Дасье ў карыкатурах: Нобель і скандалы

Шмат хто абураны кандыдатурай апошняга лаўрэата прэміі міру, выбранай Нобелеўскім камітэтам. Зрэшты, падобнае здаралася і раней, пра што сведчаць шматлікія карыкатуры.

У 1965 годзе генеральны сакратар ААН У Тан быў праінфармаваны пастаянным прадстаўніком Нарвегіі аб прысуджэнні яму прэміі міру за яго працу па выхадзе з кубінскага ракетнага крызісу, спыненне вайны ў Конга, пасярэдніцтва ў спыненні вайны ў В'етнаме. Аднак хутка старшыня камітэта Нобелеўскай прэміі міру Гунар Ян рашуча выступіў супраць узнагароды для У Тана. Такая ж гісторыя паўтарылася ў наступныя два гады. Камітэт прапаноўваў кандыдатуру У Тана, а старшыня камітэта накладаў вета. У Тан напэўна мог кампенсаваць адсутнасць узнагароды добрым стаўленнем да яго з боку мастакоў. Яны малявалі яго як правіла ў пазітыўным святле. На адным з малюнкаў генеральны сакратар ААН са спакоем будыйскага манаха назірае за істэрыкай Хрушчова.

Адна з прэмій міру, якую найбольш крытыкуюць, была прысуджана Генры Кісінджэру (дзяржсакратар ЗША) і Ле Дых Тхо (адзін з лідараў В’етнама) у 1974-ым годзе. Кісінджэр і Тхо былі ўзнагароджаны прэміяй за перамовы аб спыненні агня паміж Паўночным В'етнамам і Злучанымі Штатамі ў студзені 1973 года. У выніку выбухнуў скандал, які прывёў да адстаўкі двух членаў Нобелеўскага камітэта. Публіка не разумела — як можна даваць узнагароду за мір, калі абодва бакі ўсё яшчэ вядуць баявыя дзеянні. Акрамя таго, Кісінджэр не хаваў, што быў адказным за пашырэнне зоны ваенных аперацый. З іншага боку, сам факт перамоваў быў крокам да выхаду з канфлікту. Тыя ж мастакі віталі пачатак дыялогу.

Кіраўнік Арганізацыі вызвалення Палесціны (PLO) Ясір Арафат, і ізраільскія лідары Шымон Перэс і Іцхак Рабін атрымалі прэмію міру ў 1994 годзе. Іх прэміравалі за намаганні па ўсталяванні міру паміж Ізраілем і Палестынай. Адразу пасля абвяшчэння ўзнагароды адзін з членаў Нобелеўскага камітэта назваў Арафата тэрарыстам і сышоў у адстаўку. Многія газеты таксама ўспаміналі, што доўгі час нобелеўскі лаўрэат свету аддаваў загады, у выніку выканання якіх было забіта мноства людзей. Баевікі PLO захоплівалі аўтобусы і школы, падрывалі бомбы на плошчах і ва ўстановах, палявалі за ізраільцянамі па ўсім свеце, зганялі самалёты, бралі закладнікаў і г.д.. Нядзіўна, што на карыкатурах 60-70-ых Арафата малявалі адпаведна профілю дзейнасці яго арганізацыі. Напрыклад, вось так у 1974-ым мастак праілюстраваў з'яўленне правадыра PLO ў Асамблеі ААН.

Яшчэ адна спрэчная прэмія міру была прысуджана ў 2009 годзе. Лаўрэатам стаў Барак Абама. Прычым праз адзінаццаць дзён пасля таго, як заняў пасаду прэзідэнта ЗША. Сам Абама заявіў, што не адчувае сябе вартым узнагароды, хоць ад прэміі не адмовіўся. Тыя, хто крытыкаваў выбар, у прынцыпе, мелі рацыю. Многія познія мерапрыемствы адміністрацыі Барака Абамы, напрыклад, вайна ў Ліване, Іраку, Афганістане, наўрад ці можна назваць дзеяннямі за ўмацаванне міру. Нядзіўна, што пасля кожнай чарговай вайсковай эскалацыі з удзелам Штатаў тыя ж карыкатурысты ахвотна ўзгадвалі прэзідэнту таго Нобеля за мір.

Не меншым скандалам сталася ўручэнне Нобелеўскай прэміі міру Еўрасаюзу ў 2012 годзе «за доўгатэрміновую ролю ў аб'яднанні кантынента» і за ператварэнне Еўропы «з кантынента вайны ў кантынент міру». Дадзенае рашэнне выклікала шквал абурэння ўнутры Еўрасаюза. Крытыкі рашэння адзначылі, што Еўрасаюз на той момант не змог канчаткова акрыяць ад сусветнага фінансавага крызісу 2008-2009 гадоў, а некаторыя краіны — у прыватнасці, Грэцыя, Іспанія і Партугалія, увоглуе знаходзіліся ў цяжкім фінансава-эканамічным становішчы. На малюнку еўрапейскі чыноўнік, які навучыўся нейкім чынам латаць дзіркі ў бюджэце ЕС, кажа, што Еўропа заслугоўвае, хутчэй, прэмію па эканоміцы.

У гэтым годзе Нобель таксама не абышоўся без скандалу. Адным з лаўрэатаў стаў Дзмітрый Муратаў, рэдактар расійскай апазіцыйнай «Новай Газеты». Намінацыя не выклікала буры эйфарыі ў адміністрацыі Пуціна. Высмейваць выбар Нобелеўскага камітэта тут жа падключылі лаяльных Крамлю карыкатурыстаў.

Аднак сярод крытыкаў Пуціна ўзнагароджанне таксама выклікала прыкметнае расчараванне. Некаторыя людзі лічаць, што Нобелеўскі камітэт, пакінуўшы без прэміі Святлану Ціханоўскую і Аляксея Навальнага, прадэманстраваў слабасць і негатоўнасць прымаць сімвалічныя палітычныя рашэнні (у адрозненне ад гісторыі, напрыклад, з Сахаравым). Зрэшты, не будзем забываць, што Андрэй Сахараў усё ж такі быў не толькі дысідэнтам. Ён атрымаў прэмію міру шмат у чым за крытыку гонкі атамных узбраенняў у свеце. Як сведчыць карыкатура, такая пазіцыя зрабіла яго супергероем нават у вачах супергерояў.