Алена Гендэль: «Веру, мы будзем радавацца жыццю ў цудоўнай краіне»

Алена Гендэль — адна з самых тытулаваных айчынных валейбалістак. Заваяваўшы дзве бронзы еўрапейскіх чэмпіянатаў з беларускай «маладзёжкай», яна затым з'ехала ў расійскі чэмпіянат. І правяла там дванаццаць выдатных сезонаў — выключна ў складзе топ-клубаў. Апошні — гуляючы за «Ленінградку». Тую самую, якую сенсацыйна перамагла ў плэй-оф «Мінчанка», пазбавіўшы шанцаў пазмагацца за медалі адкрытага чэмпіянату.

— Як жа так, Алена? Бо бюджэты і клас гульцоў, пры ўсёй павазе да беларусак, несумяшчальныя…
— Калі б хтосьці ведаў адказ на гэтае апытанне, ён быў бы ўжо чэмпіёнам Расіі. У спорце здараюцца сюрпрызы — і асабліва ў плэй-оф. Нашы матчы сталі яшчэ адным таму пацвярджэннем.
Можна сказаць, што сезон у «Ленінградкі» выдаўся складаным. У лістападзе мы ўсёй камандай сышлі на каранцін, а затым зноў пачалі набіраць форму. І, магчыма, працэс ішоў не так хутка, як нам усім хацелася. З іншага боку, «Мінчанка» была ў такіх жа ўмовах. І нават горш.
— Рэгулярны чэмпіянат вы скончылі на пятым месцы, «мінчанкі» — на дзясятым. Можа, мела месца недаацэнка суперніка?
— Ні ў якай меры. У нас былі вельмі зацятыя матчы ў чэмпіянаце, і ўсе ведалі, што, асабліва дома, «Мінчанку» абыграць вельмі няпроста.
Па сутнасці, у першым матчы плэй-оф такі і атрымалася. Мы «гарэлі» 0:2 і прайгралі і трэцюю партыю.
Заўзятары ўжо амаль рынуліся на пляцоўку святкаваць перамогу, але наш трэнер Кашын папрасіў відэапрагляд.
Гэта быў пераломны момант. Нам вярнулі ачко, мы сабраліся і з вялікай цяжкасцю выйгралі 3:2. Але дома, на жаль, поспех, развіць не ўдалося. Хоць мы мелі цяжкую размову ў распранальні і сышліся ў тым, што і ў Піцеры «мінчанак» шапкамі не закідаем. Але выйшла як выйшла.

— У вас, варта прызнаць, унікальны трэнер. Ён жа — і кіраўнік, і спонсар каманды. Не ведаю, ці ёсць яшчэ такія прыклады ў спорце.
— Так, Аляксандр Леанідавіч у гэтым плане сапраўды эксклюзіўны. Прычым ён жа быў маім першым трэнерам у расійскай Суперлізе, куды я прыехала 12 гадоў таму. І ўвесь гэты час працягваў узначальваць «Ленінградку».На самай справе, я яго вельмі моцна люблю і паважаю хоць бы за тое, што ён умее ствараць добры калектыў. Неверагодна, як ён усё паспявае адначасова — і сур'ёзна займацца бізнесам, і трэніраваць.
Яго не было на трэніроўках толькі тады, калі ён хварэў на каронавірус. Дый тое, усе нашы гульні глядзеў, лежачы ў бальніцы. Дарэчы, можа, менавіта тых трэніровак без Кашына нам і не хапіла, каб выступіць у плэй-оф больш паспяхова.
— Спадзяюся, вас і іншую беларуску з «Ленінградкі» Насцю Гарэлік не пакінулі крайнімі — маўляў, дапамаглі землякам? Такое ж, пагадзіцеся, часам бывае.
— Бывае ўсякае, але трэнер высокай кваліфікацыі такога сабе ніколі не дазволіць. Мы каманда — і выйграём, і прайграём заўсёды разам. Менавіта такая філасофія ў «Ленінградкі», таму мне там і было так камфортна.
— Гэты сезон стаў першым, калі вы вярнуліся ў спорт пасля нараджэння дзіцяці.
— Так. І таму нечакана цяжкім. Думала, што будзе лягчэй. Кашын паставіўся з разуменнем. Сказаў, што я буду пачынаць паволі. Першую палову сезону я адыграла, а ў другой асабліва не выходзіла. Напэўна, узрост дае пра сябе ведаць. У верасні мне споўніцца 37.
— Вы яшчэ плануеце гуляць?
— Хацелася б дадаць да сваёй кар'еры гадок-другі. На самой справе, нават сорак гадоў для валейбалістак — яшчэ той узрост, у якім гуляюць. Як, напрыклад, мая сяброўка Ганна Мацыенка, ёй праз месяц якраз столькі і будзе. Праўда, яна связуючая (амплуа ў валейболе. — С. Ш.).
Але свет ведае і прыклад Ірыны Кірылавай, якая ў 46 гадоў выйграла бронзу чэмпіяната Расіі. Так што, па ідэі, ёсць да чаго імкнуцца.
— Аднак, з іншага боку, і сумна, калі спартсмен нікуды не можа сысці. Бо больш нічога рабіць не ўмее.
— Пытанне не ў гэтым — проста пакуль сілы ёсць, трэба гуляць. Дый зарабляць, чаго ўжо там. А пра адукацы. я ніколі не забывала. У мяне два дыпломы: трэнерскі з Беларускага фізкультурнага і «корачкі» Новасібірскага ўніверсітэта па спецыяльнасці «Дзяржаўнае кіраванне».
— Якім жа чынам вы аказаліся ў сібірскай ВНУ?
— Я тады гуляла за «Амічку» з Омска і сур'ёзна цікавілася палітыкай. У мяне ўся сям'я, можна сказаць, палітызаваная. І мне параілі займець адпаведную адукацыю. І вось я паступіла, адвучылася, атрымала дыплом. А потым зразумела, што пагарачылася і сістэму ў адзіночку не зламаць.
— Вашы любімыя палітыкі той пары?
— Яўген Ройзман і Барыс Нямцоў. Былі і з'яўляюцца да гэтага часу. Але пра палітыку я цяпер калі і думаю, то ў дачыненні да роднай Беларусі. Але, зноў жа, я назіральнік і магу выказаць толькі нейкія ўласныя меркаванні. Прафесіяналам я з'яўляюся толькі ў валейболе.
— Пра яго пакуль і пагаворым. Праўда, што расійскі клубны чэмпіянат — самы моцны ў свеце?
— Думаю, што цяпер з ім па фінансавых магчымасцях зраўняліся турэцкі і італьянскі. Апошні заўсёды быў культавым, і трапіць туды заўсёды было «топ». Турэцкія клубы прымудраліся выйграваць Лігу чэмпіёнаў нават тады, калі наступаў фінансавы крызіс і ў каманд былі маленькія бюджэты. У адным з розыгрышаў казанскае «Дынама», за якое я тады гуляла, спыніў менавіта італьянскі супернік. Наш склад быў значна больш грозным, але мы саступілі.
Італьянскі чэмпіянат — гэта знак якасці ў любы час. Усё роўна як італьянскі футбол. У яго могуць быць спады, але ўсе ведаюць, што проста патрапіць туды і гуляць — гэта ўжо ганарова. Тое ж самае тычыцца і валейбола.Дарэчы, у дваццаць гадоў, яшчэ калі выступала за мінскую «Славянку», то мела прапанову з Апенін, але мяне не адпусцілі. А потым лёс даў расійскі ўхіл, мяне так усё задавальняла — і я замацавалася ў тамтэйшым чэмпіянаце.
— Для чаго давялося прыняць і расійскае грамадзянства.
— Гэта было патрабаванне часу, таму што ў кожнай камандзе меўся жорсткі ліміт на легіянераў. А ўлічваючы, што у Расію імкнуліся лепшыя гульцы свету, то ход быў заканамерным. Так паступілі многія беларускія і ўкраінскія спартсмены ў самых розных відах спорту.
Цікава, што ў нас гэта ўсе адэкватна ўспрынялі. Можа, таму што я адыграла за нашу зборную адзінаццаць гадоў і выйграла штосьці на еўрапейскай, хай і маладзёжнай, арэне.

— На юніёрскім узроўні мы традыцыйна паспяховыя. А вось на дарослым справа неяк не ідзе. Якіх поспехаў мы маглі б дасягнуць, калі б захавалі тую вашу «бронзавую» каманду?
— Ну гэта такое, ведаеце... Калі нашы баскетбалісткі сталі трэцімі на чэмпіянаце Еўропы, то мы на сваёй «Еўропе» нават з групы не выйшлі. А цяперашні склад зборнай заняў на апошнім чэмпіянаце Еўропы сёмае месца. З гэтага можна зрабіць выснову, што цяперашняя версія каманды мацней, чым наша. І хто ведае, можа, на будучым першынстве Старога Свету гэты вынік атрымаецца палепшыць. Хоць ён і так даволі добры, улічваючы развіццё валейбола ў Еўропе.
— ЦІ раіце беларускім гульцам з'язджаць за мяжу?
— Хоць бы таму, што, чым з большай колькасцю добрых трэнераў ты працуеш, тым хутчэй расце твой клас. Зноў жа, іншыя сістэмы, майстры, побач з якімі трэніруешся і ў якіх можна шмат чаму навучыцца. Свет не стаіць на месцы, і кожны год нешта мяняецца ў плане тактыкі, тэхнікі або той жа фізічнай падрыхтоўкі.
Так што з'язджаць проста неабходна. Зразумела, пры наяўнасці нармальнага варыянту.
Мне ў гэтым плане пашанцавала. З задавальненнем узгадваю час, праведзены ў Казані. Там у клуба свая сучасная база, усё кампактна з пункту гледжання лагістыкі. Няма такіх адлегласцей, як у Маскве, хоць і там мне таксама вельмі спадабалася.
Нельга не ўспомніць і Краснадар, у якім з намі тады працаваў цяперашні трэнер нацыянальнай зборнай Беларусі Станіслаў Салікаў. Ён жа нас цяпер і абыграў з «Мінчанкай». Думаю, шмат у чым за кошт вопыту, які ён набыў, працуючы ў Суперлізе. Трэнерам, дарэчы, таксама трэба з'язджаць і вучыцца.
— Горад пражывання накладвае адбітак на гульца?
— У нейкай меры, так. У Маскве, напрыклад, было не вельмі ўтульна, таму што гэта проста вельмі вялікі горад і кудысьці дабрацца... Зразумела, што клуб нам здымаў кватэры недалёка ад трэніровачнай базы, але на гульні даводзілася ехаць вельмі доўга. Вечна гэтыя коркі, у якіх можна стаяць гадзінамі…
Пецярбург жа «мой» горад цалкам. Ёсць толькі два гарады, куды з'язджаюць валейбалісткі, калі скончылі кар'еру, — гэта Краснадар і Пецярбург. У першым выпадку зразумела: там цёпла. Хоць і другі таксама відавочны: Піцер проста выдатны, у яго можна закахацца з першага погляду. Ён найбольш еўрапейскі з усіх расійскіх. Так, таксама немаленькі, але і людзей, і коркаў там паменш, чым у Маскве.
Пяць разоў была ў Эрмітажы — апошні раз па заканчэнні сезона. І адна хадзіла, і з экскурсіямі. За адзін раз, вядома, там нічога ўбачыць нельга. Таму задавальненне трэба расцягваць.
Добра, што ў нас у камандзе дзяўчынкі, якія жыва ўсім цікавяцца. І калі нехта ў агульную групу піша, што ў выхадны добра б схадзіць у тэатр ці ў музей, то такія прапановы праходзяць «на ўра». А мне падабаецца, калі ты гуляеш у горадзе і знаёмішся з яго гісторыяй і культурай.

— Не ўсім гарадам шанцуе з гісторыяй і помнікамі архітэктуры.
— Омск, мабыць, менавіта з гэтай серыі: глядзець там асабліва няма чаго. Затое ў горадзе жывуць цудоўныя людзі — і гэта галоўнае яго багацце. Сапраўдныя сібіракі — добрыя і адкрытыя. Дарэчы, гэты горад — чэмпіён краіны па колькасці сонечных дзён. Гэта здаецца неверагодным, але менавіта так. Нават не магу ўспомніць, каб неба над Омскам было хмурным. Цяпер там, напрыклад, ужо пад 30 градусаў гарачыні. Клімат кантынентальны, то-бок лета там сапраўднае, але і зіма таксама — з вялізнымі гурбамі і моцным марозам.
Ёсць яшчэ такі горад, як Урэнгой. Там зімой мінус 50 і знайсці людзей на вуліцы вельмі праблематычна. Усе сядзяць па хатах. У кожным доме ёсць маленькая крамка, дзе і праходзяць усе зносіны паміж жыхарамі. З кожнага акна, дзе жывуць уладальнікі аўтамабіля, тырчыць провад з падагрэвам. Інакш завесці машыну на такім марозе проста нерэальна.
Добра, што прыязджалі мы ў горад толькі на гульні, звычайна нас пасялялі на трэніровачнай базе. Таму што жыць у горадзе рэальна цяжка. Не хапае кіслароду. Пастаянна сінеюць вусны і вельмі цяжка дыхаць. Рана цямнее, у 2-3 гадзіны ўжо ўсё. Лета зусім маленькае, месяц, максімум два.
Вось вы спыталі пра гарады, а я ўзгадала, як першы раз паехала ў Омск, на матч усіх зорак расійскага чэмпіянату. Тады яшчэ грошай асабліва не зарабіла і як зачараваная глядзела на дзяўчат з «Амічкі» — кожная з іх была апранутая ў раскошнае футра.
Гэта былі яшчэ тыя часы, калі людзі не затлумляліся над абаронай пушнога звера і людзі ў футрах ўспрымаліся абсалютна натуральна. Хоць, як натуральна: усе жанчыны ім зайздросцілі. І мне, маладой дзяўчынцы, тады гэта здавалася сімвалам нябачанай раскошы. І я думала: вось, трэба добра гуляць, паказваць сябе — і тады таксама змагу дазволіць сабе такую прыгажосць.

— Вы з піцерскімі дзяўчатамі абмяркоўвалі падзеі ў Беларусі?
— Не з усімі, з найбольш блізкімі сяброўкамі. Тымі, хто цікавіцца, што адбываецца ў свеце. Калі яны даведваюцца, што ў нас робіцца, то, вядома, жахаюцца. Гэта не ўкладваецца ў іх свядомасці. Як, зрэшты, і ў нашай.
— Пасля сезону вярталіся ў Мінск з якім пачуццём?
— Першае — гэта ў любым выпадку радасць, бо гэта мая радзіма, дзе жывуць самыя блізкія людзі, родныя і сябры. Іншая справа, што калі аказваешся ў эпіцэнтры таго, што звычайна адбываецца на адлегласці, то гэта вельмі моцна прыціскае. Тым больш, я шмат чытаю і гляджу. Часам здаецца, што можна з’ехаць з глузду толькі таму, што ты ўсяго толькі глядач і ніяк не можаш паўплываць на тое, што адбываецца.
Эмоцыя, у якой салідарныя многія мае суайчыннікі, — часам трэба ўмець абстрагавацца ад таго, што адбываецца. Таму што інакш можна сапраўды звар’яцець або ўвайсці ў такую дэпрэсію, з якой потым будзе вельмі цяжка выйсці.
Як адцягваю ўвагу? З сынам гуляю, кніжкі чытаю. Але ўсё роўна, зразумела, цяжка кіраваць сваімі эмоцыямі і дыстанцыявацца ад таго, што адбываецца тут і цяпер. Думаю, гэта наогул немагчыма. Рэальнасць ўвесь час побач.
— Якой бачыце будучыню Беларусі?
— Выключна аптымістычнай. Я хачу жыць у гэтай краіне. Яна выдатная ўжо цяпер, а будзе наогул незвычайнай, калі здабудзе лепшыя еўрапейскія якасці. Дзе будуць законы, дзе пачнуць паважаць правы чалавека. І чалавек гэты не будзе баяцца выйсці на вуліцу, перастане жыць у страху ад таго, што дзверы кватэры могуць выламаць у любы час дня і ночы, а яго самога звезці далёка і надоўга.
Веру, што ўсё гэта пройдзе, як страшны сон. І мы будзем радавацца жыццю ў цудоўнай краіне.
— Вам зараз не хочацца абнавіць свой атрыманы дыплом і пачаць свой шлях у палітыцы — цяпер ужо на радзіме?
— Не, усё-ткі гэтым павінны займацца прафесіяналы. З кожным разам пераконваюся ў гэтым ўсё больш. Гэта такое сабе відовішча — расійская Дзярждума, дзе сядзяць спартсмены, якія час ад часу радуюць народ нейкім перламі. І ўсе пытаюцца: «Што гэтыя людзі там робяць?»
Вядома, кожны спартсмен можа, ды і, па сутнасці, абавязаны мець сваё меркаванне. Выказваць яго ў інтэрв'ю, нешта пісаць у сацсетках. Але ўсё-ткі палітыка — гэта асобная прафесія, якой трэба доўга і старанна вучыцца. Я пакуль да гэтага дакладна не гатовая.
— Каго б вы бачылі будучым прэзідэнтам Беларусі?
— Мне вельмі імпануе Віктар Бабарыка. І я збіралася аддаць за яго свой голас на выбарах. Добра адукаваны чалавек, які ўжо паказаў сябе як умелы кіраўнік. Валерый Цапкала, думаю, такі ж.
Падабаецца Павел Латушка — ён таксама не пачатковец у палітыцы, чалавек з добрым бэкграўндам. І, акрамя таго, мне заўсёды падабаліся мужчыны, якія мелі сваё меркаванне і не баяліся пацярпець за яго выказванне.
— Святлана Ціханоўская?
— Таксама смелая жанчына. Але, наколькі я разумею, яна не збіраецца быць у палітыцы і проста пастараецца дапамагчы правесці сумленныя выбары. І тады хай народ сам выбірае таго, каго ён хоча ўбачыць на чале дзяржавы.
Можа, прэзідэнтам стане не мужчына, а жанчына. У нас шмат выдатных жанчын, мы ўбачылі нямала прыкладаў за мінулы год. Таксама нічога не буду мець супраць. Вельмі хочацца пажыць у краіне, якую Еўропа не будзе шкадаваць, як цяпер, а наадварот — будзе ганарыцца і прыводзіць усім у прыклад.
Таму і з'язджаць нікуды не хачу. А бачу будучыню сваёй сям'і выключна ў роднай Беларусі. І паспрабую прынесці ёй максімальную карысць. Праўда, пакуль яшчэ не ведаю, на якой сцежцы: спартыўнай ці нейкай іншай.
— Вы задаволеныя першай часткай свайго жыцця?
— Усё-ткі мая мара — выйграць Лігу чэмпіёнаў — не спраўдзілася. І наўрад ці ўжо, паклаўшы руку на сэрца, увасобіцца ў жыццё. Ва ўсялякім выпадку, у якасці гульца. А з іншага боку, я правяла ў Лізе дзясятак сезонаў аж з чатырма клубамі — прычым такімі, проста прабіцца ў склад якіх ужо было нялёгка. Таму мне няма патрэбы казаць пра тое, што мая кар'ера гульца не ўдалася. Думаю, кар’ера атрымалася неблагой.