Спецпасланніца ЗША: Мы дапаможам забяспечыць незалежнасць Беларусі на пакаленні наперад

Пасля абвяшчэння прысудаў шасці палітвязням дырэктар Беларускай службы Радыё Свабода Аляксандр Лукашук пагаварыў са спецыяльнай пасланніцай ЗША па Беларусі Джулі Фішэр пра рэпрэсіі, санкцыі, мігрантаў, дачыненні ЗША і Беларусі.

— Спадарыня амбасадарка, вялікі дзякуй за згоду пагаварыць з радыё Свабода, мы гаворым з вамі пасля таго, як былі абвешчаны бесчалавечна жорсткія прысуды шасці палітзняволеным — Ціханоўскаму, Лосіку, Статкевічу, іншым — калі б вы маглі да іх звярнуцца, што б вы сказалі?
— Калі б я магла звярнуцца да людзей, якім ўчора былі абвешчаныя прысуды, я думаю, што хацела б сказаць ім пра вялікую салідарнасць з іх справай, вялікую салідарнасць з боку Захаду, Злучаных Штатаў, партнёраў у Еўрапейскім Звязе, Вялікабрытаніі, Канады. Пра сапраўднае разуменне таго, наколькі несправядлівыя гэтыя прысуды, наколькі яны абуральна жорсткія і бязлітасныя. Сказаць ім пра тое, што іх справа — справа асуджаных учора і тых больш чым 900 палітвязняў, якія застаюцца за кратамі ў Беларусі, дае імпульс нашай палітыцы санкцыяў і сапраўды — прынамсі ў выпадку Вашынгтона — прымушае нас засяродзіцца на пытанні: што яшчэ трэба зрабіць дзеля таго, каб змяніць сітуацыю, дамагчыся прарыву ў сітуацыі ў Беларусі.
— Сёлета вы сустракаліся і шмат разоў размаўлялі з сем’ямі палітзняволеных — што б вы маглі сказаць ім, усім, хто чакае?
— Так, сем’і палітзняволеных — вельмі важны кампанент гэтай тэмы, мы мелі рэгулярныя кантакты з гэтымі сем’ямі — і ў Беларусі, і па-за яе межамі. І мы разумеем — я асабіста разумею — наколькі страшны быў дзень прысуду для сем’яў асуджаных. Але зноў жа — больш за 900 сем’яў перажываюць цяпер розныя стадыі — арышт, суды, прысуды, зняволенне. Найперш я хачу прызнаць, што трываласць і сіла духу гэтых сем’яў проста неверагодныя — ці гэта каментар Святланы Ціханоўскай, якая кажа, што прысуд матывуе яе думаць, што яшчэ яна можа зрабіць, або рэакцыя сем’яў у самой Беларусі, якія таксама кажуць, што не страчваюць надзеі. Так важна, што гэтыя сем’і захоўваюць надзею, яны спадзяюцца, што ўрэшце гэта скончыцца. Яны ў гэта вераць, і іх вера, іх трываласць дапамогуць іх блізкім перажыць тыя цяжкія часы, якія іх чакаюць.
— Гэты год вы пачыналі як амбасадарка ЗША для Беларусі, а канчаеце яго ў званні спецыяльнай пасланніцы. Што гэта азначае — пашырэнне вашых паўнамоцтваў ці наадварот, змяншэнне, ці засяроджанне на іншых задачах?
— Так, гэта ў нейкім сэнсе засяроджанне на крыху іншых задачах. На пачатку года я мела надзею, што да канца года я ўжо буду працаваць у Мінску і што сітуацыя ў Мінску будзе зусім не такая, як сёння. Вядома, адбылося сапраўднае пагаршэнне нашых двухбаковых дачыненняў. Але ў выніку таго, што здарылася, мы насамрэч пашырылі нашы дачыненні, цяпер Беларусь як бы існуе і па-за сваімі межамі. І ў маёй якасці спецыяльнай пасланніцы я прысвячаю значную колькасць часу каардынацыі дзеянняў з нашымі еўрапейскімі і іншымі партнёрамі, якія займаюцца Беларуссю. Я праводжу вельмі шмат часу з лідарамі, актывістамі грамадзянскай супольнасці, праваабаронцамі і незалежнымі медыямі, якія працуюць за межамі Беларусі. І, вядома, Вільня, дзе я знаходжуся, — зручнае месца для тых, хто вырашае прыехаць з Мінска і ўсёй Беларусі дзеля таго, каб пагаварыць з прадстаўніком Злучаных Штатаў пра тое, што цяпер адбываецца.
— Спадарыня амбасадарка, я зараз зраблю трохі незвычайную рэч. Я вазьму гэтую камеру і пакажу вам нешта ў сваім кабінеце. Сцяг, які вы бачыце — гэта сцяг з амбасады ЗША ў Мінску. У 2008 годзе тагачасная амбасадарка ЗША Карэн Сцюарт падарыла яго нашаму бюро перад ад’ездам з Беларусі. З таго часу ён быў у нашым бюро. Калі адбыўся разгром бюро, нам удалося уратаваць сцяг і цяпер ён у Празе, чакае вяртання. Я хацеў, каб вы пабачылі гэты сцяг і хачу задаць вам адно канкрэтнае пытанне. Падчас крызісу ў адносінах паміж Беларуссю і ЗША у мінулым ішла гаворка пра закрыццё амбасады ў Мінску. Ці разглядаецца такая магчымасць цяпер?
— Пытанне нашых двухбаковых дачыненняў вельмі важнае. Скажу ад імя Злучаных Штатаў: для нас важна захаваць сваю прысутнасць у Мінску. Мы лічым, што застаючыся на месцы падзеяў у Мінску, мы можам рабіць важную працу. Як вы адзначылі, наша праца з палітвязнямі, праца кантактавання з медыямі, нават у такім стане, як яны сёння існуюць у Беларусі — гэта ўсё важна. Гэта і праца, якую мы здольныя рабіць на месцы ў справе падтрымкі амерыканскіх грамадзянаў у Беларусі. Гэта важна. Нам важна не разрываць нашы двухбаковыя дачыненні, хоць яны цяпер застаюцца на такім моцна зніжаным узроўні. Гэта сапраўды напружаныя дачыненні, і нам трэба быць гатовымі да любога развіцця падзеяў. Гэта ў важнай ступені прычына таго, што мы арганізавалі тут у Вільні Аддзел беларускіх справаў, таму што мы таксама разумеем, што праца, якую мы робім звонку, дапаўняе тую, якую нам удаецца рабіць у Беларусі.
— Многія памятаюць, як летась дзяржсакратар Майк Пампэа гаварыў з Аляксандрам Лукашэнкам і спрыяў вызваленню палітвязня. Сёлета канцлерка Нямеччыны Меркель двойчы званіла Лукашэнку. Маё пытанне пра дзяржсакратара Блінкена — пры якіх умовах дзеля якой мэты цяперашняя амерыканская адміністрацыя магла б напрасткі гаварыць з афіцыйным Мінскам?
— Зноў жа, як я ўжо сказала, мы захоўваем двухбаковыя дачыненні. У нас ёсць магчымасць кантактаваць напрасткі з рэжымам у Мінску, і ў яго — з намі ў Вашынгтоне. Я думаю, што мы, Злучаныя Штаты, даволі адкрытыя ў пытанні — як мы можам найлепей паспрыяць, каб забяспечыць безумоўнае вызваленне ўсіх палітычных вязняў. Што мы сабе добра ўсведамляем, дык гэта тое, што нельга заўчасна ўступаць у працэс, які прывёў бы да вызвалення толькі некалькіх палітзняволеных, пры тым, што за кратамі надалей заставаліся б... зноў жа, гэтыя лічбы такія вялікія, іх цяжка сабе ўявіць... Здаецца, Святлана Ціханоўская гаварыла на гэтую тэму, здаецца, на мінулым тыдні — пра тое, як гэта цяжка усвядоміць, што больш за 900 чалавек і іх сем’і былі так моцна закранутыя гэтым палітычным крызісам у Беларусі. Вось жа, мэтай Злучаных Штатаў застаецца вызваленне ўсіх палітычных зняволеных. Мы хочам надалей на гэтым засяроджвацца. Я ведаю, што столькі нашых партнёраў падзяляюць з намі гэтую засяроджанасць, і мы разам з імі будзем працаваць над тым, каб забяспечыць безумоўнае вызваленне палітвязняў і скончыць палітычны крызіс у Беларусі.
— Сёлета было шмат крызісных, навінаў, якія прыцягнулі ўвагу міжнародных СМІ — гэта і выкраданне самалёта Ryanair, арышты, суды, катаванні. Гвалт супраць мірных людзей, якіх называюць тэрарыстамі. Асобна стаіць так званы крызіс мігрантаў які выклікаў трывогу і драматычны адказ краінаў Еўразвязу і крытычную рэакцыю міжнародных праваабарончых арганізацыяў. Урад ЗША таксама сутыкаўся з шэрагам праблемаў з нелегальнай міграцыяй — у чым вы бачыце падабенства ці розніцу ў гэтых выпадках?
— На маю думку, што адрознівае гэты крызіс, які мы назіралі апошнія тыдні і месяцы — гэта тое, што яго загадзя спланаваў Лукашэнка і яго рэжым, яны актыўна заахвочвалі неабароненых людзей з Блізкага Усходу, іншых краінаў, ехаць у Беларусь, з фальшывымі абяцаннямі, што тыя трапяць у Еўразвяз. Той бяздушны падыход да жыццяў тых людзей, які, на маю думку, нагадвае такі самы бяздушны падыход і да сваіх уласных грамадзянаў у Беларусі, — вось тое, што насамрэч адрознівае гэты крызіс ад іншых. Я думаю, што тут выявілася памылковае разуменне — што такое Еўропа. Салідарнасць і еднасць Еўропы ў гэтым крызісе былі надзвычайна важныя, бо гэта не толькі межы Польшчы і Літвы — гэта перш за ўсё межы Еўрапейскага Звязу, і калі мы гаворым пра мігранцкі крызіс — гэта належыць да кампетэнцыі Еўразвязу, гэта яго крызіс, і я лічу, што Еўропа праявіла надзвычайную салідарнасць з Польшчай, Літвой і Латвіяй — краінамі Еўразвязу, якія мяжуюць з Беларуссю.
Але я не хачу прымяншаць важнасць іншых падзеяў, пра якія вы згадалі. Інцыдэнт з рэйсам Ryanair — беспрэцэдэнтны ў гісторыі цывільнай авіяцыі з гледзішча пагрозы для пасажыраў. Я ведаю, гэта адбылося ўжо шэсць месяцаў таму, з таго часу ў Беларусі адбылося шмат абуральных рэчаў, але важна не забывацца пра той факт, што двое пасажыраў дагэтуль так і не даляцелі да пункту прызначэння і застаюцца вязнямі беларускіх уладаў.
Што да іншых інцыдэнтаў, якія вы згадалі — катаванні і іншыя — сапраўды, такі ўзровень рэпрэсіяў нагадвае савецкую мінуласць, яе найгоршыя часы, і ад гэтага нікуды не падзецца. Таму для нас у Злучаных Штатах у канцы гэтага года пара крытычна ацаніць бягучую сітуацыю і вярнуцца да разгляду сапраўдных прычынаў усяго гэтага — палітычнага крызісу, які працягваецца ў Беларусі, унутранага палітычнага крызісу, які вырашыцца толькі тады, калі рэжым уступіць у канструктыўны дыялог з прадстаўнікамі дэмакратычных сілаў, каб урэшце ў краіне прайшлі новыя выбары пад міжнародным назіраннем.
— Адна рэч, агульная для постсавецкіх краінаў такіх як Расія і Беларусь, — гэта падазрэнне і варожасць да ўсяго замежнага. Замежныя агенты — так цяпер называюць журналістаў Свабоды ў Расіі. У Беларусі, калі арыштоўваюць, затрымліваюць людзей, ці ня першае абвінавачанне — вы атрымліваеце грошы ад Амерыкі, ад Захаду. Я хацеў бы пагаварыць трохі пра заходнюю дапамогу беларускай грамадзянскай супольнасці — што ўдалося тут, а што не?
— Беларуская грамадзянская супольнасць у 2021 годзе стала аб’ектам самых неверагодных нападаў, і, на маю думку, важна адзначыць трываласць, творчы падыход, вынаходлівасць у працы тых, хто працягвае свае намаганні і ў Беларусі, і за яе межамі. Нам вельмі важна не трапіць у пастку згаданых вамі наратываў. Гэтыя арганізацыі беларускія, іх дзейнасць скіраваная на тое, каб палепшыць жыццё беларусаў. Дапамога, якую яны, магчыма, атрымліваюць звонку, даецца ім выключна дзеля таго, што рэжым унутры Беларусі не дазваляе, каб гэтыя сродкі паступалі ад беларускіх прыхільнікаў іх праваабарончым арганізацыям, бо рэжым закрыў гэтыя арганізацыі.
Так што, на маю думку, Захад можа рабіць больш для падтрымання іх місіі. Але перш за ўсё я хачу адзначыць, што гэта арганізацыі беларускія паводле паходжання, імі кіруюць беларусы, яны працуюць для беларусаў. Што да аб’ёму дапамогі, якую яны атрымліваюць ад Захаду — вядома ж, Злучаныя Штаты падтрымліваюць некаторыя арганізацыі, але існуе таксама шмат арганізацыяў, як прыватных, так і дзяржаўных, якім бы хацелася бачыць павагу да фундаментальных свабодаў у Беларусі, і яны дзейнічаюць у падтрымку больш талерантнага і свабоднага грамадства ў Беларусі.
— Наколькі вядома, амбасада ў Мінску страціла значнаю частку — дэпартамент амерыканскай міжнароднай дапамогі і аддзел грамадскіх сувязяў. Як гэта паўплывае на магчымасць аказваць дапамогу?
— Мне вельмі цікава, што пры ўсіх тых абвінавачаннях Захаду ў маніпуляцыях, ва ўмяшанні ў мясцовыя падзеі, у кіраванні імі, — і гэта вельмі важна адзначыць — амбасада ЗША ў Беларусі была адной з самых маленькіх у свеце і працавала з неадэкватна малымі магчымасцямі і рэсурсамі на працягу амаль пятнаццаці гадоў.
— Чыя гэта была віна? Урад ЗША не выдзяляў дастатковы бюджэт?
— Не, прычынаю былі абмежаванні, якія наклаў на нашу дзейнасць рэжым. Але дзеля таго, што мы захоўвалі прысутнасць на месцы, мы перажылі яшчэ адзін перыяд, калі рэжым спрабаваў яшчэ болей абмежаваць нашы магчымасці кантактаваць з беларусамі на месцы. Закрыўшы офіс міжнароднай дапамогі і аддзел грамадскіх сувязяў, яны спрабуюць абмежаваць амерыканскую дзейнасць, скіраваную на пашырэнне кантактаў між людзьмі, абмен інфармацыяй, развіццё элементаў грамадзянскай супольнасці. Што мы ясна разумеем у Вашынгтоне і тут у Вільні — мы будзем працягваць нашу працу, мы будзем рабіць тое, што можам, з тымі, з кім можам. Закрыццё нейкай установы не азначае спынення нашай працы. І пакуль крызіс у Беларусі будзе працягвацца, мы будзем больш вынаходлівымі, мы будзем працаваць яшчэ болей.
— Гэта вельмі важна пачуць. Некаторыя актывісты апазіцыі цяпер, у канцы года, выказваюць засцярогі, што Акт аб дэмакратыі ў Беларусі не меў такога ўплыву на падзеі, як чакалася. Ён, як і Акт Магніцкага, дарэчы, не ўключаны ў сёлетні бюджэт — як гэта паўплывае на праваабаронцаў, незалежныя СМІ, дэмакратычных актывістаў у наступным годзе?
— Цяпер канец 2021 года, прайшоў год ад прыняцця Акту аб дэмакратыі ў Беларусі, і я веру, што Акт быў прыняты ў патрэбны момант для нас у Злучаных Штатах у сэнсе задання кірунку нашай працы. Мы ў Злучаных Штатах перажылі свае палітычныя змены, і гэтая падтрымка абедзвюма партыямі справы свабоды ў Беларусі была надзвычай важнай для фармавання праграмы нашых дзеянняў — і маіх дзеянняў, бо я ў тым часе заступіла на пасаду прызначанай амбасадаркі. Таму я хачу падкрэсліць асобна, якую важную ролю адыграла кіраўніцтва Кангрэсу ЗША ў пытанні Беларусі. Я разумею, што для тых, хто працуе на карысць больш свабоднай Беларусі, ніводзін з нашых крокаў не быў дастаткова хуткі. Яны хочуць больш ціску, больш санкцый, больш інструментаў для падтрымкі сваёй справы. І я разумею, што для больш чым 900 палітычных вязняў і іх сем’яў дарагая кожная гадзіна. Я гэта разумею. Я таксама думаю, што элементы міжнароднай каардынацыі, міжнароднай далучанасці, у тым ліку нашай далучанасці — гэтыя інструменты за адзін дзень не падрыхтуеш. Таму мы будзем працаваць над тым, каб дзейнічаць хутка, аператыўна, дынамічна, гнутка рэагуючы на развіццё падзеяў на месцы, і мець на ўвазе, што сітуацыя патрабуе неадкладнага рашэння з увагі на палітвязняў. Гэтая сітуацыя надае кірунак нашай дзейнасці ў Беларусі.
— Наступнае пытанне пра санкцыі, пра крытэрыі эфектыўнасці. Гэтае пытанне паўстае, бо расце колькасць палітзняволеных, крызіс на мяжы з мігрантамі быў арганізаваны рэжымам Лукашэнкі як адказ на санкцыі, і мы бачым канец палітыкі балансавання паміж Усходам і Захадам — Лукашэнка цалкам заняў пазіцыю Расіі ў канфлікце з Украінай, па Крыме. Ці можна гэтакае развіццё падзеяў лічыць таксама наступствам санкцыяў?
— Я лічу, што, ужываючы інструмент санкцыяў, важна рабіць замеры іх паспяховасці з часам — бо, паўтаруся, гэта не інструмент аднаго дня, санкцыі не дзейнічаюць імгненна. Мэта тут — дамагчыся вызвалення палітвязняў. Амерыканскія санкцыі ў гэтым сэнсе былі дзейсныя ў мінуласці. Мы ўжо раней уводзілі санкцыі і адклікáлі іх, калі дамагаліся мэты, і больш не было палітвязняў, якіх рэжым трымаў за кратамі. Гэты інструмент ужо працаваў у Беларусі, але, на жаль, гэта не інструмент імгненнага дзеяння. Але гэта ціск, які з часам павялічваецца, і ад часу выбараў 2020 года мы заўважаем усё большае ўздзеянне санкцыяў, якія прынялі мы разам з еўрапейскімі партнёрамі. Асабліва тыя, што былі абвешчаныя намі ў Вашынгтоне 2 снежня і 9 жніўня, — маюць найбольшае ўздзеянне з усіх уведзеных дагэтуль санкцыяў, улічваючы запаволенне эканамічнай дзейнасці, звязанай з імі. Але паўтаруся: важна падкрэсліць, што гэтыя інструменты не даюць вынікаў ужо на другі або трэці дзень. Але мы ўжо бачым уздзеянне ў Мінску, мы ведаем, што санкцыі маюць вынік. І наша задача — працягваць, пакуль мы не даможамся вызвалення палітвязняў.
— Міністр Макей заяўляў, што Беларусь можа страціць дзяржаўнасць праз санкцыі. Гэты аргумент падзяляецца і часткай апазіцыі. Як вы думаеце, ці магчымае знікненне Беларусі з мапы дзяржаваў Еўропы і з'яўленне яе на мапе Расійскай Федэрацыі? І якая была б пазіцыя Амерыкі?
— Бясспрэчна, пытанне сувэрэнітэту і незалежнасці Беларусі надзвычай важнае для Злучаных Штатаў. Без ніякага сумневу, усе 27 гадоў свайго знаходжання ва ўладзе Лукашэнка саступаў і здаваў Расіі суверэнітэт і незалежнасць Беларусі. Увесь час ягонай улады мы бачым, што пры выбары паміж суверэнітэтам Беларусі і захаваннем улады ён кожны раз выбірае не Беларусь, а захаванне ўлады. Таму мы спадзяемся, што вырашаючы палітычны крызіс у Беларусі, мы ўрэшце дапаможам забяспечыць суверэнітэт і незалежнасць Беларусі на гады, на пакаленні наперад.
— Спадарыня амбасадарка, мы паведамілі нашай аўдыторыі пра размову з вамі, і нашы чытачы даслалі некалькі пытанняў наўпрост для вас. Я іх агучу. Першае пытанне пра амерыканскія візы — ці стане прасцей іх атрымліваць у 2022 годзе?
— Гэта сапраўды важнае пытанне, і я ведаю, што чакаюць вырашэння велізарнае мноства заяваў на дазвол уезду ў ЗША. Прычына тут перадусім у каронавірусе і звязаных з ім абмежаваннях. На жаль, на сітуацыю з пандэміяй і скарачэннем паездак наклаліся абмежаванні ў працы нашай амбасады, і таму ў нас цяпер надзвычай абмежаваныя магчымасці ў выдачы візаў. Мы будзем рабіць усё, што можам, каб падтрымліваць сувязі паміж людзьмі, але, як я ўжо казала раней, рэжым робіць усё магчымае, каб гэтага не дапусціць. Так што, на жаль, і ў новым годзе ў нас і надалей будуць вельмі абмежаваныя магчымасці выдаваць візы для наведнікаў ЗША.
— Яшчэ адно пытанне ад аўдыторыі. ЗША цяпер падтрымліваюць Украіну. Як у палітычных колах ЗША ўраўнаважваюць пытанні Украіны і Беларусі?
— Нашая падтрымка суверэнітэту, незалежнасці і тэрытарыяльнай цэласці Украіны была ясна выказаная за апошнія тыдні па меры ўзрастання пагрозы на межах Украіны. Нашу падтрымку Украіне шмат у чым стымулюе тое самае, што дае нам імпульс і для падтрымкі Беларусі — гэта наша жаданне, каб Беларусь магла прымаць свае рашэнні ў выбары сваёй улады, каб беларускія ўлады былі падсправаздачныя сваім грамадзянам, каб яны мелі свабоду карыстацца асноўнымі правамі, гарантаванымі ім як грамадзянам краіны-ўдзельніцы АБСЕ. Так што сітуацыя ва Украіне, вядома ж, цяпер прыцягвае максімум увагі, але гэта таксама не значыць што мы не можам надалей засяроджвацца на тым, што адбываецца ў Беларусі.
— Свайго часу ЗША прызналі тэрарыстычнай дзяржаўную арганізацыю ў Іране — рэвалюцыйную гвардыю. Ці могуць ЗША прызнаць хаця б адну арганізацыю ў Беларусі тэрарыстычнай, напрыклад ГУБАЗіК?
— Думаю, што прызнанне некага тэрарыстам вартае разгляду, я б не прыбірала яго з парадку дня. Калі мы разглядаем пытанне санкцыяў і тых, супраць каго яны скіраваныя, мы гэта абмяркоўваем. Але я сама сабе задаю такое пытанне: што нам гэта дасць? Куды гэта нас прывядзе, як паўплывае на сітуацыю ў Беларусі? Ці наблізіць гэта нас хоць на крок да вызвалення палітвязняў? Часта я кіруюся гэтым, калі разглядаю гэтыя пытанні. Але ў выніку нашай нязменнай мэтай застаецца — прывесці ўлады да канструктыўнага дыялогу з дэмакратычнымі сіламі ў Беларусі і за яе межамі і прыйсці да новых выбараў пад міжнародным назіраннем. Так што я б не здымала гэтую тэму, але па сутнасці згаданыя пытанні ўплываюць на тое, як мы ўжываем гэты інструмент.
— Пакет санкцый ЗША набыў сілу 8 снежня. Чаму дагэтуль банкі з санкцыйнага спісу праводзяць аперацыі у доларах ЗША? Чаму амерыканскія карпарацыі купляюць рэкламу на тэлебачанні, якое транслюе фэйкі і катаванні людзей?
— Я пакіну пытанне выканання санкцыяў маім калегам-фінансістам, экспертам у гэтым пытанні. Я вам скажу, што мы маем надзейны набор інструментаў для праверкі выканання санкцыяў, мы ўважліва правяраем усе паведамленні пра парушэнні рэжыму нашых санкцыяў і будзем рабіць гэта надалей. Ваш чытач асобна спытаў пра сацыяльныя сеткі ў ЗША і іх рэкламную палітыку — магу запэўніць, што мы актыўна займаемся гэтым пытаннем і спадзяемся забяспечыць, каб тыя відэаролікі не ўжываліся ў рэкламе. Гэта складаныя пытанні для Злучаных Штатаў, сацыяльныя сеткі — гэта прыватныя кампаніі, мы з імі гэта абмяркоўваем і выпрацуем рашэнне.
— У ЗША маюць усе магчымасці супрацьстаяць дыктатарам, заблакаваўшы іх нарабаваныя фінасавыя кашалькі, напрыклад у Аб’яднаных арабскіх эміратах. Чаму ЗША гэтага не робяць?
— Што датычыць інструментаў эканамічнага ціску, то ніводнае пытанне тут не здымаецца з разгляду. Галоўнае пытанне тут — ці канкрэтны крок набліжае нас да тых мэтаў, якія я пералічыла, або не. Па сутнасці, пакуль працягваюцца рэпрэсіі, не можа быць сумневу, што мы будзем працягваць нашу працу з Еўропай і іншымі партнёрамі па ўвядзенні новых санкцыяў, новых інструментаў ціску. Мы будзем працягваць гэта рабіць, імкнучыся змяніць працэс прыняцця рашэнняў на месцы ў Мінску.
— Ці не лічыце вы, што Лукашэнка ўтрымлівае ўладу толькі дзякуючы падтрымцы з боку пуцінскай Расіі? Ці не правільна было б увесці санкцыі перш за ўсё у адносінах да Расіі, з улікам ролі Расіі ў Беларусі?
— Ролю Расіі ў Беларусі нельга недаацэньваць. Роля Расіі неверагодна важная, існуюць глыбокія і трывалыя сувязі паміж беларусамі і расійцамі на ўсіх узроўнях — сямейныя сувязі, калегі, сябры — і вядома ж, на ўзроўні ўлады. Пытанне, ці Масква будзе і надалей падтрымліваць кіраўніка, які так груба парушае правы сваіх грамадзянаў, ці будзе яна далей гэта рабіць нават ва ўмовах глыбокага палітычнага крызісу, створанага Лукашэнкам і яго прыхільнікамі, ці Масква вырашыць падтрымаць беларусаў, якія дамагаюцца, каб іх голас быў пачуты — гэта важнае пытанне, якое трэба задаць Маскве.
— Спадарыня амбасадарка, на заканчэнне: гэты цяжкі год падыходзіць да канца, перад канцом года — што вы маглі б пажадаць нашай аўдыторыі, людзям у Беларусі ў 2022 годзе?
Маё пажаданне Беларусам у 2022 годзе будзе збольшага такое самае, як і шмат іншым людзям ва ўсім свеце: хай у 2022 годзе ў іх будзе мір і працьвітанне. Хай сем’і палітзняволеных аб’яднаюцца з сваімі блізкімі, хай аб’яднаюцца сем’і тых, хто быў вымушаны пакінуць краіну — спадзяюся, што яны аб’яднаюцца ў Беларусі. Я бачу, як шмат тым людзям, што працуюць за межамі Беларусі, значыць іх Бацькаўшчына і як яны хочуць вярнуцца дадому ў Беларусь. Я веру, што ў 2022 годзе гэта стане магчымым. Я веру, што ў 2022 годзе мы дапаможам Беларусі пераадолець палітычны крызіс і знайсці шлях наперад, пры якім быў бы пачуты голас грамадзянаў Беларусі, улады былі б падкантрольныя, а ўсе палітвязні былі б вызваленыя. Вось маё пажаданне на 2022 год.