Спартовае золата — заваёва Лукашэнкі ці Беларусі?

Фантастычныя поспехі беларусаў на сочынскай Алімпіядзе выклікалі на Радзіме не толькі масавую радасьць, але і лютую сечу ў сацыяльных сетках сярод палітызаванай публікі. 



Калі адны напоўнены гонарам за краіну і прапануюць у дадзеным выпадку аддзяляць спорт ад палітыкі, то іншых грызе думка, што гэтыя поспехі дэ-факта льюць піяраўскую ваду на млын Аляксандра Лукашэнкі.

Апладзіраваць або ставіць у ігнор? 

Сапраўды, калі беларускае ТБ паказвала, як Лукашэнка 11 лютага ў Сочы віншаваў біятланістку Дар'ю Домрачаву з першым золатам Алімпіяды, цяжка было зразумець, хто ж галоўны герой. 18 лютага, калі тая заваявала трэцяе золата, прэзідэнт па гарачых слядах прысвоіў ёй званне Героя Беларусі. Можна прадбачыць, што ўшанаванне нацыянальнай каманды пасля Гульняў ператворыцца ў каласальнае прапагандысцкае шоў. 
Пры гэтым, аднак, у наяўнасці і момант нацыянальнага трыумфу, які падымае самапавагу беларусаў. Тыя, хто акцэнтуе на гэтую акалічнасць, лічаць: недарэчна дзейнічаць па прынцыпе «на злосць Бацьку вушы адмарожу». Маўляў, прыхільнасці Лукашэнкі - зусім не падстава адмаўляцца ад заўзятараскага задавальнення, гонару за спартыўныя поспехі краіны. Інакш сіндром гета, уласцівы беларускай апазіцыі, можа толькі пагоршыцца.
Дык апладзіраваць спартовым героям або ігнараваць іх за тое, што чаркаюцца з «апошнім дыктатарам Еўропы»? На сённяшні дзень спрачальнікі у фэйсбуку, здаецца, толькі пасварыліся па гэтым пытанні ўшчэнт.
«У беларускім грамадстве раскол глыбей, чым у іншых краінах, - адзначыў у каментары для Naviny.by эксперт аналітычнага цэнтра "Стратэгія" (Мінск) Валерый Карбалевіч. - У іншых краінах спартыўныя перамогі ці трагедыі кансалідуюць нацыю. У Беларусі цяжка знайсці пытанне, якое аб'яднала б грамадства. Нават заўзеюць пад рознымі сцягамі».

Клюшка і палітвязні

Палеміку на тэму «Спорт і палітыка ў недэмакратычнай краіне» абвастрае тая акалічнасць, што ў траўні ў Мінску пройдзе чэмпіянат свету (ЧМ) па хакеі.
Ён таксама напэўна будзе па поўнай праграме выкарыстаны кіраўніцтвам Беларусі ў прапагандысцкіх, піяраўскіх мэтах. Разам з тым, гэта свята для сотняў тысяч, нават мільёнаў заўзятараў, гэта значыць для электарату, заваяваць сімпатыі якога марыць палітычная апазіцыя.
Апошняя аказваецца паміж двух агнёў. З аднаго боку, такую маштабную спартыўную падзею лагічна выкарыстоўваць для ціску на рэжым, гуляючы на тым, што надзвычайнаму хакеісту Лукашэнку не хочацца стукнуць у бруд тварам перад усім светам.
З іншага боку, калі перайграць, то можа толькі павялічыцца дыстанцыя паміж актыўнымі барацьбітамі супраць рэжыму, якія прагнуць «сапсаваць дыктатару свята», і ў асноўным апалітычнай масай, якая прагне, як было ва ўсе часы, хлеба і відовішчаў. А беларускую апазіцыю і без таго рэгулярна пабіваюць камянямі за адарванасць ад народа.
Першапачаткова сярод часткі беларускіх апазіцыянераў і заходніх ворагаў Лукашэнкі была папулярнай ідэя ўзяць ды і пазбавіць яго гэтай дарогай цацкі - сусветнага першынства ў Мінску.
Але радыкальны задума, нягледзячы нават на рэзалюцыю Еўрапарламента, правалілася. І дзякуй богу, лічаць некаторыя аглядальнікі, інакш разам з Лукашэнкам былі б пакараныя і многія беларускія заўзятары. А так ім забяспечана рэдкае задавальненне. І нават абыякавыя да спорту суайчыннікі ў рамках падрыхтоўкі да ЧС атрымліваюць чыста бытавыя выгады: для сталіцы закупляецца дадатковы грамадскі транспарт, падцягваецца да еўрапейскіх стандартаў сэрвіс.
У дадатак, пазбавіўшыся першынства, раззлаваны кіраўнік рэжыму толькі зрываў бы злосць на тых, хтоя яму недаспадобы, закручваў гайкі, а так на яго можна спакваля ўздзейнічаць, падахвочваючы да палітычных саступак.
Зараз ёсць магчымасць мяккага ціску на рэжым, лічыць Карбалевіч. Ён нагадаў: напярэдадні Пекінскай Алімпіяды ўлады Кітая вызвалілі некаторых дысідэнтаў, Пуцін перад гульнямі ў Сочы таксама амніставаў або памілаваў шэраг палітвязняў.
Не выключана, што і Лукашэнка пойдзе на саступкі Захаду, які патрабуе вызвалення палітвязняў. Прычым, на думку аналітыка, больш эфектыўным можа аказацца менавіта закулісны ціск, у той час як публічны «здольны даць зваротны эфект».
Так, у выпадку Лукашэнкі, якому страшна не хочацца выглядаць «нахіленым», зваротны эфект вельмі верагодны. Тут можна ўспомніць, як у 2011 годзе сліў інфармацыі аб канфідэнцыйных дамоўленасцях з кіраўніком балгарскай дыпламатыі Мікалаем Младэнавым, які здзейсніў тады тайны візіт у Мінск як нефармальны эмісар ЕС, блакаваў працэс выпуску асуджаных за Плошчу-2010.
Па словах Карбалевіча, палітычныя скандалы падчас ЧС масаваму заўзятару не патрэбныя. Іншая справа, дадае суразмоўца Naviny.by, што апазіцыя ў гэтым кантэксце можа і павінна ставіць непрыемныя для ўлады пытанні: у колькі абышлося бюджэту першынство, што пасля яго з інфраструктурай (ці ўдасца, напрыклад, загрузіць спецыяльна пабудаваныя гатэлі)?

Стаўка на «Fair play»

На сённяшні дзень беларуская апазіцыя не толькі развіталася з марамі пра байкот ЧС па хакеі, але, падобна, у асноўным адмовілася і ад планаў пазлаваць ўлады нейкімі дзёрзкімі акцыямі непасрэдна падчас турніру.
Справа не толькі ў тым, што сілавікі возьмуць пад кантроль кожны квадратны сантыметр паблізу спартыўных арэн і будуць жорстка фільтраваць доступ туды. Справа яшчэ і ў тым, што такія інцыдэнты выклічуць у масы заўзятараў, якія жадаюць «проста адцягнуцца», хутчэй раздражненне, чым сімпатыю да змагароў супраць рэжыму. На гэтую акалічнасць не раз звряталі ўвагу падчас дыскусій эксперты.
На сёння ключавой ініцыятывай апазіцыянераў і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці ў кантэксце ЧС па хакеі становіцца, мабыць, міжнародная кампанія «Fair play - сумленная гульня».
У ліку яе прамоўтэраў - Аб'яднаная грамадзянская партыя (АГП). Яе старшыня Анатоль Лябедзька ў каментары для Naviny.by падкрэсліў, што галоўная мэта кампаніі - вызваленне ўсіх беларускіх палітвязняў. У прыватнасці, апазіцыянеры плануюць пікеты пад лозунгамі «Fair play» падчас мясцовых выбараў.
Па словах Лябедзькі, як мінімум атрымаецца кампанія салідарнасці з палітвязнямі, «што тычыцца задачы вызвалення людзей - 50:50».
«Пуцін пайшоў на вызваленне палітвязняў перад Алімпіядай. І для Пуціна, і для Лукашэнкі спорт - гэта такая любімая цацка, таму шанец ёсць, і ён залежыць ад таго, як шмат ўключыцца ў кампанію людзей у Беларусі і за мяжой» , - кажа лідэр АГП.
Ён падкрэслівае, што падпісанты адпаведнага звароту ставяць перад сабой і задачу не біць па інтарэсам балельшчыкаў. Сам Лябедзька будзе заўзець за хакейную зборную Беларусі і заўзеў на цяперашняй Алімпіядзе за Домрачаву.
Яго погляд на спартыўныя перамогі пры аўтарытарным рэжыме такі: «Ёсць працоўныя пчолы і ёсць трутні, якія прымазваюцца да славы». Па словах палітыка, трэба аддаваць належнае спартсменам, а ў плане палітычным варта змагацца за ўмовы, пры якіх «спартсмены маглі б быць самімі сабой».

Чарада маральных рубіконаў

Для Лукашэнкі цяпер сапраўды зручны момант , каб адным ходам - выпускам -за кратаў палітвязняў - і засцерагчы дарагі яму чэмпіянат ад палітычных скандалаў , і расчысціць шлях да нармалізацыі адносін з ЕС, ЗША (і тады Захад можа памагчы зарэзу патрэбнымі грашыма).
Але любыя палітычныя саступкі (а тым больш - як, напрыклад, выпускаць без просьбы нескаронага Мікалая Статкевіча?) для беларускага прэзідэнта цяжкія. Верагодна, ён пакуль пакутуе выбарам паміж цвёрдым і мяккім варыянтамі.
Зразумела, што нават вызваленне гэтых людзей не зменіць прыроду рэжыму. І перад яго супернікамі будуць і надалей паўставаць такога ж роду маральныя пытанні, як гэтыя: дзе грань паміж непрыманнем сістэмы і заўзеннем за сваіх, як сумясціць маральныя прынцыпы з гнуткай тактыкай, каб не ператварыцца ў вузкую секту? Як ідэйнаму апаненту рэжыму не губляць сувязь з масай, заставацца гарманічным чалавекам, які жыве тут і цяпер?
Як бачым, спорт у палітычна недасканалым, хворым грамадстве - таксама балючая тэма. І тое, што каляспартовая палеміка сярод палітызаванай публікі ў сацыяльных сетках суправаджаецца традыцыйным ўзаемным навешваннем ярлыкоў, паказвае: беларусам не хапае яшчэ і проста талерантнасці, павагі да права іншага на асабісты выбар: за што змагацца, што адкідваць і за каго заўзець.
Аляксандр Класкоўскі, naviny.by