Новы 1968 год? Чаму ў розных краінах адбываюцца масавыя пратэсты і ці звязаныя яны паміж сабой

У кастрычніку дзясяткі і сотні тысяч людзей выйшлі на вуліцы ў Іраку, Іспаніі, Ліване, Чылі і Эквадоры, а мітынгі ў Ганконгу не спыняюцца з вясны. Летам масавыя пратэсты ахапілі Чэхію, Алжыр і Судан.

Што стаіць за незадаволенасцю людзей, і што ў агульнага ў гэтых пратэстаў?

Няроўнасць

Пратэстуючых ў многіх краінах аб'ядноўвае расчараванне ў кіруючых элітах, якіх яны вінавацяць у несправядлівым размеркаванні багаццяў і карупцыі.
У некалькіх краінах адначасова людзі выйшлі на вуліцы, каб спыніць павышэнне коштаў або ўвядзенне новых падаткаў.
На мінулым тыдні Ліван ахапілі самыя масавыя пратэсты за апошнія 15 гадоў. Усё пачалося з рашэння ўрада ўвесці падатак на званкі ў WhatsApp і іншых месэнджэраў. Урад неўзабаве адмовілася ад гэтага плана, але пратэсты не спыніліся.
Мітынгоўцы ўказваюць на няздольнасць ўрада забяспечыць базавыя паслугі — бесперабойную падачу электрычнасці і вады, — а таксама вельмі высокі знешні доўг, які складае каля 150% ВУП краіны. Прыгадалі і 16 мільёнаў долараў, якія прэм'ер-міністр краіны Саад Харыры падарыў мадэлі з Паўднёвай Афрыкі, з якой ён адпачываў на Сэйшэлах.
У панядзелак урад прыняў праграму рэформаў, па якой у тым ліку будуць зрэзаныя заробкі палітыкам, але пратэсты працягваюцца.
У Эквадоры мітынгі пачаліся пасля рашэння ўрада адмяніць субсідыі на паліва, што прывяло да росту коштаў на бензін. Пратэстоўцы блакавалі дарогі, штурмавалі парламент і ўдзельнічалі ў сутычках з паліцыяй. У выніку ўрад пагадзіўся прыняць іх патрабаванне і адмяніць спрэчную меру.
У іншай краіне Лацінскай Амерыкі падобнае рашэнне прывяло да аналагічных вынікаў. Калі ўрад Чылі абвясціў аб павышэнні платы за праезд у аўтобусах і метро, ​​тысячы людзей выйшлі на вуліцы Сант'яга. Як і ў Эквадоры, чылійскія ўлады пайшлі на саступкі пратэстантам, аднак мітынгі не спыніліся.

Карупцыя і палітычныя свабоды

У Іраку масавыя пратэсты прывялі да смерці 157 чалавек, паводле афіцыйных дадзеных, тысячы чалавек былі траўмаваныя. Дэманстрацыі пачаліся стыхійна ў пачатку кастрычніка, у іх удзельнічаюць у асноўным маладыя іракцы. Яны незадаволеныя карупцыяй, беспрацоўем, а таксама сістэмай, у якой пасады ва ўрадзе размяркоўваюцца па квотах для рэлігійных груп, а не па заслугах.
У верасні ў Егіпце таксама прайшлі пратэсты, выкліканыя абвінавачваннямі ў карупцыі супраць прэзідэнта Абдэля Фаттахоў ас-Сісі, які прыйшоў да ўлады ў выніку ваеннага перавароту.
У Ганконгу дэманстрацыі не спыняюцца з вясны, калі ўрад унёс у парламент законапраект аб экстрадыцыі грамадзян уладам кантынентальнага Кітая. Законапраект быў адкліканы, але несанкцыянаваныя акцыі працягваюцца і сёння. Пратэстоўцы патрабуюць пашырэння выбарчых правоў, амністыі для дэманстрантаў і расследавання паліцэйскага гвалту.

Тактыкай ганконскіх пратэстаў натхняліся і ў Барселоне, дзе сотні тысяч чалавек выйшлі на вуліцы ў знак пратэсту супраць суровых прысудаў лідарам руху за незалежнасць Каталоніі. Як і ў Ганконгу, людзі, якія пратэстуюць у Барселоне, заблакавалі аэрапорт.

Глабальнае пацяпленне

У кастрычніку ў 60 гарадах свету прайшлі пратэсты экаактывістаў — сярод іх Лондан, Парыж, Берлін, Амстэрдам і Сіднэй. Патрабаванне гэтых акцый — прыняць тэрміновыя меры для скарачэння забруджвальных выкідаў у атмасферу.
У Лондане ўдзельнікі руху Extinction Rebellion ( "Бунт выміраючых") некалькі разоў заблакавалі рух аўта- і грамадскага транспарту ў цэнтры Лондана, у тым ліку працу трох станцый метро ў вячэрнюю гадзіну пік. За час "восеньскага паўстання" руху паліцыя затрымала больш за 1,5 тысяч чалавек.

Новы 1968 год ...

«Свет перажывае новы 1968 год», — кажа Бі-бі-сі Аляксандр Баўнаў, галоўны рэдактар ​​Carnegie.ru. Як і ў 1968-м, розныя краіны апынуліся ахоплены пратэстамі, якія моцна адрозніваюцца па сваёй тэматыцы.
«У Францыі ў 1968-м студэнты пратэставалі супраць буржуазных каштоўнасцяў, старога істэблішменту і традыцыйных палітыкаў. Парыжскія студэнты рабілі выгляд, што натхнёныя сацыялізмам і Мао Цзэдунам», — лічыць Баўнаў. Адначасова адбывалася «Пражская вясна», у якой, наадварот, быў капіталістычны і дэмакратычны характар, нагадаў эксперт.
Агульным ў пратэстаў і тады, і цяпер было «зламаньне статусу-кво».
«Людзі гэтак жа незадаволеныя рознымі рэчамі, але ёсць агульнае адчуванне, што сусветны парадак сябе зжыў і пара яго мяняць, — дадаў эксперт. — Вырачаны ганконскі пратэст выглядае як палітычны, а на самай справе ён — сацыяльны. У Чылі, дзе дэмакратыя еўрапейскага тыпу, ёсць фрустрацыя, што, нягледзячы на ​​рэгулярную змену ўлады, нічога не мяняецца ў сацыяльным плане і жыццё застаецца цяжкім».
Ён выказаў здагадку, што ў сусветнай палітыцы «існуе цыклічнасць, падобная на цыклічнасць глабальных эканамічных крызісаў, якія закранаюць самыя розныя эканомікі».

Або незвязаныя пратэсты?

У мітынгаў у розных частках свету агульнага мала, перакананы Дзмітрый Травін, прафесар эканомікі і кіраўнік Цэнтра даследаванняў мадэрнізацыі Еўрапейскага універсітэта ў Санкт-Пецярбургу. Нават падобныя паміж сабой па тактыцы пратэсты ў Барселоне і Ганконгу моцна адрозніваюцца па сутнасці.
«Чалавецтва ўвесь час пратэстуе — год назад мы б таксама знайшлі шмат пратэстаў у розных кропках свету», — дадаў Травін.
«У Расіі пратэсты звязаны з панаваннем аўтарытарнага рэжыму, — кажа эксперт. — Нядопуск незалежных кандыдатаў у Масгардуму — не галоўная прычына, пратэст выклікае само існаванне пуцінскага рэжыму».
Паводле bbc.com