«Шпіён», які невядома на каго шпіёніў

Надзвычайны выпадак: чалавека абвінавачваюць у здрадзе дзяржаве, сёння суд, а ніхто не ведае, на якую краіну ён працаваў.



12 чэрвеня пачынаецца працэс па справе Андрэя Гайдукова. Больш за 7 месяцаў хлопец знаходзіўся ў турме КДБ. Хлопцу пагражае да 15 гадоў турмы. За гэты час у яго не было ніводнага спаткання з блізкімі. А сябры і паплечнікі адно гадаюць, якая сапраўдная прычына затрымання 23-гадовага навапалачаніна.

Ёсць загадка ў тым, што грамадству дагэтуль не паведамілі ніякай канкрэтыкі, у чым жа віна хлопца. У той жа час суд зрабілі закрытым. Значыцца, журналісты не змогуць прысутнічаць на працэсе. Не пусцяць у залу і сваякоў. А адвакат маўчыць, бо «таямніца следства». І як тады паверыць у абвінавачванні?

На працу хадзіў у строі з «Пагоняй»

Апроч гэтага, ён студэнт-завочнік 5 курса Полацкага дзяржуніверсітэта, інжынерна-тэхналагічнага факультэта.

«Андрэй рознабаковы. Любіць гістарычную літаратуру, добра разбіраецца ў камп’ютарах. Рыбалкай займаецца — яму ўсё цікава! Прытулку для жывёл дапамагаў», — расказвае маці.

На працу Андрэй прыходзіў у бела-чырвоным гарнітуры з «Пагоняй», кажа сябра БНФ Сяргей Сідараў, які таксама працуе на «Нафтане». Паводле Сідарава, хлопца неаднаразова выклікаў да сябе намеснік дырэктара па ідэалогіі, у прыватнасці, у час «маўклівых акцый».

Наваполацкія актывісты збіралі грошы для сям’і Гайдукова. «Гэта ж нашы хлопцы, «Саюз маладых інтэлектуалаў», — кажа мясцовы актывіст Сяргей Парчынскі. — Яны заўжды нам дапамагалі. І мы першыя пачалі крычаць пра гэтае затрыманне, заступацца, бо сваіх жа кідаць нягожа!»

Што такое «Саюз маладых інтэлектуалаў»?
 

«Мы яднаем маладых людзей, якія хочуць удасканальвацца, ствараць сумесныя праекты, удзельнічаць у грамадскай дзейнасці. Мэта — стварэнне моцнай моладзевай арганізацыі ці партыі, якая прадстаўляе ін­тарэсы інтэлектуальнай эліты». Так напісана ў суполцы ў сацыяльнай сетцы «Укантакце». Але ці чуў хто пра рэальную дзейнасць арганізацыі з даволі гучнай назвай?

«Саюз маладых інтэлектуалаў» утварыўся ў 2009, расказаў Яўген Канстанцінаў, яго старшыня. Летам 2011 маладзёны ўдзельнічалі ў «Рэвалюцыі праз сацыяльныя сеткі». Там Яўген і пазнаёміўся з Андрэем.

Хлопец падаўся адукаваным, і Яўген зрабіў яго сваім намеснікам. Дзякуючы працы апошняга, незарэгістраваную арганізацыю прынялі ў Нацыянальную платформу «Усходняга партнёрства», Альтэрнатыўную моладзевую платформу.

Абвінавачанні супраць Гайдукова, на думку яго паплечніка, абсурдныя.

Чаму затрымалі намесніка, а не «шэфа»? Яўген лічыць, што гэта звязана з тым, што Андрэй займаўся між­народнай рэгістрацыяй арганізацыі.

У лістах з турмы КДБ Гайдукоў пісаў, што найлепшым падарункам для яго будзе рэгістрацыя «саюза». Аднак па словах Канстанцінава, пакуль займацца гэтым няма сэнсу:

«Усе ў чаканні прысуда. Ад рашэння суда залежаць і нашыя далейшыя дзеянні».

Цяпер Яўген працуе адміністратарам у адным з гандлёвых цэнтраў Мінска. На суд яго ў якасці сведкі не выклікалі.

За што судзяць хлопца: версіі

Каму і якога кшталту інфармацыя перадавалася — невядома. Нядаўна старшыня КДБ Валерый Вакульчык заявіў, што тыя, хто абараняюць Гайдукова, пасля рашэння суда «акажуцца ў нязручным становішчы». Суд па справе Гайдукова будзе закрытым.

Праваабаронцы звязваюць пераслед актывіста з яго апазіцыйнымі поглядамі і тлумачаць спробамі запалохаць моладзь. Яшчэ падчас прэзідэнцкіх выбараў Гайдукоў працаваў у штабе Андрэя Саннікава. Пасля удзельнічаў у парламенцкай кампаніі, назіраў на выбарах. Аднак праваабаронцы не спяшаюцца даваць яму статус палітвязня, бо бракуе інфармацыі. А раптам ён сапраўды адначасова рабіў нешта іншае.

Іншую версію — што Гайдукова затрымалі, калі той перавозіў газету «Хартыя'97» для распаўсюду на Віцебшчыне, — агучыла «Еўрапейская Беларусь».

Яшчэ адна версія заключаецца ў тым, што Гайдукоў нібыта «зліваў» інфармацыю аб аб’ёмах перапрацоўкі на сваім заводзе расійскім спецслужбам, а зусім не ЦРУ. Аднак адкуль у рабочага мог быць доступ да «сакрэтных» дадзеных?

* * *

Даведка НН: як гэта было

У чацвер 8 лістапада 2012 супрацоўнікі КДБ затрымалі ў Віцебску Андрэя Гайдукова. Сам хлопец з Наваполацка. Пасля затрымання ў яго кватэры адбыўся ператрус. Забралі дыскі і два камп’ютары: ягоны і бацькі.

У той жа дзень затрымалі яшчэ аднаго актывіста — сябра БХД Іллю Багданава, аднагодку Гайдукова. Аднак Багданава неўзабаве вызвалілі пад падпіску аб неразгалошванні. Вядома, што яго вазілі ў КДБ у Мінск, а дома праводзілі ператрус і канфіскавалі камп’ютар.

11 лістапада Гайдукова прывозяць у Мінск у СІЗА КДБ, знакамітую «амерыканку». Спецслужбы заявілі, што «спынена супрацьпраўная дзейнасць грамадзяніна Беларусі», які збіраў і перадаваў палітычную і эканамічную інфармацыю замежнікам. Затрыманне нібыта адбылося «ў момант закладкі тайніка са звесткамі, што цікавяць замежныя спецслужбы». Завялі справу «здрада дзяржаве ў форме правядзення агентурнай дзейнасці». А гэта ад 7 да 15 гадоў турмы.

Гайдукова перакідвалі то ў Віцебск, то зноў у Мінск. Бацькі Андрэя застаюцца ў няведанні, што з іх сынам: «Мы так і не можам зразумець, што насамрэч адбываецца вакол сына».

Аксана Рудовіч, nn.by