Свята, што заблукала

За паўтара дзесятка гадоў святкавання 3 ліпеня, як можна зразумець па шматлікіх плакатах, што спалучаюць надпісы пра Дзень незалежнасці і Дзень Рэспублікі, улада канчаткова не вызначылася, што ж яна святкуе. У савецкія часы было прасцей: Дзень вызвалення Мінска савецкімі войскамі ад немяцка-фашысцкіх захопнікаў.



За паўтара дзесятка гадоў святкавання 3 ліпеня, як можна зразумець па шматлікіх плакатах, што спалучаюць надпісы пра Дзень незалежнасці і Дзень Рэспублікі, улада канчаткова не вызначылася, што ж яна святкуе. У савецкія часы было прасцей: Дзень вызвалення Мінска савецкімі войскамі ад немяцка-фашысцкіх захопнікаў.
Недарэчнасць выбару даты (апрача цудоўнай сезоннай прывязкі: звыкла добрае надвор’е, кароткія ночы — гуляй у задавальненне) апошнім часам падштурхоўвае дзяржаўных ідэолагаў шукаць для свята ідэалагічнае напаўненне. Тым болей, што ў кантэксце нафтава-газава-малочных сутыкненняў з Расіяй рэжыму становіцца зразумелым: ратаванне рэальнай незалежнасці (а значыць і самога сябе) будзе звязана з сэнсавым напаўненнем незалежнасці, прыцягальным для народа.
Пакуль атрымліваецца хаатычна, хаця тэндэнцыя станоўчая, бо ў кожным разе прапанова інтэрпрэтацыі павялічвае крытычную масу індывідуальных спроб прааналізаваць сітуацыю.
Да прыкладу, максімальна набліжаны да галоўнага афіцыйнага свята рыцарскі фэст у Наваградку, які адбыўся ў папярэднія выходныя 26–27 чэрвеня, быў аформлены пад ілюстрацыю сярэднявечнай перадгісторыі сённяшняй шчаслівай сацыяльна арыентаванай Беларусі. Улюбёны памяркоўнымі дэмакратамі чалавек-сімвал неаперабудовы ва ўрадзе міністр культуры Павел Латушка ў вітанні ўдзельнікаў фэсту нават назваў Вітаўта «вялікім беларускім князем». Радыкальней было б толькі «Вітаўт-прэзідэнт».
Калі ж на вуліцах і пляцах старажытнай сталіцы з’явіліся ратнікі ў латах, упрыгожаных чырвона-зялёнымі стужкамі, не ўсе адразу зразумелі, што такім няхітрым чынам гэты сцяг набывае гістарычна-рэтраспектыўную санкцыю. І рыцары — зусім не партугальцы або балгары, як меркавала частка недарэкаў-дасціпнікаў.
Наступным крокам па распрацоўцы сімволіка-мемарыяльнага фону найважнейшага летняга свята стала праграма перазахавання 2 ліпеня парэшткаў воінаў, якія загінулі на нашай зямлі ў розных баталіях. Пра праект тры дні не пераставалі паведамляць усе афіцыйныя СМІ, падкрэсліваючы яго дзяржаўную значнасць. У цэлым акт прэтэндаваў зрабіцца абсалютна гуманным і станоўчым — палеглыя салдаты, калі мы прэтэндуем на статус цывілізаванага грамадства, мусяць легчы ў магілы.
Тое, што адбылося, выклікала, аднак, пытанні. Ці маглі б вы ўявіць мемарыял змагарам супраць нацыянал-сацыялізму, упрыгожаны пафаснымі калонамі са свастыкамі і арламі? Не? Затое нам прапанавалі пагадзіцца з адкрыццём мемарыялу воінам-змагарам за свабоду Беларусі ў ансамблі мураўеўскай па стылістыцы царквы прыходу РПЦ Усіх Святых у Мінску. І гэта ўжо не проста звыклая недарэчнасць, як выкарыстанне архітэктарамі РПЦ цягам апошніх стагоддзяў закасцянелых форм з какошнікамі і шатровымі навершшамі, трыумфу эклектыкі ў маскоўскім дойлідстве. Гэта скандал.
Як скандальным выглядае і выбар парэшткаў «змагароў за незалежнасць Беларусі». Рускі салдат, які загінуў на Бярэзіне ў 1812 годзе, выганяючы французаў, зноў жа рускі вайсковец, ахвяра нямецкай кулі пад Гародняй у першай сусветнай у 1915 годзе, і савецкі, які пад Лоевам у 1943-м ваяваў з нацыстамі. І што тут сімвалізуе змаганне за незалежнасць Беларусі, шаноўныя суайчыннікі? І музыка на «мерапрыемстве» гучала адпаведная, руская — Чайкоўскі, Мусаргскі. У адрозненне ад архітэктурнага атачэння падзеі — таленавітая, выдатная, але хочацца, калі нарэшце ў Беларусі народ вызначыцца з сапраўдным святам Незалежнасці замест імітацыйнага фэсту 3 ліпеня, каб афармляла яго таксама беларуская музыка. Сімфанічная, духоўная, эстрадная.