«Масква разумее, што Лукашэнка цяпер прайграе любыя выбары каму заўгодна»

Кіраўнік праекту Belarus security blog Андрэй Паротнікаў аналізуе супярэчлівае стаўленне Крамля да Лукашэнкі, заяўляе, што даволі хутка Лукашэнка пачне рабіць крокі ў бок Захаду, і прагназуе, як Масква скарыстае вучэнні «Захад-2021».

Пра ўсё гэта ён разважае ў інтэрв’ю Радыё Свабода.

— Пачынаючы ад жніўня (і асабліва актыўна апошнія тыдні) Лукашэнка спрабуе давесці, што афіцыйныя Мінск і Масква знаходзяцца «ў адной лодцы», спрабуе прывязаць Крэмль да сябе, каб Крэмль абараняў Лукашэнку як свайго апошняга саюзніка. І некаторыя дзеянні Масквы паказваюць, што яна (альбо купіўшыся на гэтую рыторыку, альбо дзеля сваіх інтарэсаў) падтрымлівае Лукашэнку і палітычна, і крэдытамі. Ці сапраўды на сёння гэтыя ідэалягічна блізкія рэжымы знаходзяцца ў адной лодцы?

— Не, безумоўна, яны не знаходзяцца ў адной лодцы. Тым больш што ў мяне вялікія сумневы наконт «блізкасці» беларускіх і расійскіх рэжымаў. Яны падобныя паводле нейкіх ідэалагічных падмуркаў, але вельмі розныя таму, што вымушаныя жыць у розных вагавых катэгорыях і розных палітычных лігах.

Масква дэманструе падтрымку Лукашэнку, але пытанне ў тым, ці тлумачыцца гэта шчырасцю, ці палітычным разлікам. Ці трэці варыянт — гэта вымушаная падтрымка з той прычыны, што істотнай альтэрнатывы для Крамля няма, як няма і іншых інструментаў уплыву на беларускую сітуацыю. З майго гледзішча, Масква проста вымушаная так дзейнічаць, але яны разумеюць, што трэба рыхтавацца да Беларусі без Лукашэнкі.

— Але Масква даволі актыўна падтрымала Лукашэнку ў вельмі напружаныя для яго жнівеньскія дні, і без гэтай падтрымкі, як многія ўпэўнены, Лукашэнка б не ўстаяў. Якія ёсць падставы лічыць, што яна не будзе гэтак сама істотна падтрымліваць яго і далей?

— Расійская падтрымка тады была вымушаная — таму што яны не маглі падтрымаць з унутрырасійскіх прычынаў вулічную беларускую рэвалюцыю. Падтрымаўшы народную рэвалюцыю ў Беларусі, Масква дала б знак, што Расія больш не з’яўляецца чыннікам стабілізацыі для постсавецкіх аўтакратычных рэжымаў. Гэта прывяло б да эрозіі зоны расійскага ўплыву на паўднёвым Каўказе і ў Цэнтральнай Азіі.

Другі момант — гэта тое, што расійская падтрымка была абумоўленая правядзеннем канстытуцыйнай рэформы, дэмантажом суперпрэзідэнцкай сістэмы ў Беларусі і правядзеннем новых выбараў згодна з новай Канстытуцыяй.

Чаму Масква, тым не менш, вымушаная ўжо сёння думаць пра Беларусь без Лукашэнкі? Гэта вельмі проста. Калі палітык, маючы вялікі досвед і адміністрацыйны рэсурс, прайграе хатняй гаспадыні, гэта азначае, што зорка таго палітыка закацілася. І ён прайграе любыя выбары каму заўгодна. І варыянт, калі ў Беларусі з’яўляецца гэты «хто заўгодна», незразумелы і непадкантрольны Маскве, — гэта тое, чаго Крэмль хацеў бы пазбегнуць.

— Чаму б тады Маскве не наладзіць сувязь з прадстаўнікамі апанентаў Лукашэнкі, прадстаўнікамі большасці беларускага грамадства? Тым больш, што самі яны зусім не цураюцца Масквы, не нападаюць на яе — наадварот, заклікаюць да кантактаў, дыялогу і гавораць нейкія прымальныя для Масквы рэчы. Але Крэмль упарта не жадае іх успрымаць.

— Бо гэтыя прадстаўнікі абапіраюцца на народную легітымнасць, народнае прызнанне і падтрымку. Яны ў любым выпадку будуць самастойнымі ад Масквы гульцамі. А Масква любіць гуляць у палітычным полі марыянеткамі, людзьмі, якія залежаць ад Расіі.

Другі момант — Масква адстойвае неабходнасць кантраляванага, у вярхах, транзіту ўлады. Не пад народным ціскам, а пад кантролем бюракратыі — як цывільнай, так і ў пагонах.

Трэці момант ідэалагічны. Той факт, што цэнтры беларускай апазіцыі знаходзяцца ў заходніх краінах, прычым у тых краінах, якія Масква ўспрымае як варожыя сабе — Польшча і Літва. У гэтым сэнсе Лукашэнка згуляў даволі эфектыўна, выціснуўшы сваіх апанентаў менавіта ў заходнія краіны, а не ў Расію.

— Ёсць думка, што цяпер, калі стасункі Лукашэнкі з Захадам радыкальна сапсаваліся, калі слова «шматвектарнасць» не ўспрымаецца як рэальнасць, Масква будзе выціскаць з Лукашэнкі ўсё, што пажадае. Ці падзяляеце вы меркаванне, што Лукашэнка зараз здае эканамічныя і палітычныя пазіцыі ў адносінах з Расіяй?

— Не, я не лічу, што Лукашэнка здае свае пазіцыі. Здаецца, у Масквы не вельмі атрымліваецца віць з яго вяроўкі. Першапачаткова, наколькі мы разумеем, план быў такі, што канстытуцыйны рэферэндум павінен быў адбыцца зімой 2021 года. Беларускія ўлады адцягваюць гэты момант і абвясцілі, што гэтая канстытуцыйная рэформа пройдзе да канца 2021 году.

То бок Мінск спрабуе выйграць 9 месяцаў у Масквы. Для чаго? Каб паспрабаваць аднавіць адносіны з Захадам. Тое, што Лукашэнка сёння прытрымліваецца антызаходняй рыторыкі... яго рыторыка вельмі гнуткая і можа павярнуцца ў любы момант. Цалкам магчыма, мы ўжо да красавіка можам пабачыць хады афіцыйнага Мінску ў бок Захаду, у тым ліку па дээскалацыі ўнутрыпалітычнага жыцця ў краіне.

Прычынай усяму эканоміка. Масква не дэманструе гатоўнасці кампенсаваць Мінску страты і аказваць фінансавую падтрымку. Фінансавых рэсурсаў у рэжыму няма, трэба шукаць міжнароднай інстытуцыянальнай падтрымкі.

— Нават калі ўявіць, што Лукашэнка зробіць нейкія крокі насустрач Захаду, як Захад іх успрыме? «Забудзем усё, што было, зверствы і забойствы, перагорнем старонку?» Хіба такі варыянт магчымы?

— Такі варыянт немагчымы. З таго досведу, якія я маю, стасуючыся з заходнімі дыпламатамі ў Мінску, яны нічога не забудуць і нічога не даруюць. Але пытанне ў тым, як успрымаецца Захад беларускімі ўладамі. Некаторымі беларускімі чыноўнікамі Захад успрымаецца як ідыёты з вельмі кароткай памяцьцю, якім можна забалбатаць мазгі. То бок з той прычыны, што там рэгулярна мяняюцца кіраўнікі, кожны наступны не будзе памятаць тое, што было пры папярэднім. Гэта вялікая памылка афіцыйнага Мінску — з памяццю там усё добра.

Лукашэнка спадзяецца паўтарыць свой «момант славы», які быў у 2014 годзе. Што і зараз адбудзецца нешта, калі яго паслугі зноў будуць запатрабаваныя. Мінск працягвае лічыць, што можна таргавацца палітзняволенымі, маштабам палітычных рэпрэсій, мяняючы гэта на фінансавую падтрымку.

— Кожныя вучэнні «Захад» выклікалі пэўныя хваляванні ў беларускім грамадстве і ў суседзяў Беларусі. Ці ёсць падставы лічыць, што сёлетнія «Захад-2021» зноў могуць стаць нечым большым, чым звычайныя вайсковыя вучэнні?

— Я думаю, большае значэнне ім будуць надаваць нашыя суседзі з Захаду, бо для іх гэта заўсёды выклік, палітычны і вайсковы. Я не чакаю нейкай канфрантацыйнасці ці правакацыйнасці сцэнару саміх вучэнняў. Але Масква традыцыйна выкарыстоўвае такія вучэнні, каб паказаць, «хто ў доме гаспадар». І ў гэтым выпадку можна прагназаваць, што Расія паспрабуе прадэманстраваць залежнасць афіцыйнага Мінску ад Крамля ў вайскова-палітычнай сферы. Што гэта не партнёр, а васал і частка расійскай вайскова-палітычнай машыны. Гэта звычайная расійская гульня.