У Расіі саспела глеба для падтрымкі «смерці за карыкатуру»

Дзе грань паміж павагай да адных каштоўнасцяў і адмаўленнем іншых? У Расіі флюгер часцей накіраваны на абарону «скрэпаў» і недапушчальнасці абразы пачуццяў вернікаў. Абараняць гэтую пазіцыю тут нашмат прасцей, паколькі па старой памяці прынцып «ідэя даражэйшая за жыцьцё» добра ўспрымаецца масавай свядомасцю, з-за чаго часам набывае вельмі скажоны характар.



Праваслаўныя харугваносцы
Гісторыя з расстрэлам супрацоўнікаў французскага Charlie Hebdo — адно з самых паказальных здарэнняў апошніх гадоў, калі абстрагавацца ад эмоцый і зірнуць на яго з пазіцый сацыяльнага вопыту. Боская трагедыя па матывах антыклерыкала Аліг'еры, у якой раптам стала невідавочна, дзе злачынства, дзе пакаранне, і на якім наогул крузе пекла мы цяпер знаходзімся.
Насамрэч, усё абмеркаванне, увогуле, зводзіцца да аднаго пытання: заслужылі карыкатурысты смерць ці не.
Прытрымліваючыся закона фармальнага чалавекалюбства, абодва лагера пачынаюць з «я супраць забойства». Аднак далей прыхільнікі першага пункту гледжання кажуць «але», і надыходзіць драматычная развілка. Карыкатурысты справакавалі, нельга абражаць святое, 10 гадоў дражнілі, 1,5 мільярда мусульман, журналіст не павінен упівацца ўседазволенасцю. І наогул, карыкатуры гідкія, хто толькі гэтых пісак спансаваў. Агульны сэнс: не правакуйце. Будзьце сціплыя, далікатныя і маўкліва талерантныя. Далей — логіка вядомая.
Я супраць згвалтаванняў, але яна сама надзела кароткую спадніцу і наогул паводзіла сябе задзірліва. Я супраць крадзяжу, але навошта ён кашалёк пакінуў на бачным месцы, быццам правакаваў. Я супраць пакарання, але ён абавязкова яго заслужыў. Увогуле, я цярпімы і цярплівы, але навошта яны самі?..
Маўляў, журналісты парушылі законы здаровага сэнсу, дражнячы мусульман карыкатурамі на працягу многіх гадоў — «Ты ж не выйдзеш у Гарлеме з плакатам, які абражае «чорных».
Але атрымліваецца, што, разважаючы такім чынам, выходзіш на логіку, што ў прававой дзяржаве ёсць і будуць сферы, у якіх закон не дзейнічае, няхай гэта будзе гета ці рэлігійная абшчына.
Абаронцы ж забітых журналістаў былі пастаўлены ў апрыёры нявыйграшную пазіцыю: абураючыся разнёй у Charlie Hebdo ты аўтаматычна абараняеш выданне, асабіста журналістаў і нават самі карыкатуры, чыя мастацкая каштоўнасць мне асабіста здаецца сумнеўнай.
Такое перанакіраванне спрэчкі гэтак жа няправільна, як і аргумент «калі ты супраць абразы ісламу, то ты за баевікоў Ісламскай дзяржавы». Бо неяк і забылася зусім, што мсціўцы выйшлі не з пакрыўджанай мусульманскай абшчыны, а з еменскага крыла «Аль-Каіды», а адказнасць за тэракты ўзяла на сябе арганізацыя «Ісламская дзяржава Ірака і Леванта», якую ўвогуле смешна разглядаць як змагароў за мараль з іх гандлем людзьмі і меркантыльным тэрорам.
У гэтым сэнсе скандал вакол Charlie Hebdo падобны на абмеркаванне «балотных пратэстаў» і суда над Pussy Riot, дзе ўсё змяшана ў адну кучу — учынак і наступствы, памылка і адплата.
Таму што людзі, якія выходзілі на плошчу, часта рабілі гэта не з-за любові да Навальнага і часам нават не супраць нейкай абстрактнай карупцыі. Яны выступалі супраць несправядлівай, непразрыстай і неэфектыўнай дзяржаўнай машыны, якая прымае неадназначныя рашэнні, якія нельга ні адмяніць, ні нават аспрэчыць. Яны выходзілі на плошчу не за права кожнага танцаваць ў царкве (мячэці, сінагозе), а супраць крымінальнага тэрміну за дробнае хуліганства, якое заслугоўвала хутчэй адміністрацыйнага пакарання.
І цяпер людзі выходзяць не за абразлівыя карыкатуры, а супраць самой думкі пра тое, што каго-небудзь можна забіць за абразу чыіхсці духоўных каштоўнасцей. І ў дадзеным выпадку, атрымліваецца, што галоўнае — права аднаго забіць іншага за нязгоду з пазіцыяй. Не падаць у суд, не пачаць грамадскую дыскусію аб узаемнай меры павагі і адказнасці, не заклікаць прыхільнікаў той ці іншай пазіцыі. А ўзяць і пазбавіць іншага жыцця.
А што ж каштоўнасці? У чым яны? І дзе грань паміж павагай да адных каштоўнасцяў і адмаўленнем іншых? У Расіі флюгер часцей накіраваны на абарону «скрэпаў» і недапушчальнасць абразы пачуццяў вернікаў. Абараняць гэтую пазіцыю ў Расіі нашмат прасцей, паколькі па старой памяці прынцып «ідэя даражэйшая за жыцьцё» добра ўспрымаецца масавай свядомасцю, з-за чаго часам набывае вельмі скажоны характар.
А калі так — «двушачка» за танцы можа стаць лагічным пралогам «смерці за карыкатуру».
Пакуль, на шчасце, не ў Расіі. Але глеба для падобнага пераносу добра падрыхтавана. І не без дапамогі тых, хто адказвае за фарміраванне грамадскай думкі і фарміравання тых самых каштоўнасцяў. Якія да гэтага часу носяць значна больш расплывісты характар, чым мера адказнасці за іх абразу і непавагу.
Таму кожны, хто хоць бы часткова апраўдвае пакаранне над тымі, хто пераступіў няпісаныя законы, становіцца яе саўдзельнікам. Ледзь не ў кожнага знойдзецца слова або справа, з-за якіх ён можа захацець пазбавіць іншага жыцця. І потым апраўдаць гэта дзеянне. Не цешце сабе ілюзіямі. Калі вы дапускаеце забойства за абразу каштоўнасцяў, значыць, ніякія каштоўнасці вам невядомыя.
gazeta.ru