Палітолаг: Калі прыйдзе час транзіту ўлады, Лукашэнка можа забяспечыць сабе статус «бацькі нацыі»

У перспектыве ў Беларусі можа быць рэалізаваны варыянт: кіраўнік дзяржавы з дэкаратыўнымі функцыямі, але праз новы эфектыўны механізм Лукашэнка захоўваў бы сваю ўладу.

Аналітык даследчага цэнтра Eurasian States in Transition (EAST), палітолаг Андрэй Елісееў ў экспрэс-каментары «Салідарнасці» распавёў, ці пойдзе Аляксандр Лукашэнка ў найбліжэйшай будучыні па шляху Назарбаева і Пуціна, і ці наважыцца ён на радыкальную канстытуцыйную рэформу.
— Падчас леташняга звароту да народа і парламента Аляксандр Лукашэнка казаў, што навластвовался, і паабяцаў, што змены ў Канстытуцыі не будуць служыць мэце захаваць яго ўлада пасля сыходу з пасады прэзідэнта. Ці можна верыць гэтым словам?
— Толькі вельмі наіўныя людзі могуць верыць у тое, што Лукашэнка раптам узмоцніць парламент на шкоду сваёй улады. Магчымы варыянт з дадатковай перадачай паўнамоцтваў парламенту, але, вядома ж, гэта не будзе азначаць таго, што ён адмовiцца ад сваімі паўнамоцтвамі.
Які варыянт цяпер назваў Пуцін: парламент узмацняецца, ён прызначае прэм’ер-міністра без прэзідэнцкай згоды. Прэзідэнт становіцца паўдэкаратыўнай фігурай. Гэта робіцца для таго, каб у новай сістэме не займаючы прэзідэнцкі пост можна было заставацца на вяршыні ўладнай вертыкалі — на пасадзе прэм’ер-міністра, у першую чаргу.
У перспектыве такі варыянт можа быць рэалізаваны ў нас: прэзідэнт з дэкаратыўнымі функцыямі, але праз новы эфектыўны механізм Лукашэнка захоўваў бы сваю ўладу.
Андрэй Елісееў мяркуе, што магчымы і таджыкска-казахстанскі сцэнар, калі Лукашэнка атрымлівае статус, умоўна кажучы, «бацькі нацыі», а таксама надзвычайныя гарантыі, магчымасць вялікага ўплыву на ўнутрыпалітычнае жыццё, нават не займаючы пасады прэзідэнта.
Для гэтага не спатрэбіцца ўносіць змены ў Канстытуцыю. Парламент можа прыняць закон аб неабходным статусе. Акрамя таго, калі будзе задумка пра транзіт ўлады, можа быць аслабленая пасада прэзідэнта і створаны новы канстытуцыйны орган — як у Расіі Дзяржсавет.
— Выходзіць, законапраект Ганны Канопацкой аб гарантыях экс-прэзідэнту не фантастычны?
— Калі прыйдзе час транзіту ўлады, гэта зусім не фантастычны варыянт. Парламент можа прыняць і значна больш моцны дакумент, які падкрэслівае ролю першага прэзідэнта ў станаўленні суверэннай дзяржавы і які надзяляе яго надзвычайнымі прывілеямі і ўладнымі паўнамоцтвамі нават пасля сыходу. Праўда, не з азіяцкай фармулёўкай «бацькі нацыі», як гэта было зроблена ў Таджыкістане і Казахстане.
Цяпер Лукашэнка і яго адміністрацыя прадумваюць варыянты канстытуцыйных зменаў. Пытанне ў тым, калі іх плануецца запусціць. Калі атрымаецца нармалізаваць адносіны з Расіяй і выйсці на пакетнае пагадненне ў гэтым годзе, то цалкам верагодна, што ў наступным годзе ўжо будуць пераходзіць калі не да саміх зменаў, то да больш сур’ёзнай апрацоўкі грамадскай думкі з гэтай нагоды.
Але калі на працягу года адносіны з Расіяй будуць складанымі, наўрад ці Лукашэнка будзе да канстытуцыйнай рэформы.
Суразмоўца «Салідарнасці» не выключае, што працэс змены Канстытуцыі ў Расіі можа ажыццяўляцца не праз рэферэндум. У першую чаргу, таму што будзе складана забяспечыць яўку:
— Беларускія ўлады могуць скарыстацца гэтым момантам і пачаць прасоўваць канстытуцыйныя змены, ківаючы на ​​Расію. Маўляў, мы наадварот, будзем прыслухоўвацца да меркавання народа і выносім змены на рэферэндум.