У Турцыі праходзіць рэферэндум па новай канстытуцыі

У Турцыі ў нядзелю праходзіць рэферэндум па пытанні аб унясенні істотных паправак ў канстытуцыі краіны.

У агульнай колькасці ўлады прапануюць ўнесці 18 паправак. Іх прыняцце будзе азначаць кардынальныя палітычныя перамены ў найноўшай гісторыі краіны.
У прыватнасці, прапануецца пашырыць паўнамоцтвы прэзідэнта і перайсці ад парламенцкай формы праўлення да прэзідэнцкай.
Таксама прапануецца адмяніць пасаду прэм'ера, павялічыць колькасць дэпутатаў парламента і ўнесці змены ў судовую сістэму.
У турэцкім урадзе мяркуюць, што ўнясенне паправак у канстытуцыі спросціць і ўмацуе сістэму кіравання краінай.
Новая канстытуцыя, прапанаваная камандай прэзідэнта Турцыі Рэджэпа Таіпа Эрдагана, у выпадку яе прыняцця, дасць яму паўнамоцтвы прызначаць міністраў, прадстаўляць бюджэт, вылучаць кандыдатуры большасці суддзяў вышэйшых судоў і выдаваць загады, якія маюць статус законаў. Прэзідэнт зможа аб'яўляць надзвычайнае становішча і распускаць парламент.
Пакет рэформаў таксама мае пад сабой скасаванне пасады прэм'ер-міністра.
Крытыкі новага дакумента сцвярджаюць, што Эрдаган спрабуе легітымізаваць сістэму ўлады, якая па сутнасці з'яўляецца аднаасобным кіраваннем. Прыхільнікі прыводзяць у прыклад іншыя палітычныя сістэмы з моцнай роляй прэзідэнта — Францыю і ЗША — і кажуць, што «вертыкаль улады» неабходная для эфектыўнага кіравання краінай.
Акрамя таго, новая канстытуцыя абмяжоўвае правы вайскоўцаў: у адпаведнасці з ёй людзі, якія маюць дачыненне да ўзброеных сіл, не змогуць браць удзелу ў выбарах.
Нарэшце, новая канстытуцыя можа дазволіць Рэджэпу Эрдагану заставацца ва ўладзе аж да 2029 года. Яна павялічвае прэзыдэнцкі тэрмін да пяці гадоў і дазваляе прэзідэнту заставацца ва ўладзе два тэрміны запар. Калі папраўкі будуць прынятыя, а Эрдаган выйграе наступныя выбары ў 2019 годзе, ён зможа застацца на пасадзе яшчэ на дзесяць гадоў.
Сам Эрдаган адкідае ўсе абвінавачванні ў спробах ўзяць пад кантроль суды або нейтралізаваць парламент. Аднак некаторыя ўжо адзначаюць, што ў турэцкіх СМІ кампаніі за адмову ад рэформаў было ўдзелена непрапарцыйна мала ўвагі, угледжваючы ў гэтым цэнзуру.
Рэферэндуму аб пашырэнні паўнамоцтваў прэзідэнта папярэднічалі арганізаваныя ваеннымі няўдалыя спробы дзяржаўнага перавароту. Прыляцеўшы ў Стамбул ў ноч перавароту, Эрдаган наўпрост меў зносіны са сваімі прыхільнікамі, якія па яго просьбе выйшлі на вуліцы і задушылі путч.
Услед за правальным путчам рушыла ўслед маштабная хваля рэпрэсій і «кадравая чыстка», падчас якой былі звольненыя ці арыштаваныя сотні суддзяў, журналістаў, настаўнікаў, студэнтаў і вайскоўцаў. Пасля гэтага ўплыў Эрдагана ў краіне ўмацаваўся, і цяпер ён хоча замацаваць гэта заканадаўча, кажуць каментатары.У канцы сакавіка Эрдаган заявіў, што галасаванне за пашырэнне яго паўнамоцтвы на рэферэндуме стане лепшым адказам «фашыстоўская і жорсткай» Еўропе, якую прэзідэнт Турцыі ў апошніх тыднях разлютавана крытыкуе з нацыяналістычным і рэлігійнымі пазіцыямі.
Канстытуцыя Турцыі прынята на ўсенародным рэферэндуме 7 лістапада 1982 года. Цяперашняя канстытуцыя — ужо чацвёртая па ліку, яе аўтары — ваенныя, якія захапілі ўладу ў выніку перавароту 1980 года.
Паводле BBC