— У Азербайджане дэбаты наконт прызнання дзяржаўнасці НКР былі ўспрынятыя як выклік. Першай рэакцыяй у Баку стаў загад пра дадатковую мабілізацыю. Аднак каментатары з самага пачатку казалі, што тут больш піяру, чым рэальнай палітыкі. У выпадку прызнання НКР, армянскімі палітыкамі была б аднабакова разбураная напрацаваная ўсім светам прававая формула, якая стрымлівае канфлікт, — гутарка пра працэс у межах Мінскай групы АБСЕ. Прызнанне НКР стала б дэмаршам супраць міжнароднай супольнасці, якая ва ўсіх ключавых дакументах прызнае Нагорны Карабах тэрыторыямі Азербайджана. Пры гэтым адыграць назад было б цяжка, паколькі рашэнне пра дыпламатычнае прызнанне дзяржавы дэнансаваць немагчыма. З улікам гэтага тое, што ў апошні момант прызнанне НКР «завярнулі», было чаканым.
— Ці намагаўся Ільхам Аліеў за кошт чатырохдзённай вайны вырашаць нейкія ўнутрыпалітычныя задачы? Напрыклад, адцягнуць увагу ад эканамічнага крызісу: як вядома, азербайджанскі манат у мінулым годзе стаў танней на 40 працэнтаў…
— Мяркую, што аліеўская каманда магла знайсці іншыя сродкі нарасціць сабе папулярнасць, чым гуляць у вайну. Пагадзіцеся, вайна ўсё ж утрымлівае пэўныя рызыкі. Апроч таго, унутрыпалітычная сітуацыя не настолькі крытычная. Асноўным вынікам узброенага супрацьстаяння стала, хутчэй, не кансалідацыя рэжыму, а рэабілітацыя ў вачах грамадства азербайджанскай арміі, якая даказала сваю баяздольнасць. Нягледзячы на маштабную мадэрнізацыю войскаў, у нас хапала малавераў. Траўма за паразу ў 90-я гады вельмі балючая. Лічылася, што праціўнік кампенсуе нашу тэхнічную перавагу за кошт больш высокага маральнага духу і наяўнасці баявога вопыту. На думку абсалютнай большасці грамадства, войска з гонарам вытрымала іспыт.
— У заходняй прэсе баяцца, што карабахскі канфлікт можа паступова набыць рэлігійны падтэкст. Баявыя дзеянні, на думку некаторых, паспрыяюць прытоку ў Азербайджан валанцёраў-ісламістаў, што можа стаць гадзіннікавай бомбай пад свецкі характар дзяржавы. Армянская прэса піша, што як мінімум 80 чалавек арабскай знешнасці былі забітыя ў красавіцкіх баях…
— Я думаю, гэта інсінуацыі армянскай дыяспары, якая ў час супрацьстаяння была вельмі актыўная ў інфармацыйным полі. Непасрэдна для фармавання плёткі пра ісламістаў быў выкарыстаны фрагмент заявы Мінабароны, у якой змяшчалася слова «шахід» (той, хто загінуў на вайне). У прэсе гэта атрымала некарэктную інтэрпрэтацыю. Маўляў, Баку запрашае да сябе ледзь не баевікоў «Ісламскай дзяржавы». Маніпулятыўны момант праяўляецца перш за ўсё ў тым, што большасць азербайджанцаў — шыіты. Ядро ж цяперашніх радыкальных ісламістаў складаюць суніты. Увогуле, азербайджанская дзяржава мае выразна свецкі характар. Гэта і савецкая спадчына, і негалосная арыентацыя на турэцкую мадэль развіцця.
— Ці не знікла антыаліеўская апазіцыя ў патрыятычным хоры?
— Несістэмная апазіцыя ў Азербайджане дастаткова слабая, як правіла, жыве ў эміграцыі, і яе голас амаль не чуваць. Тым не менш, яна спрабуе знайсці сваю нішу ў новай сітуацыі. Прапануецца разглядаць мужнасць азербайджанскіх жаўнераў на фронце як нейкі пратэст і нават паўстанне супраць Аліева, які, маўляў, наадварот, патрабаваў ад суайчыннікаў прымірыцца з фактам акупацыі Нагорнага Карабаха. Гледзячы на кантэнт апазіцыйных медыя-рэсурсаў, у апазіцыі баяцца, што за кошт вайны Баку будзе больш залежным ад Масквы, якая гнуткай палітыкай замацавала за сабою статус рэгіянальнага арбітра.
— Як будзе развівацца сітуацыя ў бліжэйшай будучыні?
— З улікам пазіцый вялікіх дзяржаў, якія аднагалосна патрабуюць вярнуцца да дакрасавіцкага статус-кво, поўнафарматная вайна будзе працягвацца выключна ў інтэрнэце, дзе яна, дарэчы, ніколі не заканчвалася. Што тычыцца невіртуальнага жыцця, то, хутчэй за ўсё, раз у некалькі месяцаў нас чакаюць узаемныя вайсковыя правакацыі. Замарозіць канфлікт цалкам будзе цяжка перш за ўсё ў сувязі з працэсамі ўнутры Арменіі. Там пры ўладзе так званая «Карабахская партыя» — мясцовы клан і ветэраны вайны 90-х гадоў. Вайна за Карабах — ледзьве не адзінае, што неяк легітымізуе рэжым. У гэтым плане цікава, што будзе цяпер рабіць Масква, якая зрабіла стаўку на клан «карабахцаў» дзеля ўцягнення краіны ў свае рэгіянальныя эканамічныя і палітычныя праекты.
— Таго, што ў апошні момант праект прызнання НКР не быў уключаны ў павестку дня працы парламенту, і трэба было чакаць. Перш за ўсё, існуе шмат гістарычных прававых нюансаў, якія тычацца статусу Карабаху. Перад тым, як выносіць праект на разгляд парламенту, трэба было даць ім ацэнку, што не было зроблена. Напрыклад, яшчэ ў савецкі час Вярхоўны савет Армянскай ССР задаволіў просьбу кіраўніцтва Нагорна-Карабхскай аўтаномнай акругі, што была часткай Азербайджану, пра ўваходжанне дадзенай тэрыторыі ў склад Арменіі. Дасюль ніхто той пастановы фармальна не адмяніў. Відавочна, што прызнанне патрабуе большага часу для падрыхтоўкі рашэння. На маю думку, тэму пра прызнанне мусіравалі наўмысна, як запасны варыянт на выпадак, калі не ўдасца заключыць вельмі важную дамову пра вайскова-палітычнае супрацоўніцтва Арменіі і НКР. Гэтая дамова зараз рыхтуецца.
папагена