Кожны дзясяты прэзідэнт ЗША быў забіты: да гадавіны сьмерці Кэнэдзі

У дзень, калі быў застрэлены Джон Кэнэдзі ў 1963 годзе, узгадаем пра гэтую, верагодна, самую небясьпечную працу ў сьвеце: прэзідэнт ЗША. Прынамсі палова прэзідэнтаў самай магутнай на сёньня краіны сутыкнулася з замахамі на іх жыцьцё. Каму не пашанцавала?

Абрагам Лінкальн

Забойства прэзідэнта Абрагама Лінкальна лічыцца адной з самых значных і трагічных падзеяў у амэрыканскай гісторыі. Увечары 14 красавіка 1865 года, калі Грамадзянская вайна набліжалася да канца, Лінкальн быў сьмяротна паранены Джонам Уілксам Бутам, акторам і прыхільнікам Канфедэрацыі, у прэзідэнцкай ложы тэатра Форда ў Вашынгтоне. Прэзідэнт атрымліваў асалоду ад спектакля «Наш амэрыканскі кузэн», калі Бут, знаёмы з пляніроўкай тэатра і самой п'есай, выкарыстаў момант сьмеху ў пастанове, каб замаскіраваць гук стрэлу свайго дэрынджэра.

Матывацыя Бута была наступнай. Ён быў цьвёрдым прыхільнікам паўднёвай часткі ЗША, ён пагарджаў рухам за адмену рабства і разглядаў Лінкальна як тырана, які перавысіў свае канстытуцыйныя паўнамоцтвы. Асабліва гэта тычылася Дэклярацыі аб вызваленьні, якая абвесьціла ўсіх рабоў на тэрыторыі, якая знаходзіцца пад кантролем Канфедэрацыі, вольнымі. Бут лічыў, што, калі ён заб’е Лінкальна, яго будуць вітаць як героя на Поўдні і што яго дзеяньне нейкім чынам ажывіць рух і моц Канфедэрацыі.

Лінкальн памёр ад ранаў на наступную раніцу, 15 красавіка. Гэты выпадак зрабіў яго першым амэрыканскім прэзідэнтам, якога забілі. Яго сьмерць пагрузіла нацыю ў глыбокую жалобу і мела значныя наступствы. Гэта зьмяніла ход гісторыі, бо пляны Лінкальна па мяккай рэінтэграцыі паўднёвых штатаў у пэўным сэнсе загінулі разам зь ім. Яго пераемніку, Эндру Джонсану, не хапала палітычнай волі і характару Лінкальна, што прывяло да больш карнай і хаатычнай эры пасьля рабства, якая пакінула глыбокія шнары на нацыянальнай псыхіцы.

Пасля забойства Бут здолеў уцячы. Было распачатае агульнанацыянальнае паляваньне на забойцу і яго паплечнікаў, што прывяло да сьмерці Бута ў хляве ў Вірджыніі праз 12 дзён. У канчатковым выніку былі пакараныя сьмерцю чатыры іншыя асобы, датычныя да змовы. Гэтая падзея таксама прывяла да пераўтварэньняў у прэзідэнцкай ахове, што ўрэшце спрычынілася да ўзмацненьня ролі Таемнай службы ў ахове прэзідэнта.

Было шмат тэорыяў змовы ў гады пасьля забойства. Некаторыя сцьвярджалі, што Бут быў часткай больш шырокай змовы, арганізаванай высокапастаўленымі лідэрамі Канфедэрацыі. Іншыя меркавалі пра ўдзел самога ўрада паўночных штатаў, мяркуючы, што радыкальныя чальцы рэспубліканскай партыі жадалі выдаленьня Лінкальна з арэны дзеля ўласнай палітычнай выгады. Аднак гістарычныя сьведчаньні пацьвярджаюць выснову, што Бут дзейнічаў галоўным чынам па ўласным жаданьні, абумоўленым сваім жорсткім супрацівам палітыцы Лінкальна і бачаньню пасьляваеннай Амэрыкі.

Забойства Лінкальна пазбавіла Злучаныя Штаты лідэра ў момант, калі краіна адчайна мела патрэбу ў кіраўніцтве і прымірэньні.

Джэймс Гарфілд

Забойства рэспубліканскага прэзідэнта Джэймса Гарфілда – не такое знакамітае, але тым не менш вельмі трагічнае. 2 ліпеня 1881 года, менш чым праз чатыры месяцы пасьля пачатку свайго прэзідэнцкага тэрміну, Гарфілд быў сьмяротна паранены Чарльзам Гіто на чыгуначнай станцыі Балтымор і Патамак у Вашынгтоне.

Чарльз Гіто, забойца, лічыў, што яго ўдзел ў перадвыбарнай кампаніі быў вельмі значным. Ён быў незадаволеным прэтэндэнтам на розныя пасады, чалавекам, якому неаднаразова не ўдавалася атрымаць прызначэньне ад адміністрацыі Гарфілда. Трызьненьне Гіто аб уласнай велічы і яго ўяўнае права на консульскую пасаду выклікалі глыбокую крыўду, калі раз за разам яго заявы былі адхіленыя.

У сваім мысьленьні Гіто лічыў, што забойства Гарфілда прывядзе да палітычнага ператрусу, які ўздыме самога Гіто ў вачах новай адміністрацыі пад кіраўніцтвам віцэ-прэзідэнта Чэстэра Артура.

Стрэлы не прывялі да неадкладнай сьмерці Гарфілда. Прэзідэнт пакутаваў на працягу некалькіх тыдняў, у той час як лекары апрацоўвалі яго раны нестэрылізаванымі інструмэнтамі, чым ненаўмысна спрыялі заражэньню. Урэшце прэзідэнт Гарфілд памёр ад атрыманых траўмаў 19 верасьня 1881 года.

Гіто быў неадкладна арыштаваны і пазьней прызнаны вінаватым у забойстве, прысуджаны да сьмяротнага пакараньня і павешаны ў чэрвені 1882 года. Падчас суда Гіто сьцьвярджаў, што ён быў проста прыладай Божай волі і што ў сьмерці Гарфілда вінаватая мэдыцынская халатнасьць, а не куля.

Патэнцыял прэзідэнта Гарфілда так і ня быў рэалізаваны.

Уільям МакКінлі

Забойства рэспубліканскага прэзідэнта Ўільяма МакКінлі зьяўляецца змрочным сымбалем бурнай барацьбы эпохі. Гэта была барацьба паміж анархісцкімі рухамі і ўсталяваным парадкам.

6 верасьня 1901 года падчас наведваньня Панамэрыканскай выставы ў Бафала прэзідэнт МакКінлі быў сьмяротна паранены Леонам Чалгашам, анархістам, які лічыў, што сьмерць лідэра распаліць рэвалюцыю супраць тыраніі ўрада, які ён лічыў прыгнятальнікам і службоўцам багатых.

Чалгаш, які знаходзіўся пад уплывам радыкальнай рыторыкі таго часу, асабліва выступаў вядомай анархісткі Эмы Голдман, падышоў да МакКінлі пад выглядам прывітаньня і двойчы стрэліў у яго з блізкай адлегласьці. Адна куля адляцела ад гузіка, але другая прабіла жывот МакКінлі. Нягледзячы на ​​неадкладную мэдыцынскую дапамогу, прэзідэнт МакКінлі памёр ад гангрэны вакол яго ранаў праз восем дзён, 14 верасьня 1901 года.

Забойца быў затрыманы на месцы, і яго матывы не былі таямніцай. У сваёй заяве Чалгаш выказаў перакананьне, што МакКінлі быў кіраўніком карумпаванага ўрада. Забойца сказаў: «Я забіў прэзідэнта МакКінлі, таму што я выканаў свой абавязак». Яго ўчынак не быў часткай узгодненай змовы, а вынікам асабістай інтэрпрэтацыі анархісцкай філязофіі, якая выступала за гвалтоўнае зрынаньне ўрадавых структураў ва ўсім сьвеце.

Наступствы забойства МакКінлі прывялі, што цікава, да ўздыму ЗША. На пасаду прэзідэнта быў прыведзены віцэ-прэзідэнт Тэадор Рузвэльт, які ў далейшым стане адным з самых моцных лідэраў у гісторыі краіны. Пры Рузвэльце Злучаныя Штаты зьведалі прагрэсіўныя рэформы і больш настойлівую вонкавую палітыку, якія сфармавалі сучасную амэрыканскую дзяржаву.

Забойства таксама моцна паўплывала на ролю Таемнай службы. Хаця агенцыя была створаная ў 1865 годзе, толькі пасьля сьмерці трэцяга прэзідэнта-рэспубліканца Кангрэс афіцыйна даручыў Таемнай службе абараняць прэзідэнта.

Джон Кэнэдзі

Забойства прэзідэнта Джона Ф. Кэнэдзі – самы вядомы выпадак, які адбыўся, можна сказаць, на нашых вачах. 22 лістапада 1963 года ў Даласе Кэнэдзі быў паранены кулямі, калі ехаў у адкрытай машыне. Афіцыйнае рассьледаваньне, праведзенае Камісіяй Уорэна, прыйшло да высновы, што забойцам быў Лі Харві Освальд, які дзейнічаў самастойна і зрабіў сьмяротныя стрэлы з шостага паверха Тэхаскага сховішча школьных кнігаў.

Матывы Освальда былі прадметам інтэнсіўных здагадак і розных інтэрпрэтацый ад першых дзён забойства і да сёньняшняга дня. Некаторыя мяркуюць, што ім рухала марксісцкая камуністычная ідэалёгія і жаданьне далучыць сваю радзіму да ліку камуністычных аддзелаў раю на зямлі — СССР або Кубы, зь якімі ён раней быў шчыльна зьвязаны. Чаго вартыя толькі гады жыцьця Освальда на плошчы Перамогі ў Менску напярэдадні забойства прэзідэнта.

Іншыя лічылі, што яго дзеяньні былі выкліканыя глыбокім жаданьнем прызнаньня і гістарычнай вядомасьці. Аднак забойства Освальда рукамі Джэка Рубі праз два дні пасьля забойства прэзідэнта пакінула занадта шмат пытаньняў без адказу, што спарадзіла мноства тэорый змовы.

Ліндан Джонсан быў прыведзены да прысягі ў якасьці прэзідэнта на борце самалёта празь некалькі гадзінаў пасьля забойства.

Забойства аказала працяглы ўплыў на псыхіку ўсёй Амэрыкі. Можна казаць, што яно зьнішчыла пасьляваенны аптымізм і пасеяла культуру скептыцызму ў адносінах да ўрада, якая толькі ўзрастала на працягу в'етнамскай вайны і Ўотэргейцкага скандалу.

Вэрсіі пра забойства ўключалі безьліч тэорый, напрыклад, што Освальд быў часткай больш шырокай змовы з удзелам мафіі, ЦРУ, КДБ ці нават віцэ-прэзідэнта Джонсана. Іншыя мяркуюць, што ў Даласе быў і другі стралок. Камісія Палаты прадстаўнікоў па забойствах у 1979 годзе прыйшла да высновы, што Кэнэдзі быў, «верагодна, забіты ў выніку змовы», але не вызначыла ніякіх асобаў або групаў, акрамя Освальда.

Напэўна наступным прэтэндэнтам на пасаду прэзідэнта варта задумацца і не браць у якасьці віцэ-прэзідэнта асобаў з прозьвішчам Джонсан. У выпадку з Лінкальнам і Кэнэдзі менавіта Джонсан пасьля іх сьмерці станавіўся прэзідэнтам бяз выбараў.