ПТСР-поп: Галя Чыкіс і Святлана Бень запісалі ў Берліне альбом «Прыём!»
Беларускія музыкі Галя Чыкіс і Святлана Бень запісалі ў Берліне музычны альбом, які аглядальнік DW называе «ці не найлепшым альбомам года на расійскай мове». Альбом даказвае, што ад зла не трэба бегчы — яго можна сустрэць тварам да твару.
Уключаем відэа на YouTube з адной тысячай праглядаў. На ім лета 2021 года — год з пачатку пратэстаў у Беларусі, паўгода да пачатку вайны ва Украіне. Цесны падвал берлінскага дома, які ператвораны ў музычную студыю, але ператвораны не да канца — ля сцяны яшчэ стаяць скрынкі з хатнім хламам. У падвале дзве дзяўчыны, два музыканты, за плячыма якіх ужо паспяховая і доўгая кар'ера. Галя Чыкіс да пераезду ў Берлін у 2015 годзе амаль 15 гадоў была адной з галоўных асоб пецярбургскага музычнага андэрграўнду і Света Бень — лідарка культавага беларускага гурта «Серебряная свадьба». Склеп — гэта берлінская хатняя студыя Чыкіс.
Спантанная калабарацыя
Галя грае адразу на двух сінтэзатарах, а Святлана спявае ў мікрафон, падыгрываючы сабе на укулеле. Дзяўчаты выраслі ў адным горадзе — Віцебску — і нават хадзілі ў адну школу, але да гэтага дня ні разу не працавалі разам, гэта першая рэпетыцыя сумеснага праекта. Святлана пачынае спяваць новую песню — яна пра тое, што жыццё чалавека трагічнае і кароткае, але ён можа забыцца пра гэта, калі глядзіць на нешта прыгожае (на люстраны шар у пракураным бары), і ў гэтым можа быць яго адзінае выратаванне. «Толькі для цябе я — люстраны шар», — спявае Святлана, а Галя ў патрэбны момант дадае трывожных клавіш.
Нават людзям, якія не вельмі разбіраюцца ў музыцы, зразумела, што песня становіцца іншай — глыбей і значна больш магутнай. Відэа можна выкарыстоўваць для ілюстрацыі слова «мэтч» — станоўчае злучэнне двух энергій.
«Калабарацыя атрымалася спантанна — я думала, што толькі адзін раз падтрымаю Святлану на канцэрце, падыграю ў яе новых песнях. Але калі мы сустрэліся ў падвале, пачалі нешта рабіць, імгненна нарадзіліся аранжыроўкі — і мы запісалі дэма-версіі песень. А потым я выклала ў Інтэрнэт відэа са склепа — і тут жа пайшоў неверагодны фідбэк» — распавядае Галя Чыкіс.
Захопленыя водгукі на «відэа са склепа» заахвоцілі дзяўчат працягнуць супрацоўніцтва. Спярша Галя працавала над аранжыроўкамі ў падвале, потым яны разам апрабавалі гучанне ў берлінскім «Панда-тэатры» і, нарэшце, запісалі альбом у прафесійнай студыі «з добрым нідэрландскім гукарэжысёрам».
16 снежня альбом, які атрымаў назву «Прыём!» выходзіць на ўсіх стрымінгавых платформах.
«ПТСР-поп»
Калі карэспандэнт DW называе альбом «посттраўматычным», Света Бень ахвотна згаджаецца, а Галя Чыкіс тут жа прыдумляе азначэнне «ПТСР-поп». У тэкстах песень, напісаных Светай Бень пасля пачатку беларускіх пратэстаў, ні разу не сустракаецца слова «вайна», але шмат разоў сустракаецца слова «зло» — і героі кожны раз зноўку вырашаюць пытанне, як на гэта зло трэба рэагаваць.
«Гэты альбом — пра любое сутыкненне з несправядлівасцю, пра сітуацыю, калі маленькі чалавек аказваецца бездапаможным. Калі ты не ведаеш, як правільна дзейнічаць, але нешта ў табе падказвае, што правільнае дзеянне ёсць — і яго трэба пакутліва шукаць, каб яшчэ больш не павялічыць колькасць зла вакол», — тлумачыць Святлана Бень.
Зло ў альбоме абстрактнае і не мае асобы, тым мацней дзейнічаюць канкрэтныя выказванні — аб «чорных бідонах», што вязуць па горадзе затрыманых людзей, або аб плюшавым мядзведзі, які «ляжаў на шэрай машыне тварам на капот — у яго быў успораты жывот». «Зла не трэба баяцца, трэба баяцца стаць часткай зла», — вельмі спакойна, нягледзячы на ўспораты жывот, кажа мядзведзь у гэтай песні. Але гэта самыя цяжкія песні альбома. Ён імі не вычэрпваецца.
Святла Бень — вельмі моцны сонграйтэр, але ні разу яшчэ яе песні не гучалі ў такой моднай — берлінскай — абгортцы. Цягучы, мяккі, касмічны гук (часам амаль эратычны, які нагадвае раннія запісы ўкраінскай спявачкі Луны, часам — рэтра-электроніку). Берлінскі саўнд даў песням Светы патрэбную дыстанцыю і адхіленасць, без якіх яны гучалі б зусім «наўзрыд».
«Берлін мяне ўвогуле вельмі моцна змяніў. Я падрасла ў кантэксце гэтага горада, — кажа Галя Чыкіс. — У апошнія гады я мала куды з'язджала. Была пандэмія, гастроляў не было. Я настолькі пусціла тут карані, што ён не мог не паўплываць на гучанне. Калі я жыла ў Піцеры, і гук і светаадчуванне былі іншымі».
Дзіця і падлетак
Калі слухаць старыя запісы Светы Бень, лёгка ўявіць сабе яе лірычнага героя — гэта разумнае дзіця 10-11 гадоў, які дзіцячымі вачыма глядзіць на дарослае жыццё. Звычайны лірычны герой песень Галі Чыкіс старэйшы — гэта дзяўчына 16-17 гадоў, выдатны інтраверт са схільнасцю да рамантыкі. Здавалася, падзеі апошніх гадоў — ад беларускіх рэпрэсій да жахлівай вайны — павінны былі зламаць гэтых герояў ці прынамсі прымусіць іх замаўчаць. У крайнім выпадку, яны маглі б проста выпусціць эскапісцкі альбом — пра ўцёкі ад жудаснай рэальнасці ў свет, дзе заўсёды ззяе сонца.
Замест гэтага дзяўчынка і падлетак застаюцца тут, з намі, і глядзяць на зло, не адводзячы вачэй. Калі разглядаць гэтыя песні паасобку, нельга сказаць, што яны даюць нейкую надзею: «Але калі сказаць табе шчыра — you must die», спяваецца ў лепшай песні альбома «Люстраны шар». Але калі іх сабраць разам, атрымліваецца выказванне такой прыгажосці і моцы, што ў зла проста не застаецца шанцаў — любоў і прыгажосць заўсёды перамагаюць. А калі прачытаць назву альбома («Прыём!») і паслухаць аднайменную песню (яна альбом закрывае), то становіцца ясным яшчэ адно яго прызначэнне. Гэта пасланне тым, каму ў сённяшнім свеце цяжка і невыносна. Гэта пошук сваіх і сігнал падтрымкі.
Пошук сваіх хутка працягнецца. У канцы студзеня Святлана Бень і Галя Чыкіс адправяцца на гастролі — па зразумелых прычынах абыходзячы Расію і Беларусь.