Як барацьба за дата-цэнтры стала новай «халоднай» вайной?

З развіццём штучнага інтэлекту нагрузка на дата-цэнтры ўзрастае. Як яны ператварыліся ў стратэгічны рэсурс, кантроль над якім дазваляе кантраляваць увесь свет?

Мільярды запытаў кожную секунду і тэрабайты даных, якія апрацоўваюцца ў адно імгненне, — гэта толькі частка таго, што адбываецца ў цэнтрах апрацоўкі даных (ЦАД або дата-цэнтры), піша epravda.com.ua.

Гэтыя велізарныя сістэмы сталі неад'емнай часткай жыцця, уплываюць на пошук інфармацыі ў Google, працу і зносіны ў інтэрнэце.

Праца дата-цэнтраў незаўважная, але ад іх залежыць, як чалавецтва будзе развівацца тэхналагічна. Той, хто іх кантралюе, не толькі мае доступ да лічбавых глабальных актываў, але і атрымлівае велізарныя эканамічныя выгады, маючы магчымасць збіраць, аналізаваць і ў канчатковым выніку выкарыстоўваць даныя.

Барацьба за пашырэнне ўласнай інфраструктуры даных выйшла за рамкі бізнесу і аказалася ў авангардзе ўзмацнення геапалітычнага суперніцтва паміж Кітаем і ЗША. Улічваючы вырашальную ролю цэнтраў апрацоўкі даных, канкурэнцыя вакол іх стане больш інтэнсіўнай, чым барацьба за падводныя кабелі або касмічны інтэрнэт.

Чаму дата-цэнтры сталі такім важным, а барацьба за іх ёмістасць перарасла ў новую «халодную вайну»?

Для чаго патрэбныя цэнтры апрацоўкі даных?

Першы аналаг цэнтраў апрацоўкі даных пачалі распрацоўваць падчас Другой сусветнай вайны.

Electronic Numerical Integrator and Computer (ENIAC) створаны ў ЗША для вырашэння складаных разліковых задач, звязаных з ваеннымі патрэбамі, у прыватнасці для разліку палёту балістычных ракет і снарадаў.

За больш чым 70 гадоў свет тэхналогій фундаментальна змяніўся. Цяпер больш за 66% насельніцтва свету, або 5,35 мільярда чалавек, карыстаюцца інтэрнэтам. Усе яны нешта шукаюць у інтэрнэце, дасылаюць фатаграфіі сябрам або выкладваюць у сацыяльных сетках.

Вось чаму цэнтры апрацоўкі даных сталі неад'емнай часткай свету. Толькі Google выкарыстоўвае больш за мільён сервераў у сваіх дата-цэнтрах для апрацоўкі мільярда пошукавых запытаў і 24 петабайт (24 мільёны гігабайт) даных кожны дзень.

У цэнтрах апрацоўкі даных захоўваюцца відэа, аўдыя, выявы і іншыя мультымедыйныя файлы, размешчаныя на такіх платформах, як YouTube або Netflix. У цэлым медыя і індустрыя забаў адказваюць за 35% спажывання дата-цэнтраў.

У свеце каля 11 000 цэнтраў апрацоўкі даных. Лідарам па іх колькасці з'яўляюцца ЗША — 5388, на другім месцы Германія — 522.

Дата-цэнтры бываюць розных памераў: ад кантэйнера шырынёй у некалькі метраў, які перавозяць на аўтамабілі, да гіганцкіх аўтаномных будынкаў. 

Адным з найбуйнейшых дата-цэнтраў з'яўляецца Lakeside Technology Center плошчай 102 000 квадратных метраў, размешчаны ў цэнтры Чыкага. Гэта асноўнае месца для захоўвання інфармацыі ўсіх фінансавых кампаній, якія абслугоўваюцца на Чыкагскай фондавай біржы. 

Тры тэхналагічныя гіганты

Развіццё інфраструктуры апрацоўкі даных залежыць не толькі ад росту колькасці карыстальнікаў. Воблачныя вылічэнні і інтэрнэт рэчаў рухаюць галіну.

Цэнтр апрацоўкі даных — гэта не проста фізічная інфраструктура, дзе захоўваюцца серверы і сеткавае абсталяванне. Тэхналагічныя гіганты (Amazon, Microsoft, Alphabet) таксама прадастаўляюць доступ да рэсурсаў дата-цэнтраў праз інтэрнэт, прапаноўваючы іх выкарыстанне ў якасці сэрвісу.

Для большасці кампаній, якія пачынаюць свой шлях у лічбавы свет, самастойна ўкладваць сродкі ў развіццё дата-цэнтраў эканамічна нявыгадна. Уладальнікі дата-цэнтраў павінны гарантаваць кліентам бесперабойную працу абсталявання, а гэта магчыма толькі пры зладжанай працы ўсёй інжынернай сістэмы.

У 2023 годзе сукупныя капітальныя выдаткі на ўсе цэнтры апрацоўкі даных у ЗША склалі каля 100 мільярдаў долараў.

Большасць кампаній звяртаюцца да Amazon, Microsoft і Google. На іх долю прыпадае каля 67% рынку воблачных сэрвісаў, хаця юрыдычна гэтыя тры кампаніі не валодаюць аднолькавай доляй сусветных цэнтраў апрацоўкі даных.

Тры тэхналагічныя гіганты былі аднымі з першых, хто ўсвядоміў важнасць лічбавага сховішча як ключавой інфраструктурнай тэхналогіі, над якой павінна працаваць амаль кожная кампанія ў свеце.  

Воблачны сэрвіс Amazon — AWS (Amazon Web Services) — мае больш за 1 мільён  актыўных карыстальнікаў у 190 краінах. У першым квартале 2024 года AWS складзе 62% ад агульнага аперацыйнага прыбытку кампаніі ў 15,3 мільярда долараў.

З-за іх маштабу і вялікага спісу сэрвісаў хмарных вылічэнняў канкурыраваць з тэхналагічнымі гігантамі практычна немагчыма, бо яны штогод марнуюць дзясяткі мільярдаў долараў на будаўніцтва новых цэнтраў і мадэрнізацыю існуючых.

Краевугольны камень штучнага інтэлекту

Восенню 2022 года амерыканская тэхналагічная кампанія OpenAI прадставіла чат-бот ChatGPT. Поспех OpenAI распачаў новую гонку: кампаніі кінуліся наперад, каб распрацаваць свае ўласныя мадэлі генератыўнага штучнага інтэлекту (AI). Гэты конкурс можна лічыць новым этапам у развіцці дата-цэнтраў.

Выкарыстанне любога чат-бота на аснове штучнага інтэлекту для звычайнага карыстальніка выглядае максімальна простым і лёгкім. Чалавек уводзіць запыт — і праз некалькі секунд атрымлівае разгорнуты адказ. Аднак за кадрам — тысячы кампутараў, што працуюць на поўную магутнасць у цэнтрах апрацоўкі даных па ўсім свеце.

Традыцыйныя дата-цэнтры не спраўляюцца з нагрузкай пры выкарыстанні штучнага інтэлекту, таму кампаніі пачынаюць больш актыўна інвеставаць у стварэнне дата-цэнтраў са штучным інтэлектам.

Іх адрозненне ад традыцыйных цэнтраў апрацоўкі даных заключаецца ў вылічальнай магутнасці. Цэнтры апрацоўкі даных са штучным інтэлектам абсталяваны магутнымі сістэмамі, прызначанымі для хуткай апрацоўкі велізарных аб'ёмаў даных.

Такія цэнтры апрацоўкі даных патрабуюць вялікіх сістэм захоўвання даных, якія выкарыстоўваюцца для навучання мадэляў. Хуткі доступ да даных мае вырашальнае значэнне, таму такім цэнтрам апрацоўкі даных патрэбна звышхуткасная сетка з нізкай затрымкай.

Высокая эфектыўнасць мае сваю цану. Паводле справаздачы Інстытута даследаванняў электраэнергіі, адзін запыт ад такіх мадэляў, як ChatGPT, выкарыстоўвае ў 10 разоў больш электраэнергіі, чым традыцыйны пошукавы запыт Google.

Ужо цяпер 20% магутнасцяў усіх цэнтраў задзейнічаныя на патрэбы штучнага інтэлекту. Увесь поспех новых моўных мадэляў, якія штогод прэзентуюць Google, OpenAI і іншыя кампаніі, зараз залежыць ад інфраструктурнай магутнасці іх цэнтраў апрацоўкі даных.

Паводле ацэнак кансалтынгавай кампаніі McKinsey, толькі дата-цэнтры ў ЗША да 2030 года будуць спажываць удвая больш электраэнергіі, чым цяпер. Улічваючы гэта, толькі вузкае кола тэхналагічных кампаній, такіх як Meta, Microsoft або Alphabet (Google), зможа стварыць канкурэнтаздольныя мадэлі штучнага інтэлекту.

Тэхналагічныя гіганты выкарыстоўваюць сваё становішча на рынку цэнтраў апрацоўкі даных для распрацоўкі ўласных генератыўных сістэм штучнага інтэлекту. Калі маладым стартапам AI патрэбны доступ да воблачных вылічэнняў, яны вымушаныя звяртацца да існуючых сэрвісаў.

Гіганты робяць венчурныя інвестыцыі ў гэтыя стартапы, прапаноўваючы ім «крэдыты» на выкарыстанне воблачных сэрвісаў кампаніі.

Вось як Microsoft зрабіла значную частку сваіх інвестыцый у OpenAI, даючы стартапу доступ да сваіх цэнтраў апрацоўкі даных. 

ЦАД як стратэгічны рэсурс

Зрэшты, сучасныя дата-цэнтры набываюць асаблівае значэнне ў ваеннай сферы.

Актыўнае развіццё тэхналогій штучнага інтэлекту робіць патэнцыял выкарыстання дата-цэнтраў максімальна практычным, бо ўніверсальнасць прымянення нейронавых сетак можа вывесці магчымасці любой арміі на новы ўзровень.

Кантэкст вялікай вайны ва Украіне паказвае, што штучны інтэлект можа істотна павысіць эфектыўнасць узброеных сіл на розных узроўнях: ад матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння да поля бою.

На думку аўтара кнігі «Вайна чыпаў» Крыса Мілера, чалавецтва неўзабаве можа ўбачыць супрацьстаянне вакол доступу да тэхналогій воблаачных вылічэнняў.

Урад ЗША разумее важнасць цэнтраў апрацоўкі даных. Ён накладвае шматлікія экспартныя абмежаванні на працэсары, каб захаваць уласную тэхналагічную перавагу над Кітаем.

У адказ на гэта КНР актыўна будуе ўласныя дата-цэнтры, бо кантроль над імі дае краіне істотныя перавагі і дазваляе ўплываць на развіццё штучнага інтэлекту.

Новымі цэнтрамі інвестыцый у будаўніцтва дата-цэнтраў становяцца Афрыка, Цэнтральная Азія і Паўднёвая Амерыка. Гэта не толькі паляпшае паслугі і хуткасць абмену данымі, але і рыхтуе гэтыя рэгіёны да новай эры, калі даныя становяцца самым каштоўным рэсурсам, а кантроль над імі — ключом да глабальнага ўплыву.