Альбо добра, альбо нічога. Пра што змаўчаў Лукашэнка на УНС

Выступаючы на адкрыцці УНС, Лукашэнка паспрабаваў пакінуць убаку пытанне эканомікі. Але ўсё ж без малявання таго, як мы «добра жывем» прамова абысціся не магла. Але паколькі сітуацыя ў эканоміцы насамрэч, мякка кажучы, няпростая, то пра яе вырашылі казаць, як пра нябожчыка: альбо добра, альбо нічога.

Лукашэнка адразу абмовіўся, што пакідае «за дужкамі пытанні развіцця рэальнага сектара эканомікі». Маўляў, пытанні гэтыя былі дэталёва разабраныя на нядаўніх нарадах, якія шырока асвятляліся. Здавалася б, мэты ясныя, задачы вызначаны, за працу, таварышы! Але не, не ўтрымаўся, адзначае ў «Позірку» эканаміст Алесь Гудзія.

Тэмы эканомікі ўсё ж такі занялі значную частку выступу. Праўда, у даволі спецыфічным ключы.

Да таго, як апісваць эканамічнае развіццё Беларусі, на УНС падышлі крэатыўна. Паколькі цяпер сітуацыя, мякка кажучы, няпростая, а перспектывы імглістыя, то пра стан эканомікі вырашылі казаць альбо добра, альбо нічога.

Бо ў адваротным выпадку сюжэт мерапрыемства стаў бы выглядаць адкрыта вар'яцка: спачатку давялося б пачуць, у якую прорву завялі беларускую эканоміку, а потым — дружна выбіраць у кіраўнікі чалавека, які за папярэднія амаль 30 гадоў давёў яе да цяперашняга стану.

Сярэдні клас пачынаецца з 400 долараў «бруднымі»?

Разбор бягучай сітуацыі ў эканоміцы, сапраўды, вырашылі правесці яшчэ да адкрыцця УНС — на нарадах па прамысловасці і сельскай гаспадарцы. Але элегантна гэта зрабіць не атрымалася. Бо ў выніку мы даведаліся, што цяпер Беларусь прадае трактары ў Афрыку за апельсіны, грошай на пашырэнне правазных магутнасцяў у Расіі ніхто не дае, а склады ад беларускай прадукцыі пачынаюць павольна трашчаць. Карціна, безумоўна, несуцяшальная.

Непасрэдна ж для выступлення кіраўніка на УНС пакінулі толькі пераможныя рэляцыі аб дасягненнях, якімі беларусам прапануюць ганарыцца і быць за іх удзячнымі кіраўніцтву краіны. Аднак пры абмеркаванні вынікаў працы эканомікі прыйшлося звярнуцца да змаўчання — выпускаць некаторыя дэталі і нюансы.

Такім чынам, нам прапанавана ганарыцца дасягнутым узроўнем жыцця ў краіне. Ці жарт, «сёння амаль 60% сябе адносяць да сярэдняга класа». Давайце разбярэмся ў гэтым тэзісе Лукашэнкі. Перш за ўсё, незразумела, што значыць «сябе адносяць». Было нейкае апытанне? Хутчэй, гэта пункт гледжання чыноўнікаў.

Дык вось, каб зразумець, хто ў іх трактоўцы сярэдні клас, ці каму ў Беларусі жыць добра, дастаткова звярнуцца да даных Нацыянальнага статыстычнага камітэта аб размеркаванні колькасці работнікаў па памерах налічанай заработнай платы. Даныя публікуюцца двойчы ў год, цяпер актуальныя звесткі за лістапад 2023-га.

Калі прааналізаваць інфармацыю Белстата і супаставіць з меркаваннем чыноўнікаў, то атрымаецца, што сярэдні клас у Беларусі пачынаецца пры зарплаце 1300 рублёў. І гэта да выплаты падаткаў. Такім чынам, з улікам курсу, трапленне ў сярэдні клас цяпер знаходзіцца каля адзнакі ў 400 долараў «бруднымі».

Выходзіць, па-першае, што дастатак у краіне пачынаецца яшчэ да сакральных «па пяцьсот», а па-другое, паўстае пытанне аб пакінутых 40% — яны ж у пераважнай большасці не адносяцца да катэгорыі малазабяспечаных, якіх па дадзеных той жа афіцыйнай статыстыкі ў краіне не больш за 3,5% насельніцтва.

У балтыйскіх суседзяў грошай пабольш

Далей Лукашэнка паведаміў, што «рэальныя грашовыя даходы беларусаў у дзесяць разоў перавышаюць узровень сярэдзіны 90-х». Аднак, калі звярнуцца да даных Белстата і прааналізаваць афіцыйны рост заробкаў з 1995 па 2023 год, аказваецца, што ён склаў цэлых 12 разоў.

Але пры пераліку ў валюту ён скароціцца да больш сціплага паказчыка — у 5,4 разы. Больш за тое, параўнаўшы гэты рост з аналагічнымі паказчыкамі заробкаў у валюце для Латвіі і Літвы, а таксама для Расіі за той жа перыяд, мы ўбачым, што ў выпадку нашага ўсходняга суседа рост быў у 7,9 разы, а ў выпадку балтыйскіх суседзяў — у 12,1 і 14,5 разы для Латвіі і Літвы адпаведна.

Пра тое, што эканомікі Літвы і Латвіі «коцяцца ўніз» і іх ВУП па выніках мінулага года скараціўся на 1%, нам сказалі, а вось пра тое, што пры гэтым заработныя платы там выраслі на 12% і 13% адпаведна, прадбачліва змаўчалі. У выпадку Эстоніі падзенне ВУП і зусім склала 3,5%, а заробкі выраслі на 11% — да 1832 еўра.

Дзеля справядлівасці адзначым: заробкі ў Беларусі летась таксама ўпэўнена раслі. Намінальная налічаная сярэднямесячная заработная плата ў 2023-м склала 1902,3 рубля, або на 16,7% больш, чым годам раней.

Аднак ёсць істотнае адрозненне паміж гэтымі эканомікамі. У Беларусі мы назіраем рост інфляцыйных працэсаў пры працягу практыкі ручнога рэгулявання, у той час як у краінах Балтыі рост коштаў запавольваецца да мінімальных значэнняў, прычым без асаблівага дзяржаўнага ўмяшання.

Гэта азначае, што ў нашым выпадку пакупніцкая здольнасць заробкаў паступова будзе змяншацца праз рост коштаў, тады як у Літве і Латвіі можна чакаць, што плён росту заробкаў захаваюцца.

Калі тут так выдатна, то чаму людзі з'язджаюць?

Сапраўды гэтак жа можна разглядаць іншыя дасягненні, якімі нам прапануюць ганарыцца.

«Захавалі і прымножылі наш прамысловы патэнцыял. МАЗ, БелАЗ, МТЗ, "Гомсельмаш", іншыя» — так, але нашы тавары аказваюцца неканкурэнтаздольнымі нават на расійскім рынку.

«Беларуская атамная станцыя — гэта наш моцны брэнд» — так, але, кажучы пра яе эфект, даводзіцца ганарыцца скарачэннем выкідаў парніковых газаў, а не зніжэннем энергаёмістасці эканомікі.

Хуткасная траса Мінск-Полацк-Віцебск і сапраўды добрая, але сёй-той забывае згадаць, што яе якасць — вынік фінансавай і арганізацыйнай падтрымкі з боку міжнародных фінансавых структур, у даным выпадку ЕБРР.

І вось што яшчэ падкрэслім. Нам прапануюць ганарыцца «сценамі» — заводамі, дамамі, тэатрамі, бальніцамі. Аднак за гэтымі дасягненнямі стаяць людзі. І многія з тых, хто будаваў гэтыя заводы, развіваў тэатры, лячыў у бальніцах і жыў у новых дамах, сёння актыўна пакідаюць краіну. Пра гэта прамоўца таксама акуратна змаўчаў…