Павел Мацукевіч: Беларускі сорам
Хіба не сорам, што ў беларускіх музеях няма ніводнай жывапіснай працы Шагала? Былы дыпламат Павел Мацукевіч у сваім тэлеграм-канале «Пульс Леніна» разважае пра вяртанне культурных каштоўнасцей у Беларусь.
Марк Шагал. «Над горадам»
Тэма навеяна чарговай гучнай «беларускай» прапановай аўкцыёну Sotheby's, які выставіў на таргі, што пройдуць 13 лістапада, карціну Марка Шагала «Над горадам». Палатно ацэньваецца ў 12-18 мільёнаў долараў і, вядома, з'яўляецца жаданым экспанатам для музеяў і ў Мінску, і ў родным для Шагала Віцебску.
Праблема ў тым, што карціна каштуе роўна на 12-18 мільёнаў долараў даражэй, чым за яе гатова заплаціць дзяржава па імені Беларусь. Такога артыкула расходаў, як вяртанне нацыянальных каштоўнасцей, у рэспубліканскім бюджэце няма. Хоць купля на аўкцыёнах і ў калекцыянераў — гэта самы просты і дзейсны спосаб вяртання спадчыны, які не патрабуе балючых высвятленняў міжнародных адносін.
Глядзіце таксама
Магчыма, яшчэ здарыцца цуд, і ў той Беларусі, якая ёсць цяпер, або ў той новай, прэм'ера якой па ўсіх прыкметах пакуль адкладаецца на нявызначаны тэрмін, будуць інакш расстаўлены акцэнты, і дзяржава праявіць падмацаваную фінансамі цікавасць да вяртання нацыянальных багаццяў. Яны рассеяны, як аскепкі ад выбуху, па ўсім свеце, і пытанне іх вяртання — гэта справа дзяржаўнай важнасці, а не энтузіязму асобных музеяў, нейкіх іншых адзінокіх юрыдычных і фізічных асоб. Да яго вырашэння трэба падыходзіць па-дзяржаўнаму.
З улікам размаху бедства, а ў выпадку Беларусі гэта менавіта бедства, таму што гаворка ідзе пра страту звыш 90% нацыянальных культурных каштоўнасцей, мае сэнс падумаць над асаблівымі надзвычайнымі мерамі. Напрыклад, як варыянт, аб часовым (5-10 гадоў) увядзенні «падатку на вяртанне культурных каштоўнасцей» у памеры, дапусцім, 1% ці нават менш ад зарплаты якраз, каб сабраць фонд для набыцця на аўкцыёнах і ў калекцыянераў страчанай з-за шматлікіх войнаў і іншых драм нацыянальнай гісторыі спадчыны.
Глядзіце таксама
Гэта не дазволіць вярнуць усё — такое ў прынцыпе немагчыма, але дазволіць апрануць голыя інтэр'еры музеяў, адноўленых і аднаўляемых сядзіб і замкаў у Беларусі, запоўніўшы арыгінальнымі ці хаця б адпаведнымі часу экспанатамі. Такі фонд, а варыянты яго папаўнення могуць быць рознымі, патрэбны і для ўзнагароджанняў за каштоўную інфармацыю, калі яна дапаможа раскрыць сакрэты месцазнаходжання беларускіх рэліквій. Крыжа Ефрасінні Полацкай, напрыклад.
У выпадку карцін, асабліва калі казаць пра творы майстроў так званай Парыжскай школы, гаворка ідзе пра вяртанне Беларусі, перш за ўсё, імёнаў мастакоў, якія нарадзіліся ў беларускіх гарадах, вёсках і мястэчках.
Глядзіце таксама
Пра іх ёсць аднайменная кніга выбітнага дыпламата Уладзіміра Шчаснага «Мастакі Парыжскай школы з Беларусі». Шчасны ўзначальваў Нацыянальную камісію «ЮНЕСКА», стаяў ля вытокаў знакамітай калекцыі Белгазпрамбанка (Арт-Беларусь), адкрыў «Парыжскую школу» для беларусаў.
Выкарыстанне тэрміна «вяртанне» ў адносінах да карцін можа быць вельмі ўмоўным, таму што працы могуць не мець прамога або зусім не мець дачынення да Беларусі ў тым сэнсе, што ствараліся за мяжой і там жа прадаваліся. Хоць у Шагала, напрыклад, быў віцебскі перыяд творчасці, і ён лічыцца самым плённым.
Карціны ў любым выпадку важныя і каштоўныя самі па сабе — не менш каштоўныя за імёны сваіх аўтараў. Хіба не сорам, што ў музеі Шагала ў Віцебску да гэтага часу няма ні адной маляўнічай працы майстра? Гэта датычыцца і Нацыянальнага мастацкага музея ў Мінску, і не толькі карцін Шагала.
Глядзіце таксама
Нагадаем, як пісаў «НЧ», Беларуская рады культуры ладзіць цяпер кампанію #art_born_Belarus, ці «рэ:візію беларускіх артэфактаў у сусветных музеях», якая ставіць мэтай перагляд падыходаў да ідэнтыфікацыі творцаў і твораў у сусветным мастацтвазнаўстве. Арганізатары акцыі заклікалі дасылаць прыклады некарэктных подпісаў, якімі замежныя пляцоўкі пазначаюць #art_born_Belarus. Ірэна Кацяловіч адзначыла: «Калі беларус кажа, што "Шагал нарадзіўся ў Расійскай імперыі, у Віцебску", мне гэта шмат кажа, на якім месцы для яго Расійская імперыя, а на якім Беларусь. Значыць, афіцыйная фармулёўка для яго важнейшая, чым праўда беларуса, што наша тэрыторыя была па сутнасці акупавана».