Заробак чыноўнікаў дасягнуў «па пяцьсот». Ці справядліва гэта?

Эксперты аналізуюць, што будзе, калі знізіць зарплаты дзяржслужачым.

Пасля скарачэння дзяржапарату зарплаты у дзяржслужачых выраслі. Якой павінна быць сумленная зарплата ў чыноўнікаў, і як ацэньваць аптымізацыю органаў дзяржкіравання?
Сярэдні заробак дзяржкіраўнікоў у Беларусі ў лістападзе склаў 1 076,2 рублі. Самая высокая зарплата ў гэтай сферы — у Мінску — 1 315,3 рублі.

Кавалкін: Большасць чыноўнікаў зарабляюць значна больш сціплыя грошы, чым спецыялісты ў камерцыйных кампаніях

Кіраўнік праекта «Кошта урада» Уладзімір Кавалкін адзначае, што ў мінулым годзе прайшло скарачэнне дзяржапарату, а фонд аплаты працы пакінулі ранейшым, за кошт гэтага і паднялі сярэднюю зарплату дзяржслужачым.
У студзені-кастрычніку мінулага года на працу ўзялі крыху больш за 8,5 тысячы дзяржкіраўнікоў, а звольнілі — амаль 13,6 тысячы.
На думку эксперта, адэкватная зарплата для дзяржслужачых павінна быць не ніжэй за 80% ад заробку такога ж узроўня спецыялістаў камерцыйных кампаній. У адваротным выпадку будзе адток кваліфікаваных кадраў.
— І мы атрымаем тую якасць дзяржкіравання, якую будзем заслугоўваць за грошы, якія плацім гэтым людзям, — адзначае кіраўнік праекта «Кошта урада».
З іншага боку, для дзяржслужачых ва ўсіх краінах існуе рознае колькасць бонусаў і даплат: падвышаная зарплата, дадатковы сацпакет.
Дзяржслужачых матывуюць у дадзеным выпадку не столькі высокай зарплатай адразу, колькі магчымасцю атрымліваць розныя даброты, маючы манетызаваць плюс — добрую пенсію.
Уладзімір Кавалкін падкрэслівае, што пры прыёме на дзяржслужбу імкнуцца выбіраць тых людзей, якія па маральна-этычных меркаваннях, перш за ўсё, гатовыя служыць грамадству і Канстытуцыі, а не імкнуцца да зарабляння вялікай колькасці грошай.
Так шмат ці мала зарабляюць беларускія чыноўнікі?
Уладзімір Кавалкін звяртае ўвагу, што прыведзеная статыстыка адлюстроўвае сярэднюю зарплату, а не медыя.
— Ёсць міністры, якія зарабляюць некалькі тысяч даляраў, а ёсць звычайныя клеркі, якія сядзяць у выканкамах і працуюць за 300-400 даляраў у лепшым выпадку. Часцей за ўсё маладыя людзі, якія прыходзяць на працу і не маюць вопыту і выслугі, працуюць даляраў за 200-250, — кажа эксперт.
Сярэдні заробак — гэта як сярэдняя тэмпература па бальніцы. Цалкам магчыма, што большая частка чыноўнікаў зарабляе значна больш сціплыя грошы, чым сапраўды такія ж спецыялісты ў камерцыйных кампаніях.
— Вось чаму мы бачым на дзяржслужбе вялікую колькасць людзей старэйшага ўзросту, а не моладзь, — рэзюмуе Уладзімір Кавалкін.

Рабава: Калі чалавек падпісвае кантракты на мільёны-мільярды, а сам зарабляе 300 даляраў, гэта матывуе яго да карупцыі

Аптымізацыя дзяржапарату, праведзеная ў мінулым годзе, — гэта ўжо чацвёртая спроба скарачэння органаў дзяржкіравання за апошнія пяць гадоў, каментуе дырэктар SYMPA / BIPART Наталля Рабава.
Эксперт адзначае, што на гэты раз скарачэнні былі найбольш маштабныя. Папярэднія спробы скараціць дзяржапарат не прыводзілі да значных змен.
— Калі Наталля Качанава прымала свой пост у снежні 2016 года, ёй паставілі задачу ўзначаліць гэтую рэформу і пачаць аптымізацыю з Адміністрацыі прэзідэнта, — нагадвае Наталля Рабава. — У траўні гэтае патрабаванне кіраўнік дзяржавы паўтарыў, пасля чаго пачаліся радыкальныя перамены ва ўсіх дзяржаўных органах. Гаворка ідзе не толькі аб колькасці звольненых, але і аб наступным павышэнні зарплаты дзяржслужачым па ўсёй краіне.
Наталля Рабава падкрэслівае: аптымізацыя — гэта не толькі механічнае скарачэнне колькасці дзяржслужачых, але і скарачэнне функцый, якія выконвае дзяржапарат. Інакш вырастае нагрузка на аднаго чалавека, і якасць працы пагаршаецца.
— Праводзячы аптымізацыю, трэба займацца спачатку функцыямі розных органаў, затым змяненнем колькасці людзей, якія гэтыя функцыі выконваюць, — падкрэслівае эксперт. — Але трэба ўлічваць спецыфіку беларускай сістэмы і тое, што шмат у чым гэтая аптымізацыя адбылася толькі на паперы.
Часцяком проста скарачаюцца вакансіі, якія з'яўляюцца незапоўненымі, альбо вакансіі, на якіх ніхто не працуе. Або скарачаюць людзей перадпенсійнага ўзросту. Часта здараецца, калі дзяржслужачых пазбаўляюць гэтага статусу і пераводзяць у наёмныя работнікі.
— Гэта азначае, што колькасць дзяржслужачых памяншаецца, але па факце колькасць людзей у тым жа самым будынку не мяняецца, — кажа эксперт.
Наталля Рабава адзначае, што падобныя пераводы невыгодныя для самога работніка, таму што разам са статусам дзяржслужачага губляюцца і прывілеі — падвышаная пенсія, сацыяльная стабільнасць.
На думку эксперта, на сярэдні заробак большы за тысячы рублёў у сферы дзяржкіравання выйшлі, у тым ліку і для таго, каб выканаць афіцыйнае даручэнне «усім па пяцьсот».
Ці можна гэтую зарплату лічыць сумленнай для беларускага чыноўніка?
На форумах раззлаваныя грамадзяне прапануюць чыноўнікам наогул нічога не плаціць ці прывязаць зарплаты да сярэдняй па краіне (як варыянт — да базавай або мінімалцы). Прапануюць і прывязку заробкаў чыноўнікаў да вынікаў работы эканомікі і іх працы.
Наталля Рабава адзначае, што многія дзяржслужачыя не маюць прамога ўплыву на працу эканомікі.
— Прывязваць чыюсьці зарплату да такіх паказчыкаў даволі дзіўна. Больш за тое, многія дзяржслужачыя маюць справу з размеркаваннем бюджэту — з кантрактамі, дзяржзакупкамі. Такім спецыялістам ва ўсім свеце прынята плаціць такія грошы, каб у іх не было карупцыйных спакус. Калі чалавек падпісвае кантракты на мільёны-мільярды, а сам зарабляе няшчасныя 300 даляраў, гэта матывуе яго да карупцыйнай дзейнасці, нягледзячы на ​​страх пакарання.
Эксперт лічыць нармальнай практыку, калі заробкі дзяржслужачых прывязваюць да сярэдняй зарплаты па краіне:
— Калі браць досвед краін, якія праводзілі рэформы сістэмы дзяржкіравання, ні ў якіх з іх зарплату дзяржслужачым не зніжалі, усюды толькі падвышалі. Радыкальна скарачалі дзяржапарат, функцыі, а заробак падвышалі для таго, каб у людзей была матывацыя якасна рабіць сваю справу.
Як такой рэформы ў сферы дзяржкіравання не адбылося, падводзіць вынік Наталля Рабава.
— Хтосьці змяніў статус дзяржслужачага на наёмнага работніка. Узрасла колькасць функцый на аднаго чалавека. Пры тым, што нагрузка на дзяржслужачага даволі высокая. Яны павінны выконваць даручэнні зверху, даваць справаздачу аб выкананні, пісаць дакладныя, аналітычныя запіскі, адказваць на звароты грамадзян і лісты іншых дзяржорганаў. Усё гэта велізарная папяровая праца, якую гэтыя людзі павінны выконваць.
Паводле Заўтра тваёй краіны