У Мінска прачынаецца цікавасць да «Эўрапейскага дыялогу аб мадэрнізацыі»
Нягледзячы на тое, што першапачаткова афіцыйны Мінск адмаўляўся ўдзельнічаць у «Еўрапейскім дыялогу аб мадэрнізацыі з Беларуссю» (ЕДМ), у апошні час улады ўсё ж праяўляюць цікавасць да рэалізацыі сумесных з Бруселем праектаў.
Так, у часе візіту ў Беларусь дырэктара дэпартамента Расіі, «Усходняга партнёрства», Цэнтральнай Азіі, рэгіянальнага супрацоўніцтва і АБСЕ Еўрапейскай службы знешніх дзеянняў Гунара Віганда 28 мая ў Мінску прайшоў першы раунд кансультацый паміж Беларуссю і Еўрасаюзам па пытаннях мадэрнізацыі.
Ад непрымання — да кансультацый
Нагадаем, праграма ЕДМ была ўхваленая Радай ЕС 23 сакавіка 2012 года. Яна прадугледжвала шматбаковы абмен поглядамі і ідэямі паміж ЕС і прадстаўнікамі беларускай грамадзянскай супольнасці, палітычнай апазіцыі аб рэформах, неабходных Беларусі, развіцці яе адносін з ЕС і аб магчымай падтрымцы з боку Еўрасаюза.
Дыялог першапачаткова быў засяроджаны на чатырох ключавых сферах: палітычная рэформа; рэформа судовай сістэмы і чалавечыя кантакты; пытанні эканамічнай і галіновай палітыкі; гандаль і рынкавыя рэформы. Афіцыйны Мінск ад удзелу ў праграме адмовіўся.
«Мы не ўдзельнічаем у еўрапейскім дыялогу аб мадэрнізацыі, які быў запушчаны без удзелу прадстаўнікоў Беларусі і без кансультацый з беларускім урадам», — заявіла намеснік міністра замежных спраў Алена Купчына ў верасні мінулага года.
Аднак зараз відавочна, што пазіцыя афіцыйнага Мінска перажывае некаторыя змены. Боку ў фармаце кансультацый намацваюць прымальны фармат супрацоўніцтва ў пытаннях мадэрнізацыі.
Беларусь на перамовах 28 мая прадстаўляла тая ж Купчына, у склад дэлегацыі ЕС, акрамя Віганда, увайшлі дырэктар па пытаннях палітыкі суседства Генеральнага дырэктарата па развіцці і супрацоўніцтве Еўракамісіі Міхаэль Келер, кіраўнік прадстаўніцтва ЕС у Беларусі Майра Мора, эксперты дэпартамента Еўракамісіі па эканоміцы і фінансах, прадпрымальніцтву і прамысловасці, развіцці і супрацоўніцтве.
Паводле інфармацыі прэс-службы МЗС Беларусі, галоўнай мэтай кансультацый па мадэрнізацыі з'яўляецца «пазначэнне лепшай будучай формы ўзаемадзеяння паміж урадам Рэспублікі Беларусь і Еўрапейскім саюзам». Адбылося прадметнае абмеркаванне пытанняў развіцця малога і сярэдняга прадпрымальніцтва, макраэканамічнай палітыкі, кіравання эканомікай, прыватызацыі, рэструктурызацыі фінансавай сістэмы Беларусі.
«Рефорум»: што за новым брэндам?
Варта адзначыць, што на старце ЕДМ частка беларускай палітычнай апазіцыі заяўляла аб жаданні ўдзельнічаць у праграме і выступіць заказчыкам рэформаў. Аднак відавочна, што ў цяперашняй палітычнай сітуацыі правесці якія-небудзь рэформы ў Беларусі без згоды і ўдзелу уладаў немагчыма. Што да працы ў экспертных групах ў рамках ЕДМ, то там апазіцыя нічым асабліва не вылучылася. Па сутнасці, ініцыятыва Бруселя павольна згасала.
Цяпер Еўракамісія робіць стаўку, у прыватнасці, на праект «Рефорум», які распрацаваны ў рамках ЕДМ зарэгістраваным у Вільнюсе Беларускім інстытутам стратэгічных даследаванняў (BISS).
Праект разлічаны на два гады і будзе складацца з чатырох паўгадавых цыклаў. У рамках кожнага цыклу прадстаўнікі ўлады, бізнесу, грамадзянскай супольнасці і грамадства ў цэлым будуць фармаваць сімвалічны заказ экспертам, якія, у сваю чаргу, выпрацуюць прапановы для рэалізацыі гэтай замовы.
Як падкрэсліў акадэмічны дырэктар BISS Аляксей Пікулік, праекты рэформаў павінны быць рэлевантнымі, сапраўды карыснымі для краіны, што рэалізуюцца незалежна ад палітычнай абстаноўкі, выканальныя сіламі экспертнай супольнасці, а таксама - ляжаць у тых галінах, у якіх у Еўропы назапашаны вялікі вопыт (плануецца «інтэлектуальны імпарт», прыцягненне экспертаў з ЕС).
Пры гэтым для палітычнай апазіцыі спецыяльнай нішы ў «Рефоруме» не прадугледжана. Хоць дзверы для партый і рухаў адчыненыя, але «Рефорум» пазіцыянуецца як максімальна дэпалітызаваць праект. І хоць гэта толькі праект у рамках ЕДМ, многімі ён ўспрымаецца як замена так толкам і не пачаўся «Еўрапейскага дыялогу аб мадэрнізацыі».
Расейскі фактар таксама мог спрацаваць
Палітолаг Алесь Лагвінец звяртае ўвагу на тое, што цікавасць Мінска да дыялогу з ЕС па пытаннях мадэрнізацыі выяўляецца ў святле новага пацяплення адносін з Еўропай.
«Зразумела, што нейкіх значных вынікаў не будзе, — сказаў эксперт у інтэрв'ю БелаПАН. — У той жа час мне здаецца, што паралельна развіваюцца працэсы, якія без гэтага не развіваліся б: ёсць тэхнічнае супрацоўніцтва ўладаў з ЕС, абмяркоўваецца пагадненне аб спрашчэнні візавага рэжыму і гэтак далей. Усё гэта ідзе такой пакетнай ініцыятывай, мне здаецца».
На яго думку, Мінск перагледзеў сваё стаўленне да ЕДМ і супрацоўніцтва з ЕЗ у тым ліку і з-за «не зусім адназначных адносін з Расеяй».
«Сітуацыя мяняецца, і ўладам трэба для балансу расійскага вектара мець адносіны і з ЕС. Гэтага чакае, як мне здаецца, і беларускае грамадства», — адзначае суразмоўца БелаПАН.
ЕС жа зыходзіць з логікі, што, развіваючы ЕДМ, і ў прыватнасці праект «Рефорум», удасца ў нейкай меры аб'яднаць працэсы, якія адбываюцца ва ўладзе і ў грамадзянскай супольнасці.
У той жа час Лагвінец сумняецца, што ўлады Беларусі будуць гатовыя да радыкальных рэформаў ва ўсіх сферах.
«Магчыма, пойдуць на нейкія рэформы ў эканамічнай сферы. У палітычнай сферы з боку ўладаў пакуль бачу толькі доказы таго, што яны хочуць замарозіць развіццё палітычных працэсаў у Беларусі», — сказаў палітолаг.
Патэнцыял супрацоўніцтва абмежаваны спецыфікай палітычнага рэжыму
У сваю чаргу, палітолаг Юрый Чавусаў адзначае, што пакуль складана каментаваць перспектывы «Рефорума» і ЕДМ ў цэлым.
«Гэты праект толькі пачаўся, як і другая фаза ЕДМ. І пакуль не вельмі публічна развіваецца. Так што варта дачакацца першых вынікаў», — адзначыў суразмоўца БелаПАН.
Пры гэтым ён падкрэслівае, што калі будзе палітычная воля, то праекты, распрацаваныя ў рамках ЕДМ, могуць быць уключаны «у склад дыялогу ў шырокім плане паміж Мінскам і Эўропай».
«Калі ж палітычнай волі не будзе і пацяплення ў адносінах у сувязі з гэтым не наступіць, то лёс новай фазы ЕДМ будзе такі ж, які быў у першай фазы. Тады гэта быў не дыялог, а маналог, таму што ўлады ад удзелу адмовіліся», — сказаў Чавусаў.
Прапанаваная цяпер структура ініцыятывы можа больш адпавядаць інтарэсам афіцыйнага Мінска. Акрамя таго, гэты праект можа быць іміджава выгадны беларускім уладам, у тым ліку і напярэдадні прэзідэнцкай кампаніі.
У той жа час, падкрэслівае Чавусаў, пытанне аб правядзенні або неправядзенне рэформаў вырашаецца ў Беларусі «асобна на палітычным узроўні».
«Напрацоўкі ў рамках «Рефорума» і ЕДМ могуць быць выкарыстаны, але самі па сабе падштурхнуць Мінск да прыняцця нейкіх рашэнняў аб рэформах наўрад ці могуць», — рэзюмаваў Чавусаў.