Добрыя дарогі становяцца для Беларусі вялікай раскошай

Доступ да міжнароднага капіталу для Беларусі цяпер закрыты, а астатнія партнёры, такія, як Расія і Кітай, не будуць фінансава падтрымліваць мадэрнізацыю дарожнай інфраструктуры, калі не ўбачаць перспектывы вяртання сродкаў. А як яе тут убачыць!

Сродкаў на развіццё дарожнай гаспадаркі ў беларускім бюджэце відавочна недастаткова, а дадатковыя рэсурсы даводзіцца адрываць літаральна ад сэрца — з прэзідэнцкага рэзервовага фонду, піша сайт "Вашы грошы". Няўжо з дарожным фондам сапраўды ўсё так дрэнна? 

З улікам геаграфічнага становішча Беларусь адыгрывала ключавую ролю ў транспартных і лагістычных сувязях паміж Расіяй і Еўрапейскім саюзам, а таксама паміж Балтыйскім і Чорным морамі. І таму заўсёды надавала асаблівую ўвагу развіццю сваёй дарожнай інфраструктуры. Яшчэ нядаўна якасць беларускіх дарог прынята было лічыць адным з галоўных нацыянальных дасягненняў. Аднак цяпер пра гэта ўспамінаюць усё радзей. А вось аб праблемах дарожнай галіны гавораць, наадварот, часцей.

Гэтаму ёсць дзве асноўныя прычыны.

• Па-першае, астуджэнне адносін з суседзямі. Праз санкцыі і наступныя захады ў адказ закрыліся шматлікія памежныя пераходы. Нават на тых, што засталіся, дзейнічае рэжым, сур'ёзна абмежаваны санкцыямі.

У выніку значная частка транспартна-лагістычнага патэнцыялу краіны застаецца незапатрабаванай, што негатыўна адбіваецца на даходах і дарожнага фонду, і бюджэту ў цэлым, не кажучы ўжо пра бізнес.

• Па-другое, бягучыя праблемы ў дарожнай сферы шмат у чым звязаныя са стратай замежнай фінансавай дапамогі.

Да 2020 года ў Беларусі паспяхова рэалізоўваліся шматлікія праекты пры падтрымцы міжнародных фінансавых арганізацый.

Яны былі выгадныя для краіны не толькі фінансава, таму што давалі доступ да недарагіх крэдытных рэсурсаў, але і ў інавацыйным плане, бо падцягвалі дарогі і ўсю дарожную інфраструктуру на сучасны ўзровень. Аднак, пасля 2020 года рэалізацыя такіх праектаў спынілася, і з дарогамі даводзіцца спраўляцца сваімі сіламі, а іх не хапае.

Беларускія дарогі сёння: ямы з арматурай і раскіслае балота (шмат фота)

У апошнія некалькі гадоў назіраюцца прыкметныя змены ў палітыцы ўлады ў дачыненні да знешніх даўгоў. Цяпер краіна імкнецца плаціць замежным крэдыторам у беларускіх рублях і ў зручныя для яе тэрміны.

Гэта прывяло да канчатковага разрыву кантрактаў на мадэрнізацыю дарожнай інфраструктуры. Былі страчаныя не толькі магчымасці для рэалізацыі новых праектаў, але і перапыненыя ўжо пачатыя работы.

Стаўкі падатку на аўто складуць ад 390 тысяч да 1,3 мільёна — табліца з сумамі

Каб дарогі не разваліліся канчаткова, дадатковыя сродкі даводзіцца браць нават з рэзервовага фонду прэзідэнта. Так, у Законе Аб рэспубліканскім бюджэце на 2024 год (тое ж самае было і ў 2022, і ў 2023 гадах) сярод кірункаў расходавання сродкаў Рэзервовага фонду кіраўніка дзяржавы разам са звыклай падтрымкай вайскоўцаў і дзяржслужачых цяпер згадваецца неабходнасць фінансаваць выдаткі на дарожную гаспадарку.

Паводле задумы, рэспубліканскі дарожны фонд павінен несці асноўную нагрузку па падтрыманні і развіцці дарожна-транспартнай сеткі. Аднак у 2024 годзе яго выдаткі запланаваныя ў аб'ёме 1,9 мільярда рублёў, у той час як чаканыя даходы толькі 811 мільёна рублёў, што пакрывае 41% планавых выдаткаў. Адсутныя сродкі вымушана будуць узятыя з рэспубліканскага бюджэту, што ў выніку абцяжарыць кожнага падаткаплацельшчыка ў краіне. Прычым такая сітуацыя захоўваецца ўжо не першы год. Вось чаму сродкі з міжнародных фінансавых арганізацый былі вельмі карысныя.

Даныя аб выкананні рэспубліканскага дарожнага фонду цяпер публікуюцца з вельмі вялікай затрымкай. Самае "свежае", што цяпер маецца ў наяўнасці — гэта звесткі за 2022 год. З іх вынікае, што ў 2022 годзе дарожны фонд Беларусі быў сфармаваны на базе даходаў у памеры 544 мільёны 554 тысячы рублёў, у той час, як выдаткі склалі цэлы 1 мільярд 18 мільёнаў 741 тысячу рублёў.

Мяняць трэба падыходы і кіраўніка. Чаму дарогі ў Беларусі стануць горшымі

Асноўнымі крыніцамі паступленняў дарожнага фонду, акрамя падтрымкі бюджэту, у 2022 годзе сталі транспартны падатак, які ўнёс 44,3% ад агульнага аб'ёму ўласных даходаў Фонду, а таксама плата за праезд па платных аўтамабільных дарогах краіны, якая прынесла 43%.

У даходнай частцы фонду за 2022 год відаць, што скарачэнне паступленняў ад дзяржпошліны за выдачу дазволу на праезд па тэрыторыі замежных дзяржаў (-60%) і платных дарог Рэспублікі Беларусь (-35%) прывяло да неабходнасці падняць плацяжы па транспартным падатку (+47%).

Выдаткі дарожнага фонду ў 2022 годзе выраслі на траціну ў параўнанні з чаканымі. Дадатковыя сродкі былі накіраваны на рамонт дарог (+84%), а таксама на іх будаўніцтва і рэканструкцыю (+123%).

Характэрна, што дзяржкантроль не выявіў вялікіх фінансавых махінацый у дарожнай сферы. У справаздачы КДК прыводзіцца толькі сума 9 мільёнаў рублёў, якія можна было б зэканоміць у 2022 годзе пры рэканструкцыі і рамонце дарог. І гэта пры сумарных выдатках сферы ў 1 мільярд рублёў.

Так ці інакш, відавочна, што сродкаў, якія збіраюцца ў дарожны фонд дзяржавай, недастаткова для фінансавання і паловы выдаткаў па падтрыманні дарожна-транспартнай інфраструктуры. У выніку падтрымка рэспубліканскага бюджэту становіцца з кожным годам толькі большай. 

Пры гэтым спадзявацца на скарачэнне выдаткаў не даводзіцца, улічваючы пастаянную патрэба ў капітальных укладаннях. У нармальных абставінах рашэннем маглі б стаць партнёрскія адносіны з міжнароднымі фінансавымі арганізацыямі і выгадныя крэдытныя прапановы мясцовых або замежных банкаў. Аднак доступ да міжнароднага капіталу для Беларусі закрыты, а астатнія партнёры, такія як Расія і Кітай, верагодна, не акажуць фінансавай падтрымкі для мадэрнізацыі дарожнай інфраструктуры Беларусі без яснай перспектывы вяртання сродкаў. Што, у сваю чаргу, магчыма толькі пры нармалізацыі адносін з усімі суседзямі.

«Грошай на асфальт няма». Паглядзіце, якая бяда ў Беларусі з дарогамі (шмат фота)