Жонка — пра мужа: «Паеў, паспаў, пагуляў, пайшоў на працу»

Адсутны, добры здабытчык, уцягнутых — тры мадэлі бацькоўства выдзеліла расійская даследчыца Аляксандра Ліпасава. Першыя дзве — распаўсюджаныя больш.

Чаму інстытут бацькоўства мяняецца так павольна?
Розныя сацыяльныя пласты разумеюць бацькоўства па-рознаму. Калі ў асяроддзі сярэдняга класа мужы цяпер нярэдка падзяляюць з жонкамі догляд за дзецьмі, то сярод працоўных пераменаў мала. Пераважаюць кансерватыўныя сямейныя практыкі. Лічыцца, што мужчына — перш за ўсё карміцель і абаронца, а выхаваннем дзяцей і домам павінна займацца жанчына. Такія бацькі маюць мала зносінаў з дзецьмі, адзначае даследчыца.
Мадэль уцягнутага бацькоўства мяркуе, што муж і жонка аднолькава ўдзельнічаюць у выхаванні дзяцей. Такія бацькі сочаць за развіццём дзіцяці, праводзяць з ім шмат часу, стараюцца часцей размаўляць з ім. «Чым больш размоў, тым больш ты ведаеш [пра сваіх дзяцей], — сказаў адзін з рэспандэнтаў падчас інтэрв’ю. — Цяпер час, калі мае дзеці ўва мне маюць патрэбу ».
Апытаныя падкрэслівалі, што выконваюць усе просьбы дзяцей (аб цацках, гаджэтах і інш.), так што «ў іх усё ёсць».
У той жа час, такая «сентыментальнасць» у рабочым асяроддзі сустракае здзіўленне. Стэрэатып бацькоўскіх паводзін па-ранейшаму — эмацыйная адстароненасць, сквапнасць праяў пачуццяў, асабліва да сыноў.

Спадчына абшчыны

Уцягнутае бацькоўства — не надта распаўсюджаная практыка ў малых гарадах. Рэспандэнты відавочна не падтрымлівалі ідэю аб кар’ернай самарэалізацыі жанчын. «За жанчынай — усё ж такі ўтульнасць і выхаванне дзяцей», — рэзюмаваў адзін з апытаных.
Цікава, што гэты феномен назіраецца і ў сярэдняга класа. Уцягнутыя бацькі не абавязкова падзяляюць «эгалітарнае ўяўленні аб правах жанчын у сям’і і грамадстве», падкрэслівае даследчыца.
У цэлым пераважаюць патрыярхальныя погляды на сям’ю.
«Шмат хто з жыхароў з’яўляюцца нашчадкамі членаў сялянскай абшчыны, і размеркаванне унутрысямейных абавязкаў вельмі нагадвае традыцыйны гендэрны кантракт сельскай савецкай Расіі», — адзначае Аляксандра Ліпасава. Ён мяркуе, што дзецьмі займаецца жонка, а муж, «хоць фармальна і адказвае за сваю сям’ю, але арыентуецца на мэты і задачы калектыву, а не на прыватныя інтарэсы».
Цікава, што і ў жаночым клопаце пра дзяцей выяўляюцца рысы «абшчыннага» ўкладу. «Нагляд за дзецьмі можа ажыццяўляцца ў рамках двара, калі адна-дзве жанчыны сочаць за дваццаццю суседскімі дзецьмі, пакуль іх маці занятыя іншымі абавязкамі па гаспадарцы», — тлумачыць даследчыца. Пры такім укладзе цалкам лагічнай аказваецца мадэль «адсутны / інфантылізаваны бацька».

«У мяне трохгадовае дзіця і трыццацігадовае»

Такія мужчыны часта не ўсведамляюць каштоўнасць дзяцей і бацькоўства, а таму і не адчуваюць асаблівай адказнасці. Жонка рабочага (30 гадоў) распавядае пра «удзел» мужа ў сямейным жыцці: «Паеў, паспаў, пагуляў, пайшоў на працу».
Нярэдка самі маці неўсвядомлена падтрымліваюць нежаданне бацькоў удзельнічаць у доглядзе за дзецьмі. «У традыцыйнай гендэрнай ідэалогіі, у якой існуюць гэтыя сем’і, бацькоўства з’яўляецца факультатыўным, а мацярынства — абавязковым», — каментуе Аляксандра Ліпасава. «Мужчыны ж — яны як дзеці, — кажа рэспандэнтка (28 гадоў). — У мяне трохгадовае дзіця і трыццацігадовае».
Такія сем’і кіруюцца стэрэатыпам «усё, як у людзей». У іх практыкуюцца архаічныя метады выхавання — мужчыны могуць зрываць стрэс і агрэсію на дзецях і жонцы. «Дзіця ў нас няўседлівае, — наракае адна з апытаных маці (30 гадоў). — Тата бярэ рэмень у рукі. Ён кажа: „Як мяне выхоўвалі, так і я буду“».

Дужыя гаспадарнікі

Мадэль «сітуацыйны бацька / добры здабытчык» характэрная для мужчын, якія лічаць сваёй галоўнай задачай фінансавае забеспячэнне дзяцей. Такія бацькі шмат працуюць (часта — далёка ад дома), праводзяць вольны час сярод сяброў (на рыбалцы, паляванні). Пры гэтым яны надаюць шмат часу мужчынскай працы: рамонту, будаўніцтву дома.
Пры такім сцэнары здольнасць бацькі забяспечваць сям’ю вельмі важная. Яна апасродкавана ўплывае на поспехі дзяцей у вучобе, іх паводзіны і самаацэнку. Гаспадарлівасць бацькі таксама станоўча адбіваецца на дзецях: яны «навучаюцца праз назіранне», скарбонка навыкаў папаўняецца.
У такіх сем’ях таксама следуюць стэрэатыпам, але ўжо фінансавага плана: нельга быць «горш за ўсіх». Пры гэтым амбіцыі не заўсёды забяспечаныя рэсурсамі (грошай у сям’і можа не хапаць).

Дэкларацыі і рэальнасць

У адказах рэспандэнтаў-працоўных у параўнанні з кіраўнікамі сямействаў з сярэдняга класа часцей выяўляўся гендэрны дысбаланс. Уяўленні аб мужчынскіх і жаночых ролях у сям’і часта не адпавядалі рэальнаму становішчу спраў.
Рэспандэнты нярэдка казалі, што добры бацька — гэта «абаронца і карміцель сям’і». На практыцы ж галовы сямействаў маглі праяўляць ляноту, безадказнасць і няспеласць. У той час як іх жонкам прыходзілася працаваць у «падвойную змену».
Паводле Заўтра тваёй краіны