Беларускі Свабодны тэатр адзначае першае дзесяцігоддзе

Беларускі Свабодны тэатр (БСТ)  святкуе 10-гадовы юбілей. Гэты незалежны тэатральны калектыў быў заснаваны ў сакавіку 2005 года журналістам, драматургам Мікалаем Халезіным, яго жонкай Наталляй Калядой, а таксама рэжысёрам Уладзімірам Шчэрбанем.

Сумеснымі намаганнямі заснавальнікі выпрацавалі мастацка-эстэтычную канцэпцыю тэатра, якой калектыў застаецца верным і па сённяшні дзень. Канцэпцыя заключаецца ў тым, што з дапамогай тэатральнага мастацтва акцёры і гледачы спрабуюць даследаваць забароненыя індывідуальныя, сацыяльныя і палітычныя аспекты. Аднак пасля падзеяў 19 снежня 2010 года ў Мінску Халезін і Каляда былі вымушаныя пераехаць з Беларусі ў Велікабрытанію. Пасля гэтага Беларускі свабодны тэатр быў зарэгістраваны ў Лондане.

Сёння Беларускі свабодны тэатр — гэта больш за дзесятак менеджэраў, адзінаццаць акцёраў пастаяннай трупы, актыўна гастралюючых па ўсім свеце. Акрамя таго, пад эгідай тэатра асобная трупа беларускіх акцёраў выступае на закрытых спектаклях у Беларусі, якія нярэдка становяцца аб'ектам пільнай увагі з боку беларускай міліцыі.

Дзесяцігоддзе для тэатра, калектыў якога творча і крэатыўна развіваецца, з'яўляецца вялікім, але не крытычным тэрмінам, адзначыў  заснавальнік і рэжысёр БСТ Мікалай Халезін. За гэты час, сказаў ён, тэатр паказаў каля сарака спектакляў на пяці кантынентах, атрымаў поўную захаплення крытыку вядучых сусветных выданняў, правёў масу сацыяльных кампаній, атрымаў мноства прызоў і ўзнагарод, пабудаваў адукацыйную сістэму, якая «атрымала сваё развіццё больш чым у двух дзесятках універсітэтаў па ўсім свеце».

«Гэта вельмі шмат, але, мабыць, найважнейшымі дасягненнямі я б назваў стварэнне адукацыйнай сістэмы, якая дазваляе нам папаўняць свой калектыў маладымі таленавітымі акцёрамі з Беларусі і іншых краін, і здабыццё тэатрам сваёй аўдыторыі па ўсім свеце, — падкрэсліў заснавальнік БСТ. — У тэатра могуць быць спады і ўздымы, але калі гэтыя два элемента ў яго ёсць, то ён мае велізарны запас трываласці. І я б адзначыў нашых беларускіх гледачоў, якія з'яўляюцца нашым залатым запасам — самаадданыя, разумныя, інтэлектуальныя, адданыя. Мы думаем пра іх у першую чаргу. Гэта тыя людзі, якіх выхавалі мы, і якія працягваюць выхоўваць нас».

Па словах Халезіна, Беларускі свабодны тэатр працуе «на стыку відаў мастацтваў» і не можа «замыкацца толькі на тэатральнай сферы», таму калектыў адсочвае не толькі тэатральны кантэкст Беларусі, але і ўсе, што да музыкі, літаратуры, выяўленчага мастацтва. «Толькі за апошні год мы пашырылі наша супрацоўніцтва ў музычнай сферы з кампазітарам Ігнатам Сокалам, пісьменнікам Альгердам Бахарэвічам, дызайнерам Васілём Андрэевым, і гэта ў дадатак да дзесяткаў самых розных беларускіх творчых асоб, з якімі мы працуем даўно», — адзначыў ён.

Як падкрэсліў заснавальнік тэатра, калектыў БСТ ўважліва сочыць за тым, што адбываецца ў беларускіх тэатрах, незалежна ад іх прыналежнасці да дзяржаўных структураў: «Мабыць, мы больш за іншых зацікаўлены, каб у гэтай сферы з'явілася нешта выдатнай, новае - тое, што мы маглі б шырока прадставіць у сусветным кантэксце . Аднак працэс развіцця тэатральнага мастацтва ў Беларусі пакуль тармозіцца праблемай адукацыі, застылай у форме, якая «склалася ў пасляваенны перыяд». Гэтая сістэма, паводле яго слоў, не адказвае сусветным тэндэнцыям сучаснага тэатра і спазняецца «у падрыхтоўцы рэжысёраў і акцёраў на дзесяцігоддзі».

«Незалежныя тэатральныя групы крыху больш рухомыя, і таму больш яркія, цікавыя, чым дзяржаўныя, што дае надзею на змены да лепшага ў беларускай тэатральнай сферы», — дадаў ён.

Калектыў Беларускага свабоднага тэатра ў сярэдзіне траўня правядзе прэс-канферэнцыю, на якой абвесціць аб «глабальных планах, якія тычацца як бліжэйшых мерапрыемстваў, так і стратэгічных перспектыў тэатра».

У бліжэйшых планах БСТ — правядзенне VIII біенале сучаснага драматургіі «Свабодны тэатр», які стартуе ў сярэдзіне красавіка. Фінал гэтага конкурсу пройдзе восенню адначасова ў Мінску, Кіеве, Маскве і Лондане. «Нашымі партнёрамі выступяць тры тэатры — Нацыянальны тэатр Украіны імя Івана Франка, маскоўскі«Театр.doc» і лонданскі тэатр Young Vic. Ва ўсіх чатырох гарадах адначасова будуць прэзентавацца п'есы на розных мовах. І гэта яшчэ адна навінка конкурсу — на яго цяпер прымаюцца п'есы на беларускай, рускай і ўкраінскай мовах», — сказаў Халезін.

Адказваючы на ​​пытанне, ці разглядае Беларускі свабодны тэатр магчымасць вяртання ў Беларусь у перыяд верагоднай лібералізацыі перад прэзідэнцкімі выбарамі ў 2015 годзе, Халезін сказаў, што «падобныя «лібералізацыі», як правіла, «сканчаюцца новымі масавымі арыштамі». «Мы пражылі пры дыктатуры больш за 20 гадоў ... навучыліся не загадваць, а жыць сённяшнім днём. Таму мы проста працягваем рабіць тое, што робім ўсе апошнія гады — працуем, не загадваючы наперад, тады можна будзе адчуць радасць ад зробленага, а не расчароўвацца ад раптоўных «пахаладанняў», — падсумаваў заснавальнік тэатра.

З моманту заснавання Беларускі свабодны тэатр неаднаразова атрымліваў розныя тэатральныя і праваабарончыя ўзнагароды. Так, у 2007 годзе калектыў тэатра атрымаў прэмію Французскай Рэспублікі ў галіне абароны правоў чалавека, у 2008-м — брытанскае выданне Guardian і амерыканская газета New York Times назвалі яго галоўнай тэатральнай падзеяй года. У 2011 годзе тэатр стаў лаўрэатам прэміі няўрадавай арганізацыі «Атлантычны савет» (ЗША), а таксама заваяваў прыз на найбуйнейшым у свеце тэатральным фестывалі The Fringe ў Эдынбургу (Шатландыя). У тым жа годзе тэатр быў намінаваны на амерыканскую тэатральную прэмію Drama Desk Award, а таксама стаў лаўрэатам амерыканскай прэміі «Небрадвейскага тэатральнага мастацтва». У 2013 годзе Беларускаму свабоднаму тэатру прысудзілі прыз Impatto Totale італьянскіх артыстаў — удзельнікаў эдынбургскага фестывалю The Fringe.

У рэпертуарнай скарбонцы тэатра мноства пастановак,  цяпер трупа паказвае чатырнаццаць спектакляў, сярод якіх «Вечарына салідарнасці», «Прынц грошай», «Чырвоны лес», «З Калядамі, міс Мідоўс», «Лічбавы тэатр», «Пякельная кухня» , «Быць Гаральдам Пінтэрам», «Пакаленне Джынс», «Тэрыторыя цішыні», «Спасцігаючы каханне», «Кветкі для Піны Баўш», «Мінск-2011: Адказ Кэці Экер», «Эпічнае спаборніцтва Еўропы» і «Кароль Лір».

Захар Шчарбакоў, naviny.by