статкевіча — а ў іх ліку апынуліся такія розныя палітыкі, як Андрэй Дзмітрыеў і Зянон Пазьняк — папракаюць таго ў адсутнасці выразнага плану і надзеі на авось.

Дзмітрыеў падкрэслівае, што на першым плане павінна быць бяспека ўдзельнікаў (бо акцыя сімвалічная, а не апошні і рашучы бой). Пазьняк з уласцівай яму катэгарычнасцю заявіў, што бачыць «чыста правакацыйны праект»: маўляў, з дапамогай такіх выступаў улада вылічае незадаволеных і пачынае ганенні.

Статкевіч з яго рэпутацыяй вулічнага байца зыходзіць з таго, што рэвалюцыі не робяцца на зялёнае святло (так ходзяць у Мінску калоны на дазволеных акцыях). Статкевіч перакананы, што толькі явачным парадкам можна пашырыць прастору свабоды, інакш наканавана да сканчэння веку хадзіць мітынгаваць на «сабачы выган» (так некаторыя называюць парк ля плошчы Бангалор, куды адпраўляюць сталічныя чыноўнікі).

Зрэшты, калі мерапрыемства 25 сакавіка не дазволяць, то парушальнікамі апрыёры апынуцца ўсе.

Гарадскія ўлады, якія цягнуць ката за хвост, самі відавочна парушылі закон: адказ заяўнікам павінен давацца не пазьней як за пяць дзён да акцыі. Але хто чыноўнікаў пакарае?

А наогул адно з двух: або гарвыканкам пакуль не атрымаў указанні зверху, ці ўжо ўсё вырашана, але абраная тактыка валаводзіць да апошняга, каб мінімізаваць колькасць удзельнікаў.

Які варыянт абяруць улады?

Няўдзячная справа — прагназаваць зыход Дня Волі, калі псіхоз у некаторых галовах нарастае з кожнай гадзінай, выплюхваецца страшылкамі з экранаў дзяржаўнага тэлебачання.

Ва ўладаў — веер варыянтаў. Могуць проста не пусціць публіку на месца збору каля Акадэміі навук. Могуць пусціць, але перагарадзіць АМАПам праспект (таксама ёсць некалькі зручных рубяжоў). Могуць наогул пазбегнуць жорсткага супрацьстаяння з маніфестантамі, але пасля акцыі зладзіць масавы хапун.

Ёсць і іншыя варыянты, верагодная іх камбінацыя, але не будзем паглыбляцца. Тым больш не ведаючы пакуль, ці дазволяць у прынцыпе хоць бы збор ля Акадэміі навук.

Вядома, ідэальным варыянтам было б нічога не перагароджваць і нікога не хапаць. Даць людзям рэалізаваць права на мірны пратэст, як гэта запісана ва ўсякіх прыгожых дэкларацыях.

Але верагоднасць такога рашэння малая. Па паняццях улады гэта азначае даць слабіну, распусціць народзец. Тады ж зусім страх згубяць.

Масаваныя затрыманні, штрафы і арышты, якія пачаліся ў сакавіку — пасля перыяду, калі начальства ў нейкай прастрацыі глядзеў на развіццё пратэстаў, — маюць на мэце не толькі выбіць заводзіў, але і ўзняць да ранейшага ўзроўню пачуццё страху ў грамадстве, злёгку захмялелы ад гамеапатычных доз лібералізацыі .

Без ілюзій

Ва ўладаў ёсць шанец, наступіўшы на горла ўласнай песні, абраць мудры варыянт. Ці ёсць воля?

Самым сумным будзе, калі апынецца, што ні вялікія начальнікі, ні апазіцыйныя правадыры (якія вечна без агульнага плана і спадзяюцца на авось) не вынялі ўрокаў з 19 снежня 2010 года. Тады зноў прайграе ўся Беларусь. А вось Крэмль атрымае добры падарунак.

Зрэшты, некаторыя высновы з сюжэту цяперашніх пратэстаў ужо можна зрабіць.

Кіраўнік дзяржавы не збіраецца трансфармаваць уласнаручна створаны палітычны рэжым — сістэму асабістай улады, калі тэрмін кіравання падаўжаецца чыста механічна.

А гэта азначае, што не будзе і сур'ёзных эканамічных рэформаў, бо яны здольныя аслабіць базіс аўтарытарнай улады. Не будзе і нармальнага грамадскага дыялогу — хіба што танны цырк са спецыяльна падабранымі клоўнамі.

Не варта мець ілюзій і наконт беларусізацыі. Яе мяжа — гэта БРСМ у вышыванках. Апошнія два тыдні выразна паказалі, што «свядомых» Лукашэнкі па-ранейшаму лічыць ворагамі.

Нарэшце, згортванне нават кволай, умоўнай лібэралізацыі, стаўка на рэпрэсіі зноў пагоршыць адносіны з Еўропай, ЗША і паставіць рэжым у яшчэ большую залежнасць ад Расіі. Аж да таго, што змена кіруючых тут фігур стане для Крамля не занадта складанай тэхнічнай задачай, а інкарпарацыя краіны — пытаннем часу.

І зразумела, што далёка не ўсе беларусы пагодзяцца з такім адчуваньнем. А гэта значыць, што будзе барацьба. І ў пытанні пра будучыню Беларусі пры любым зыходзе падзей 25 сакавіка будзе пастаўлена не кропка, а толькі шматкроп'е.

Паводле naviny.by