Шрайбман: «У Карпянкова з'явіліся палітычныя амбіцыі?»

Самы медыйны чалавек з рэпрэсіўнага блока рэжыму ў апошнія гады — кіраўнік унутраных войскаў Мікалай Карпянкоў. Яго публічныя выступленні і дзеянні могуць сведчыць аб тым, што ў чалавека, які ў жніўні 2020-га бегаў па Мінску з дубінкай і разбіваў вітрыну кавярні, з'явіліся палітычныя амбіцыі. Пра тое, чаму так, разважае Арцём Шрайбман.

Аналітык Арцём Шрайбман у калонцы на «Люстэрку» апісвае сутнасць меркавання. «2020 год падарыў сваіх герояў не толькі пратэснай частцы грамадства, але і ахоўнікам. Я наўмысна не выкарыстоўваю словы «электарат Лукашэнкі» ці «ябацькі», таму што для мэт гэтай калонкі важней каштоўнасны набор, які стаіць за беларускім антымайданам.

І «ахоўніцтва» падыходзіць тут лепш за ўсё, таму што сутнасць палітычнага праекта, які перамог тры гады таму — гэта не проста знішчэнне бел-чырвона-белых пратэстаў, гэта шматгадовы рэакцыйны бунт супраць будучыні, архаізацыя на зло ворагам.

Мікалай Карпянкоў — адзін з такіх новых герояў гэтага лагера. За тры з невялікім гады ён прайшоў шлях ад кіраўніка падраздзялення МУС, якое, паводле слоў яго былых супрацоўнікаў, павінна было быць расфарміравана, да аднаго з самых уплывовых сілавікоў у краіне, кіраўніка ўнутраных войскаў.

Але гэта не апісвае ўсю незвычайнасць постаці Карпянкова. У адрозненне ад большасці сваіх калег, ён вельмі публічны. Генерал настолькі часта раздае інтэрв'ю, што з адным толькі Рыгорам Азаронкам за адыходзячы год ён паразмаўляў мінімум пяць разоў. Але гэта, як і першыя гучныя крокі Карпянкова накшталт біцця вітрыны дубінкай восенню 2020 года або пагрозы забойствам апазіцыянерам, можна было спісаць на жаданне здавацца самым лаяльным і бескампрамісным каршаком у вачах Лукашэнкі.

Аднак Карпянкоў відавочна ідзе далей і нарошчвае свае ўнутраныя мускулы за кошт паглынання ці стварэння новых структур, чаго не рабілі яго папярэднікі ў МУС і не робяць іншыя сённяшнія генералы Лукашэнкі.

Менавіта пад кіраўніцтвам Карпянкова за апошнія гады МУС стварыла сетку з дзіцячых ваенна-патрыятычных клубаў і лагераў пры часцях унутраных войскаў. Сілавікі рапартуюць аб больш чым 25 клубах (па стане на лета 2023 года) і амаль 150 лагерах (да лета 2022-га). Невядома, наколькі можна давяраць гэтым даным і колькі дзяцей сапраўды прайшло нейкую ідэалагічную і баявую падрыхтоўку там, але сама па сабе сетка выхаванцаў гэтых клубаў і лагераў — сур'ёзны рэкрутынгавы рэсурс для Карпянкова.

За год ён таксама стварыў дзевяць новых спецпадраздзяленняў у розных рэгіёнах краіны ў складзе ўнутраных войскаў. Усе з іх Карпянкоў адкрываў асабіста, і ва ўсіх агульны палітычны фокус — у выпадку чаго даваць адпор экстрэмістам. Мы не ведаем колькасцьіх, гаворка цалкам можа ісці аб нейкіх малаважных па штаце падраздзяленнях. Але гэта не мяняе сутнасці намераў Карпянкова.

Нарэшце, з лета 2023 года менавіта ўнутраныя войскі сталі самым асноўным бенефіцыярам ад трэніровак з асеўшымі ў Беларусі «вагнераўцамі». І тут зноў відаць рука Карпянкова: з першых дзён прыезду наймітаў ён сустракаўся з імі. Менавіта «вагнераўцаў» зараз прыцягваюць для падрыхтоўкі новых спецпадраздзяленняў Карпянкова. І менавіта УВ, а не ўзброеныя сілы, паводле звестак маніторынгавай групы «Беларускі Гаюн», у апошнія месяцы выкарыстоўваюць інструктараў з былой расійскай ПВК. Тут таксама бачна ініцыятыўнасць самога кіраўніцтва УВ, таму што па профілі свайго баявога досведу «вагнераўцы» бліжэй да сухапутных войскаў рэгулярнай арміі, а не да спецпадраздзяленняў МУС.

Ну і вішанька на торце — апошнія навіны пра мільганне сімволікі «Вагнера» як на флагштоку каля размяшчэння часці ўнутраных войскаў 3214 у Мінску (а да гэтага ў жніўні — у вучэбнай частцы «Валоўшчына»), так і на шаўроне ў Карпянкова асабіста. Расійскі прапагандыст Канстанцін Прыдыбайла паведаміў, што «ў Беларусі «Вагнера» ўступілі ў шэрагі спецпрызна ўнутраных войскаў».

Гэтыя ва ўсіх сэнсах сімвалічныя навіны складана інтэрпрэтаваць як ісціну ў апошняй інстанцыі: нам мала дакладна вядома аб фарматах узаемадзеяння войскаў Карпянкова і (былых?) расійскіх наймітаў. Але ўбудаванне ў беларускія сілавыя структуры нейкай колькасці з тых соцень «вагнераўцаў», што ўсё яшчэ заставаліся ў Беларусі пасля частковага згортвання іх лагера, выглядае цалкам лагічным развіццём сітуацыі. І калі гэта так, то галоўным іх вярбоўшчыкам, мяркуючы па ўсім, стаў менавіта Карпянкоў.

У выніку мы маем аднаго з самых публічных і радыкальных сілавікоў у сучаснай гісторыі Беларусі, які абзаводзіцца сваёй сеткай моладзевых ваенна-патрыятычных лагераў, атрадаў спецназа, у тым ліку — з ветэранаў УВ і, верагодна, забірае пад сваё камандаванне дзясяткі ці сотні расійскіх наймітаў з баявым вопытам.

У сваіх інтэрв'ю Карпянкоў далёка не заўсёды застаецца ў рамках вузка прафесійных тэм, звязаных з унутранымі войскамі: часам ён сыходзіць у гутаркі аб бездухоўнасці сучасных серыялаў, боскай задуме пры разгоне «нячысцікаў-змагароў» і непераможнасці рускай арміі.

Мы не можам залезці ў галаву да генерала і даведацца, ёсць у яго насамрэч палітычныя амбіцыі ці ўсе апісаныя вышэй дзеянні можна растлумачыць нечым іншым. Але калі б такія амбіцыі ў яго былі, яны пры сённяшнім рэжыме праяўляліся б менавіта так.

Як мінімум няма ніякіх сумневаў, што, калі візуалізаваць сцэнар спантаннага сыходу Лукашэнкі з нейкіх прычын кшталту здароўя, менавіта ад Карпянкова варта чакаць ініцыятывы ў тым, каб навязаць свой сцэнар транзіту ўлады, калі не самому ўзяць яе сілай. Падрыхтаваных і лаяльных «штыкоў» у яго для гэтага, мяркуючы па ўсім, больш, чым у кагосьці іншага ў беларускай кіруючай эліце.

Пры транзітным хаосе ў нашай краіне менавіта такія людзі, як Карпянкоў, маюць лепшыя шанцы стаць полюсам прыцягнення для самых заўзятых ахоўнікаў усіх масцей — ад сталіністаў да ультракансерватараў. Гэта ўжо бачна па яго медыйным тандэме з Азаронкам, які, мяркуючы па аб'ёме праслаўленняў у адрас Карпянкова, аддае генералу трывалае другое месца ў сваім пераліку «культаў асобы».

Гэты ж алгарытм можа спрацаваць і для заваёвы сімпатый Масквы, калі там на момант змены ўлады ў Мінску будуць вызначаць позву людзі такіх жа чарнасоценных поглядаў, як і зараз.

Амбіцыі Карпянкова могуць застацца латэнтнымі і ніяк не праявіцца ў палітычным полі, калі Лукашэнка прыбярэ яго далей ад узброеных людзей да таго, як сам пойдзе на пенсію. Або калі транзіт улады аднойчы пройдзе па цвёрда зададзеным сцэнары, і пераемнік хутка кансалідуе ўладу.

Роўна гэтак жа, напрыклад, «згубіўся» экс-кіраўнік МУС Ігар Шуневіч. Часы былі не тыя, і яго энтузіязм мог увасобіцца толькі ў надзяванні формы афіцэра НКУС, ахове помніка гарадавому ад аплявух і аблавах на цыган. Дажыві ён на мінулай пасадзе да сённяшняй ваенна-рэакцыйнай сітуацыі, і, я перакананы, Шуневіч бы таксама сябе праявіў.

Але Карпянкоў карыстаецца гэтай сітуацыяй па максімуме. Усвядомлена ці не, ён робіць з сябе галоўнага сілавога гаранта статус-кво для ахавальнай часткі грамадства. У адрозненне ад іншых генералаў, ён робіць куды больш, чым проста выслугоўваецца. Карпянкоў з відавочным запалам развівае ўласную інфраструктуру падаўлення будучых рэвалюцый, якая здольна перажыць і самога Лукашэнку».