«Думаў, маме дадуць 15 сутак, а не шэсць гадоў». Як жывуць дзеці, бацькі якіх сядзяць за палітыку

Ніхто дакладна не лічыў, колькі хлопчыкаў і дзяўчынак чакаюць дома тат і мам, якія цяпер за кратамі. Але такіх дзяцей вельмі шмат. Zerkalo.io запісала гісторыі трох.


Жэню Коласу 12 гадоў, ён з Берасця, займаецца трыятлоном. Нярэдка па вечарах яны з татам Андрэем выходзяць з хаты, каб прабегчы два-тры кіламетры. Дакладней выходзілі, папраўляе падлетак. У чэрвені яго бацька — супрацоўнік адной з праектных арганізацый — пераехаў у вёску Сушкі Камянецкага раёна, дзе за "вывешванне пудзіла ў абласным цэнтры" павінен адбыць тры гады ў папраўчай установе адкрытага тыпу. Сын вельмі сумуе па бацьку, як і іншыя дзеці палітвязняў.

Жэня, 12 гадоў: "Тата папрасіў дапамагаць маме. Я паабяцаў і слова трымаю"


Месца, куды на бліжэйшыя тры гады з'ехаў Андрэй Колас, Жэня называе "там" і "туды". Сын, здаецца, не вельмі разумее, што менавіта здарылася з яго татам, але ведае: таты не будзе дома значна даўжэй, чым доўжыцца камандзіроўка.
— Калі мы яго праводзілі, ён падарыў мне бесправадныя навушнікі, сястры Машэ — маляванку і брату Ціхану пясочны млын, — пералічвае сын сюрпрызы ад таты. — На развітанне я сказаў, што люблю яго і, спадзяюся, хутка ўбачымся, а ён папрасіў дапамагаць маме. Я паабяцаў і слова трымаю. Маю посуд, прыбіраюся, гуляю з малодшымі дзецьмі.
Маша, ёй шэсць, напэўна, таксама здагадваецца, што з татам нешта здарылася. А Ціхан — не, яму ўсяго тры. Цяпер мы з імі ў Магілёве, гасцюем у стрыечнага брата.
Кожны дзень тата тэлефануе мне і піша, і я стараюся распавядаць яму толькі добрыя навіны. Напрыклад, пра рыбалку. Часам, здараецца, забегаюся і позна ўбачу прапушчаны. Разумею, тата ўжо спіць, тады пішу яму ў вайберы, жадаю спакойнай ночы і абяцаю заўтра ператэлефанаваць.
З мамай, Машай і Ціханам мы ўжо ездзілі да яго ў госці. Я чакаў гэтую паездку, не скажу, што вельмі моцна, але чакаў. Тата сустрэў нас вясёлы. "Як ты?" — спытаў я. "Нармальна", — ён адказаў. "А вы ў што-небудзь гуляеце?" — працягнуў я. Ён сказаў, што часам у футбол і валейбол.
Тата для мяне — гэта не проста тата, ён мой сябар. Неяк у Магілёве ў рамесніка я ўбачыў каралі і захацеў купіць іх маме. Патэлефанаваў бацьку, параіўся, ён ухваліў: «Бяры». Але я ўсё ж не купіў.
— Чаму?
— Вырашыў яшчэ на ўсялякі выпадак спытаць у мамы, а яна сказала: "Пакуль не трэба", — чуваць, што гэтая гутарка даецца яму няпроста.
— Чаму ўсю нашу гутарку ў цябе дрыжыць голас і слёзы на вачах?
— Я не плачу, не. Гэта яно само…

Надзя, 17 гадоў: "Пасля кожнага экзамену я адпраўляла ёй тэлеграму"

Марыну Золатаву — галоўнага рэдактара TUT.BY затрымалі 18 траўня. Ёй прад'яўленае абвінавачванне па арт. 243 КК — Ухіленне ад выплаты сум падаткаў, збораў. Марына знаходзіцца ў СІЗА № 1 у Мінску. У гэтым жа горадзе, але дома, яе чакае муж Васіль, дачка Надзея (17 гадоў) і сын Фёдар (15 гадоў). Калі маму затрымалі, Надзя заканчвала 11 клас Ліцэя БДУ. На днях дзяўчына здала апошні творчы экзамен — і стала студэнткай Акадэміі мастацтваў. Пра сваё паступленне яна адразу ж паведаміла маме ў тэлеграме.

— Адразу, калі маму пасля ператрусу павезлі на допыт, мы з татам і братам сталі прыбірацца. Па нашай кватэры хадзілі чужыя людзі ў абутку, і знаходзіцца ў гразі не хацелася. Не памятаю, што адчувала той ноччу. Наўрад ці яна была нейкай асаблівай.
Наперадзе ў мяне былі выпускныя экзамены, ЦТ, паступленне. Стрэс ад выпрабаванняў [з якімі хацелася добра справіцца] толькі надаваў сіл. У мяне з'явілася дадатковая матывацыя — зрабіць маме прыемнае і даказаць: яе "штурхеля" былі нездарма. А "штурхала" яна мяне заўсёды: матывавала вучыцца ў гімназіі, распавядала пра Ліцэй БДУ. І цяпер, пакуль яна не побач, мне хацелася паказаць ёй, што ў складанай сітуацыі я таксама не разгубілася і змагла зрабіць нешта сама.
Каб падтрымаць мяне падчас іспытаў, мама дасылала мне паштоўкі, у якіх жадала ўдачы. Я насіла іх у заплечніку і адчувала: раз яны са мной, значыць і мама побач. Пасля кожнага выпрабавання я адпраўляла ёй тэлеграму, дзе распавядала, як усё прайшло. Я, тата, брат і нашы лісты — гэта ўсё, што ў яе ёсць, таму важна, каб яна ведала: у нас усё добра. У адным з лістоў мама папрасіла: "Надзя, калі закахаешся, абавязкова напішы". Сказала, не хоча прапускаць гэты этап у маім жыцці. І я, калі што, абавязкова ёй усё раскажу.
Мама не патрапіла да мяне на выпускны, але яна вельмі хацела, каб у гэты вечар я была самая прыгожая. Мы з ёй паспелі выбраць касцюм, туфлі і сумачку. А з прычоскай і макіяжам мне ўжо дапамагла іншая Марына — татава знаёмая. Напярэдадні яна пафарбавала мяне хной, як гэта звычайна рабіла мама, а потым запрасіла візажыста і цырульніка.
І я памятаю: канцэрт, дыскатэка, і я сяджу на падаконні на першым паверсе — і гляджу на ліцэйскую вярбу. У той момант я думала, а як праходзіў выпускны ў мамы, што яна адчувала, пра што марыла, ці плакала.
— А ты плакала?
— Не. Мама, калі ўбачыла мае фота з выпускнога, вельмі ўзрадавалася. Мне як раз знялі брэкеты, і яна сказала, што вярнулася ўсмешка, якая была ў мяне ў дзяцінстве і якую яна вельмі любіла.
— І цяпер, у час інтэрв'ю, ты шмат усміхаешся.
— Я фанат стэндапа. А канцэпт стэндап-камедыі такой: замест таго, каб чагосьці баяцца, ты смяешся над гэтым. І страшнае становіцца менш страшным. Мама ж ёсць, хай і крыху далей звычайнага. Мне важна знаходзіць сілы ісці наперад. Ісці не толькі дзеля Сябе, але і дзеля мамы. Тым больш што з ёй у мяне звязана больш вясёлых момантаў, і сумаваць, калі кажу пра яе, не хочацца.
На тэлефоне ў мяне стаіць будзільнік на 23.00. У лістах мы з мамай дамовіліся, што кожны дзень у гэты час будзем думках гуляць па Мінску. У мяне такія "прагулкі" атрымліваюцца не вельмі, таму ў гэты час я проста ўяўляю маму побач. Звычайна да адзінаццаці мы з татам і братам уключаем якое-небудзь кіно, і я думаю, што мама сядзіць з намі. Дзесьці абураецца, маўляў, які дзіўны фільм мы глядзім, Давайце выключым.
Мне вельмі не хапае яе абдымкаў, але я ведаю: мы хутка сустрэнемся і абдымемся. А пакуль яна абдымае мяне ў кожным лісце. Я ведаю, што мы з ёй побач, неба над усімі адно. І гэта заўсёды надае мне сіл, спадзяюся ёй таксама.

Жора, 13 гадоў: "Першы вечар без мамы прайшоў сумна. Наступны месяц таксама"

Сёлета Георгій Канеўскі пойдзе ў 8 клас. Другі год запар хлопчык, якому зараз 13, рыхтуецца да навучальнага года без мамы. Яна — вядомая гомельская актывістка Таццяна Канеўская. Жанчыну затрымалі яшчэ ў жніўні 2020-га і абвінавацілі паводле ч. 2 арт. 293 КК — "удзел у масавых беспарадках". Па рашэнні суда, шэсць гадоў яна павінна правесці ў калоніі агульнага рэжыму.

— У мяне ёсць яшчэ тры браты: Дзіма — 26 гадоў (у студзені 2021-га яго затрымалі за каментар, у якім ён нібыта заклікаў да гвалту над міліцыянтамі. — заўв. рэд.), Лёша — 31 год і Саша, якому 36, — прадстаўляе сваю сям'ю Георгій. — З імі да мінулага навучальнага года і ўсё куплялі.
У жніўні 2020-га, да таго як маму затрымалі, з ператрусам да нас прыходзілі двойчы. Я чуў, што ходзяць па дамах, нешта шукаюць, але ніколі не ўяўляў, як гэта бывае. А тут пагрукалі да нас. Спачатку адзін раз, на наступны дзень — другі. У другі дзень маму і забралі. Адбылося гэта, як мне распавядалі, у дварах. Я вярнуўся з вуліцы, тата з братам сядзяць з сумнымі тварамі. "Што здарылася?" — спытаў я. "Маму затрымалі", — адказалі яны.
Першы вечар без мамы прайшоў сумна. Наступны месяц таксама. У галаве ўвесь час была адна думка: заўтра яе дакладна адпусцяць, ну калі не заўтра, то паслязаўтра.
На суд да мамы я не трапіў. Я прыйшоў, але з-за таго, што я непаўнагадовы, на пасяджэнне мяне не пусцілі. Я вырашыў: значыць, сустрэнемся на спатканні. Але на спатканне, куды тата з братамі хадзілі па адным, мне з-за ўзросту пакуль таксама нельга.
Усё, што я магу, кожны тыдзень з татам або братамі насіць маме перадачы. У СІЗА мне здаецца, што ад мамы да мяне ўсяго пару метраў. Хочацца пахадзіць міма памяшканняў: раптам яна мяне ўбачыць.
Мама ніколі не папракала мяне за ацэнкі і дапамагала з урокамі. Звычайна гэта было так: яна глядзела ў дзённіку, што мне задалі, і мы займаліся. Калі здаралася, што я нешта не вывучыў, таму што мама не заўважыла, думаў: значыць, так і трэба.
Цяпер я сам за ўсё адказваю. Родныя кажуць, што за апошнія паўгода я стаў больш самастойным. Што гэта значыць, я не ведаю, але дзве апошнія чвэрці ў мяне моцна палепшыліся ацэнкі і ў спорце з'явіўся вынік. Нядаўна я ездзіў у Рэчыцу на спаборніцтвы па лёгкай атлетыцы. На дыстанцыі 60 метраў заняў трэцяе месца, 400 метраў прабег другім, а 200 — першым. Мама ў лісце напісала: «Старайся ў тым жа духу».
Тата ўсімі сіламі спрабуе замяніць маму. Гатуе, сцірае, прыбірае. Гатаваць, праўда, атрымліваецца не вельмі. Добра, што з намі жыве Саша, ён на кухні майстар. Я яму таксама дапамагаю.
Мамы вельмі не хапае. Раней, калі ўсе справы ўжо былі зробленыя, вечарам яна клікала мяне з пакоя, і мы разам глядзелі тэлевізар. Цяпер ніхто мяне не кліча, таму я "заліпаю" ў тэлефоне.
Калі мне сказалі, што маме далі шэсць гадоў, у мяне быў шок. Так, быццам бы артыкул у яе сур'ёзны, але, як я чуў, ніякіх важкіх доказаў яе віны не было. Думаў, ёй дадуць 15 сутак і яна хутка будзе з намі.
— Няма крыўды, што з-за мамінай актыўнасці вы цяпер далёка адзін ад аднаго?
— Што зробіш, яна не магла кінуць краіну.