Алена Церашкова: Дэпутат мусіць выйсці на плошчу разам з народам

Чытачы «Новага Часу» ведаюць Алену Церашкову як сківічна-тваравага хірурга і аўтарку тэматычных нататак. Апроч таго яна — маці чатырох беларускамоўных дзяцей, пісьменніца і перакладчыца, выкладчыца на моўных курсах, музыкант, шахматыстка, двухразовая чэмпіёнка Беларусі па таэквандо.

73498078_545570512668151_2624274122217095168_n.png

А цяпер — яшчэ і кандыдатка ў дэпутаты па мінскай Каменнагорскай выбарчай акрузе №101 ад грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь».

— Як атрымалася, што пры такой колькасці творчых і спартыўных здольнасцяў вы звязалі свой лёс з медыцынай?

— З дзяцінства маці вадзіла мяне ў розныя гурткі. Яна лічыла добрым, калі чалавек і маляваць навучыцца, і музычную адукацыю займее. У першым класе настаўніца прывяла нас на шахматы. А паколькі ў мяне ў сям’і былі стрыечныя браты, мне хацелася развівацца фізічна, каб ад іх не адставаць. Паўстала пытанне сур’ёзнага спорту. У гэты час у кінатэатрах сталі паказваць фільмы пра баявыя майстэрствы. Паглядзела ў кіно на Хан Гіль Дона — і мне захацелася нейкім чынам яму адпавядаць. Неўзабаве ўбачыла абвестку пра набор на таэквандо — ды туды трапіла.

А шлях у медыцыну пачаўся праз таэквандо, калі мне ў дзясятым класе высадзілі зубы. Я ўпершыню сутыкнулася з медыцынай па-за межамі педыятрыі — убачыла, што такое хірургія. І мяне гэта натхніла, таму ў 11 класе я ўжо была цвёрда накіраваная паступаць у медыцынскі нстытут.

— Вы выхоўваеце дзяцей па-беларуску?

— Так, нашыя дзеці ад нараджэння гавораць па-беларуску. У нас ёсць дзве бабулі, якія шчыльна кантактуюць з дзецьмі, таму міма рускай мовы яны таксама не праскокваюць і растуць білінгвамі. Але ў сям’і ў нас заведзена, што 95% часу яны размаўляюць па-беларуску, за выняткам школы, — яны хо­дзяць у рускамоўную школу.

ceraskova_587x440.jpg


— Ваша літаратурная, перакладчыцкая, выкладчыцкая дзейнасць звязаная з недахопам беларускамоўнага асяроддзя для дзяцей?

— Калі мы з мужам пабраліся шлюбам, прынялі рашэнне, што дзеці будуць гадавацца па-беларуску. Але напачатку 2000-х гадоў сутыкнуліся з тым, што не маем кніжак для дзяцей па-беларуску. І паўстала пытанне саматужных перакладаў. У гэты ж час мы пазнаёміліся з сем’ямі, якія таксама неўзабаве чакалі дзяцей і меркавалі іх гадаваць па-беларуску. Разам мы дамагліся адкрыцця першай у горадзе беларускамоўнай ясельнай групы ў садку. Для яе перакладаліся розныя матэрыялы, у тым ліку добрая, я лічу, савецкая класіка. Такім чынам з’явіліся беларускамоўныя пераклады Чукоўскага, Барто, Міхалкова. Усё гэта акумулявалася на сайце dzietki.org, які ў цяперашні час ператварыўся ў інтэрнэт-архіў, таму што нашы дзеці выраслі, а наступныя генерацыі яго не падхапілі. Напэўна, гэта натуральны працэс, таму што цяпер адшукаць нешта беларускамоўнае і ў інтэрнэце, і ў афлайне нескладана.

— Як шматдзетная маці, што вы можаце сказаць пра створаныя ў краіне ўмовы для нараджэння і выхавання дзяцей?

 — Шматдзетнасць — гэта альбо выбар людзей, якія насамрэч хочуць мець вялікую сям’ю, альбо выпадковыя абставіны ў тых, хто не займаецца планаваннем сям’і. І першых не так мала. Тое, што шматдзетныя — сацыяльна нізкія сем’і, — гэта няпраўда. Але ці ўплывае на шматдзетнасць дзяржаўная палітыка? Баюся, не асабліва, бо нельга пераскочыць праз эканоміку.

Шматдзетныя бацькі — прафесіяналы. Таму што дзеці — гэта пастаянны паўсюдны выклік, які развівае гнуткасць мазгоў. Калі дарослы дае рады з двума- трыма дзецьмі, ён дасць рады ў любой складанай сітуацыі, калі яму не звязваць рукі. Але ў Беларусі прафесіяналы не цэняцца. Таму што мы не маем свабоды асобы — а гэта дзве рэчы, якія ідуць разам. Прафесіянал альбо з’язджае па свабоду, або страчвае сябе, падпарадкоўваючыся сістэме. Пакуль у нас вертыкальшчыкі кіруюць спецыялістамі, нічога добрага не будзе. Вертыкаль увогуле трэба пакінуць для нейкіх спецыфічных выпадкаў, кшталту войска альбо міліцыі, дзе рэальна павінна быць падпарадкаванне. А ў сферах, дзе павінен быць прагрэс, — у той жа медыцыне ці, тым больш, адукацыі, — вертыкаль засякае на корані ўсё «разумнае, добрае, вечнае».

Тое, што чалавек з уяўленнем пра адукацыю глыбокага Савецкага Саюза спрабуе падагнаць пад яго сучасную еўрапейскую краіну, — неразумна і небяспечна. Кожная адукацыйная рэформа адкідае нас на ніжэйшы ўзровень адукаванасці. Мы ўжо падцягваем моцных пад слабых, а не наадварот. Я добра ведаю, што адбываецца ў сістэме адукацыі цягам апошніх 30 гадоў, таму што мая маці — настаўніца з 45-гадовым стажам. Яна кажа, што ў яе часы адукацыя, магчыма, была не такая разнапланавая, як сёння, але дзеці навучаліся вучыцца і здабываць інфармацыю сістэмна.

10981081_855284847846743_6115151812590901746_o.jpg


— Вы лічыце магчымымі перамены пры цяперашняй уладзе?

— У грамадстве парушаныя сувязі. Мы, актывісты, якія на вуліцах працуюць з насельніцтвам, можам спрыяць аднаўленню гэтых сувязяў. Напрыклад, мне не падабаецца пазіцыя байкоту выбараў. Таму што тым самым абрываецца сувязь. І з гледзішча зверху гэта можа выглядаць так: людзі не ходзяць на выбары, зна­чыць, ім не патрэбныя змены. Ці разгледзім сітуацыю, калі яўка высокая, і дзве траціны выбаршчыкаў прагаласавалі за альтэрнатыўных кандыдатаў (нават калі яны не перамаглі). Для ўладаў гэта сігнал, што яны робяць нешта не тое: людзі падняліся з канапаў, прыйшлі на выбарчыя ўчасткі і не падтрымліваюць тое, што ім спрабуюць прапхнуць. Гэта не значыць, што яны адразу пойдуць сумленна лічыць галасы. Аднак грамадства не можа даць сігнал уладзе іначай, апроч як двума спосабамі: праз выбары і праз вулічныя акцыі. Чакаць вулічных акцый пакуль бессэнсоўна, таму што людзі трымаюцца за працу і не дайшлі да таго стану, калі няма чаго есці.

Людзі гатовыя да актыўнасці, калі ім нічога не пагражае. Стоячы на вуліцы ў пікетах, я па некалькі разоў на дзень чую, куды і з якой вінтоўкай трэба прыйсці. Мы гэтыя размовы не падтрымліваем, таму што гэта нічога не вырашыць. Калі знікне Лукашэнка, сістэма застанецца. А лідары думкі павінны быць гатовыя да змены сістэмы ў патрэбны момант. Павінны варушыцца партыі — яны для гэтага створаныя. Але калі мы не ходзім да людзей і не распавядаем, што альтэрнатыва ёсць, то нас не ўспрымуць усур’ёз у самы крытычны момант. Таму канапныя байкоты — злачынства ў гэтай сітуацыі. Зразумела, чым яны выкліканыя: людзі хадзілі па вуліцах, не атрымалі ніякага выніку — і расчараваліся. Але зло — калі ты сам, расчараваўшыся, распаўсюджваеш гэтае расчараванне далей.

14517577_555119004678261_5525095958592733554_n.jpg


— Давайце ўявім, што вас выберуць у дэпутаты. Як вы паставіцеся да гэтай сітуацыі і ці будзеце гатовыя да далейшай працы ў парламенце?

— Гэта складаная сітуацыя маральнага выбару. Трэба аддаваць сабе справаздачу ў некалькіх рэчах. Па-першае, прызначаны парламент — гэта кепска. З іншага боку, гульня ідзе — з намі альбо без нас. Тое, што Анісім і Канапацкая былі ў парламенце, — гэта някепска. У нас ёсць два чалавекі, якія ведаюць гэтую кухню знутры. Таму крытыкаваць іх — папросту неканструктыўна.

Насамрэч, канешне, хочацца прайсці і ўсё ўбачыць на свае вочы. Ёсць умовы, калі трэба скасоўваць любыя сувязі з уладай, а ёсць умовы, калі можна ісці на нейкія кампрамісы. Таму давайце пачакаем.

— Вы першы раз балатуецеся ў якасці кандыдата ў дэпутаты. Чаму не рабілі гэтага раней?

— Кожны чалавек саспявае ў сваім тэмпе. Перад тым, як нешта рабіць, трэба закласці асновы. Цяпер у мяне яны ёсць. У мяне сям’я аднадумцаў. У мяне падгадаваныя дзеці. У мяне ёсць прафесійны ўзровень, які мяне пракорміць у любым разе дзе заўгодна. Таму цяпер ва ўладаў няма на мяне амаль ніякіх рычагоў ціску, апроч фізічнага гвалту і пазбаўлення волі, на што я іх правакаваць бліжэйшым часам не збіраюся.

— У вашай праграме — спыненне БелАЭС, падтрымка беларускай мовы і культуры, паляпшэнне ўзроўню жыцця і вяртанне ўлады народу. Хочацца спыніцца на двух апошніх пунктах: як вы збіраецеся гэта рабіць?

— Калі мы зазірнем у нашы законы і Канстытуцыю, убачым, што там, хоць і не вельмі дасканала, але прапісаныя дэмакратычныя механізмы. Яны створаныя, але адзіная бяда — што яны працуюць пад ручным кіраваннем.

Дапусцім, Лукашэнка баіцца прачнуцца 8 снежня ў іншай краіне ў якасці якога-небудзь намесніка губернатара. У яго ёсць вельмі добрае выйсце — спаслацца на беларускі народ, які не хоча інтэграцыі з Расіяй. Але для таго, каб гэта прадэманстраваць, яму патрэбныя альбо натоўпы на вуліцах (а гэта рызыкоўна), альбо прызнаны легітымным рэферэндум, дзе народ недвухсэнсоўна выказваецца супраць.

А дабрабыт беларусы створаць сабе самі, як толькі на іх перастануць ціснуць дурнымі падаткамі. Бізнес уздыхне лягчэй — і адразу пойдзе развіццё. Калі зменшыць долю ручнога кіравання, дзяржаўныя прадпрыемствы перастануць трымаць людзей толькі дзеля таго, каб яны не выйшлі на вуліцы. Трэба штосьці мяняць і, магчыма, людскія рэсурсы адпусціць. Частка з іх знойдзе сябе ў свабоднай эканоміцы.

Трэба перастаць баяцца. Так, можа быць горш. Але трэба ўзяць адказнасць за сваё жыццё на сябе. Беларусы не любяць браць адказнасць — нас ад гэтага адвучваюць, кажуць, што ад нас нічога не залежыць. Гэта няправільна.

Яшчэ адзін крок — трэба выкарыстоўваць магчымасці. Выбары даюць іх шмат, але не ўсе палітыкі гэтым карыстаюцца.

mn_hurkou_22.jpg

— Вы закранулі тэму інтэграцыі — як беларусы могуць ёй супрацьстаяць?

— Мы бачым, як адно за адным прадаюцца беларускія прадпрыемствы. Ці гэта не кошт адтэрміноўкі нашай анексіі? Калі бліжэйшым часам дзяржава не павернецца да народа і не будзе ўлічваць яго інтарэсы, не варта разлічваць, што народ зможа супрацьстаяць анексіі. І таму вельмі важна адраджаць беларускую мову і культуру цяпер, каб народ адчуваў сябе народам, а не тады, калі прыйдуць «зялёныя чалавечкі».

На дэбатах я задала апаненту пытанне: «Што, як чалавек і дэпутат, вы будзеце рабіць, калі раптам у адзін дзень па тэлебачанні скажуць, што Беларусь і Расія — адна дзяржава?». Ён не знайшоўся што адказаць. Калі заканатворца не ведае, што адказаць у гэтым выпадку, ці магу я пачувацца спакойнай? Тое, што Беларусь — не частка Расіі, гэта не заслуга беларускага рэжыму, а недапрацоўка расійскага. І зараз мы не маем моцы, каб супрацьстаяць захопу. Канешне, народ можа сысці ў лясы, распачаць вызваленчы рух, але мы ўсе разумеем, што будзе ліцца кроў. І ці зможа перамагчы ў гэтым змаганні народ, калі сістэмы, закліканыя бараніць незалежнасць, не спрацуюць?..

— Адрасую вашае пытанне вам жа: калі б вы сталі дэпутатам, што б прадпрымалі, каб не дапусціць паглынання?

— Дэпутат мае доступ да СМІ. Таму ён мусіць дабівацца прамых эфіраў, гуртаваць вакол сябе людзей. Усе адэкватныя дэпутаты павінны забыцца на рознасць палітычных пазіцый і заклікаць дзяржаўныя структуры і грамадзян да гуртавання, а ў выпадку чаго — да супраціву. Дэпутат — той, хто першым мусіць выйсці на трыбуну і казаць пра галоўнае. І выйсці на плошчу разам з народам: ствараць санітарныя батальёны, цягнуць пакрышкі, раздаваць людзям зброю, калі таго запатрабуе сітуацыя. Дэпутаты — тыя, хто ў выпадку чаго павінны браць на сябе адказнасць за краіну.

— Карыстаючыся магчымасцю, што б вы хацелі сказаць патэнцыйным выбаршчыкам?

— Беларусы могуць зрабіць вельмі шмат. З аднаго боку, яны працавітыя, адданыя, моцныя, паслядоўныя. З іншага боку, як кажуць, беларус беларусу — самы горшы беларус. Чамусьці мы не можам дараваць што няўдачы, што поспехі сваім апанентам. Таму мне хочацца сказаць беларусам, каб яны бачылі адно ў адным людзей складаных, не чорна-белых. Нам не трэба дзяліцца. Нам трэба шукаць агульныя моманты, якія дапамогуць нам супольна нешта вырашаць. Быць адказнымі, талерантнымі, паслядоўнымі і прынцыповымі — і ў першую чаргу ў дачыненні да сябе. І тады будзем непераможнымі.