Досвед млоснасці

У адны дамы вайна ўрываецца з наскоку, выбівае дзверы нагой, выцягвае за валасы сонных людзей, звязвае ім рукі за спінай і расстрэльвае. Да іншых дамоў яна падкрадваецца павольна, як вялікая чорная хмара, якая доўга вісіць на гарызонце — так доўга, што здаецца: ты можаш уцячы — але яна ўсё роўна цябе наганяе.

dosved_mlosnasci.jpg


Іх машыны з'яўляюцца быццам з мінулага. Ажыўшыя старыя фотаздымкі — з тым жа пластом пылу, вузкай рамкай кадра і непраўдзівай весялосцю. Серабрыстая літара «V», наклееная абы-як на дзверы старога «ЗІЛа», пераліваецца на сонцы. Яны сігналяць людзям, якія стаяць на прыпынку ў чаканні аўтобуса, што павольна спаўзае з горкі, ківаюць ім пагардліва з расчыненых вокнаў машыны, але людзі не адказваюць, адварочваюцца, робяць выгляд, што іх цікавіць толькі аўтобус, які пад'язджае.
У гэтай нямой сцэне амаль няўлоўна, але ўсё ж заўважна адчуваецца змена звыклых роляў. Людзі, якія гадамі, дзясяткамі гадоў, цэлымі жыццямі хадзілі па гэтай зямлі, апрацоўвалі яе, будавалі на ёй дамы, стваралі сем'і, рабілі прастору сваёй, тут больш не гаспадары. Яны не могуць зачыніць дзверы перад носам у няпрошаных гасцей. Яны нават не могуць глядзець ім у вочы.
У адны дамы вайна ўрываецца з наскоку, выбівае дзверы нагой, выцягвае за валасы сонных людзей, звязвае ім рукі за спінай і расстрэльвае. Да іншых дамоў яна падкрадваецца павольна, як вялікая чорная хмара, якая доўга вісіць на гарызонце — так доўга, што здаецца: ты можаш уцячы — але яна ўсё роўна цябе наганяе.
Чырвоную, няўмела накрэмзаную літару «V» я бачу на рэчах свайго брата, які нядаўна вярнуўся з краіны «другой арміі свету». Здаецца, не здарылася нічога, што было б нечаканым: дзесьці ў сваім уяўленні я заўсёды трымала гэты сцэнар, але цяпер, у рэальнасці, знайшоўшы маленькія пацвярджэнні ўласным здагадкам, я гляджу на яго іншымі вачыма. Гляджу — і халадзею: у іншых абставінах, атрымаўшы ў рукі ўладу над жыццямі, што ён палічыць каштоўным?
Млоснасць накатвае хвалямі. Так бывае, калі бяжыш доўга-доўга, а потым рэжа ў перасохлым горле. Мы цяпер бегаем увесь час — кожны па сваім коле: вайна, рэпрэсіі, эміграцыя, барацьба за ўладу, даносы як імкненне выжыць. Пандэмія прывучыла нас мыць рукі, але тут немагчыма трымаць іх чыстымі: абавязкова ў што-небудзь уляпаешся.
Вакол становіцца ўсё менш і менш святла. Калі над дамамі з пагрозлівым выццём пралятаюць знішчальнікі, самой хочацца зачыніць усе вокны і дзверы і не ўпускаць знешні свет, які, зрэшты, усё роўна пранікае ў мяне: праз ранкі на парэпанай ад холаду скуры, праз вочы, якія стаміліся чытаць хронікі рэпрэсій, праз рой думак, што не змаўкае ні на секунду.
Я адчуваю, як ён перапаўняе мяне сваёй таксічнасцю, ад якой выварочвае ўсё цела, і ўжо нават не страшна думаць пра тое, што мой дом мяне забівае — павольна, упэўнена, з дакладна пастаўленай мэтай давесці пачатае да канца: пазбавіць зямлю, на якой ён стаіць, маёй прысутнасці.
Цяпер ён тут гаспадар, ён дыктуе правілы гульні, выбірае, хто будзе мафіяй, хто — мірным жыхаром, а каго наогул не павінна быць у раскладцы. І вось ужо ездзяць па гарадах, што дыхаюць так ціха, быццам памерлі, людзі колеру хакі, пераможна пазіраючы на маўклівых, безыменных людзей, якія ўтаропіліся позіркам у зямлю. Вось ужо рэжуць неба над дамамі крылы бязлітасных жалезных птушак, гатовыя ў любы момант задзяўбці таго, на каго пакажуць сцярвятнікі вышэй. Краіна спіць, здаецца, яшчэ не разумеючы, што людзі, якія быццам сышлі з фотаздымкаў з мінулага, — ужо не госці. Іх ухмылкі на тварах у адно імгненне ператвараюцца ў выскал, так што трэба ўвесь час быць напагатове і, адварочваючыся, не падстаўляць спіну для ўдару.
Бяда ў тым, што гэтых людзей тут увесь час называлі «братамі». А ад брата, канешне, удару не чакаеш.