Подзвіг перакладчыка. Да 85-годдзя М.С.Гарбачова

Да 85-годдзя першага і апошняга прэзідэнта СССР Міхаіла Гарбачова ўпершыню публікуюцца ўспаміны перакладчыка і пісьменніка Мікіты Крывашэіна пра тое, як з дапамогай шаблонаў палітычнай прамовы ён прадухіліў міжнародны скандал.



Невытлумачальным чынам у іспанскім прыбярэжным пасёлку, дзе мы з жонкай праводзім лета ўжо на працягу трыццаці пяці гадоў, у 1986 прадаваліся савецкія газеты. Акрамя нас аматараў гэтага тавару ў пасёлку не было. Слухалі мы і “варожыя галасы”, і Маяк па караткахвалевым японскім транзістары.

Лета 86-га — незабыўнае, як і, пяццю гадамі пасля, у жніўні 91-га.

З прыходам Гарбачова пачалося паскарэнне! Практычна штодня газета “Правда” (там сталі з'яўляцца весткі) і “Весткі” (там пачалі пісаць праўду) дарылі перадавіцы і “перабудовачныя” інтэрв'ю. Паслядоўнасць ашаламляльнай нас галоснасці ў памяці не аднавіць: для людзей, змірыцца з перспектывай тысячагадовай савецкай улады, ад гэтага чытання быў шокавы эфект. Тут было і пра адукацыю, і пра медыцыну, і пра камунізм, і што цэнзура дрэнная, і што патрэбны сапраўдныя выбары... пералік аглядаў і тэм вельмі прыблізны, але лавінны паток нарастаў з кожным днём. Ад гэтага ўзнікала забыты (апошні раз ў 1953-ім (год смерці Сталіна), а потым і ў 1956-ым (год ХХ з'езда КПСС) стан надасабовага шчасця.

Пры гэтым быў і супраціў сталіністкі Ніны Андрэевай (хто яе сёння памятае?), і лаянка камуністаў. Прагназаваць развіццё падзей у СССР мы не вырашаліся, але СМІ ў гэтыя некалькі летніх сезонаў намі авалодалі непадзельна. Мой вельмі пажылы бацька, які пабываў у Дахау, паспеў прачытаць Аўтарханава “Ад Андропава да Гарбачова” і сканаў у жніўні 1987, знаходзячыся з пачуццём шчасця ад таго, што ўбачыў падзенне саветаў.

Французскае тэлебачанне ў 1988 г адправіла мяне ў Маскву перакладаць так званы “мост” перадачы “Взгляд”. Я быў адным з першых, хто выехаў з “Саветаў” у пачатку 70-х і наведаў ужо былы СССР. Краем вока ўбачыў мітынг на Манежнай (сюрэальна!), Пустыя крамы, бойкі за бутэльку дрэннай гарэлкі... відавочную незваротнасць таго, што адбываецца.

Лета 1989 г.. Званок з Савета Еўропы: “Да нас едзе Гарбачоў. Прыязджайце яго перакладаць". Так, дзякуючы сённяшняму юбіляру, я на 15 гадоў здабыў лепшага працадаўцу ўсяго свайго жыцця. Да таго ж тады, у мой Дзень народзінаў за сняданкам у Савеце з Міхаілам Сяргеевічам я пераадолеў ўмоўнасці і заручыўся аўтографам першага прэзідэнта СССР. Захоўваць вечна!

Пазней, амаль кожны месяц, мне даводзілася яго перакладаць: радыё, тэлебачанне, тэлефонныя перамовы з французскім прэзідэнтам. Ды і мы самі неадрыўна глядзелі яго выступ у Палацы з'ездаў, размовы з гараджанамі, сустрэчы ў Ісландыі і Жэневе... Бацька перабудовы, пры, збоях, ваганнях, веры ў “сацыялізм з чалавечым тварам” стаў для нас з жонкай Ксеніяй аб'ектам самых што ні на ёсць гарачых пачуццяў. Ужо не кажу пра падзякі за вызваленне Рускай праваслаўнай царквы ад камуністычнага рабства.

Памяць перакладчыка самаарганізавана так, што ўся апрацаваная мазгавая праграма імгненнага пераходу з адной мовы на іншую сама сябе чысціць. Усе забываецца. Калі б свядомасць захоўвала падрабязнасці нормаў еўрапейскіх газаправодаў або дэталі праваўжывання ў Малдавіі, то месца б не заставалася ні кнігам, ні ландшафтам, ні самому сабе. Так што сінхраністам захоўваць прафесійную тайну адмысловай працы не трэба — сама зыходзіць у нябыт. Аднак тэмп, сінтаксіс, слоўнік гарбачоўскай прамовы самі па сабе пакінулі як бы імпрынт яго асобы ўва мне. Імрынт спатрэбіўся.

Сам сябе не пахваліш: як тут не расказаць пра мой подзвіг.

Яшчэ да ГКЧП Гарбачоў прыехаў у Парыж на два дні. Увесь тыдзень я быў заняты ў ЮНЕСКА. Гутаркі з ім пераводзілі мае калегі. А ўвечары, напярэдадні адбыцця Міхаіла Сяргеевіча, я пагадзіўся перавесці яго пяціхвілінны выступ для Першага канала французскага тэлебачання.

Прыязджаю загадзя хвілін за 20, ўсаджваюся ў кабіну, з тэхнікамі правяраем гук, прыём у навушнікі, наладжваем мікрафон. Выступленне павінна адбыцца ў двары рэзідэнцыі амбасадара на вуліцы Грэнэль: найпрыгажэйшы асабняк, ідэальны фон для экранаў гледачоў.

Навіны пачаліся са зводкі... Усё як па Галічу: “паведамляюць мне дыктаркі навіны пра поспехі ў касмічнай вобласці”.

Гэта ўсё міма маіх вушэй. І вось, у прамым эфіры заява перад адбыццём з Францыі прэзідэнта М.С.Гарбачова. На маніторы ўзнікае знаёмы двор, сонечны вечар, пасярэдзіне ў прыгожым гарнітуры і гальштуку Міхаіл Сяргеевіч. Ён глядзіць у камеру і пачынае гаварыць. У маіх слухаўках ні шыпення, ні фону і ніводнага слова!

Збянтэжанасць, жах і ўсведамленне неабходнасці імгненнага рашэння. Адчыніць дзверы кабіны і спачатку жэстамі, а потым крыкам выклікаць тэхнікаў? Але гэта зрыў перадачы! І ці пагодзіцца прэзідэнт стаяць у двары, пакуль пераналажваюць сувязь і ўсё спачатку потым паўтараць? Разумею, што тэхнікі нічога не заўважылі, манітор і карцінка круцяцца ... Можа паўстаць скандал. І які! Подзвіг не слабейшы ​​матросаўскага ў маёй галаве здзяйсняецца імгненна: перадачу, захаванне пратаколу, тэлевізійнікаў трэба ратаваць.

Рызыкую сабой. Усё сказанае ў падобных момантах раней ўсплывае ў маёй памяці. Тэмп і перапынкі — па вуснах і міміцы Міхаіла Сяргеевіча як бы зразумела. Пра свет, і пра сяброўства, і пра ўмацаванне супрацоўніцтва, і пра традыцыйную прыхільнасць Расіі да Францыі... Ляплю шаблон за шаблонам, клішэ на клішэ. Трасуся. На голасе гэта не адлюстроўваецца. Інфернум гэты доўжыўся хвіліны тры максімум.

Праз амбразуру кабіны бачу, што тэхнікі паміж сабой балбочуць як бы пра футбол. Званкоў пратэсту ад пасольства ці гледачоў няма. Значыць, я хлусіў складна. Канец выступу...

Выскокваю з кабіны, крычу, выкладаю тое, што адбылося... У тэхнікаў нямая сцэна як у рэвізору. Ім трэба будзе разбірацца з калегамі, якія вялі перадачу на месцы.

Ледзь выслухаўшы іх падзякі і кампліменты, пакідаю будынак, іду прама ў кафэ, дзе і напіваюся.

Натуральна, я гэтым подзвігам не хваліўся, распавядаў толькі самім блізкім. Усплыло гэта ў памяці да юбілейных 85 гадоў Гарбачова.

Далучаюся да віншаванняў: Міхаіл Сяргеевіч, бадзёрасці ўсялякай, і ў душы, і целе! Дзякуй за тое, што зрабілі!

Паводле: Стол