Азбука паліталогіі. «Мотавелазавод» у люстэрку беларускага неафеадалізму

Архітэктары Беларускай мадэлі з усіх відаў будаўніцтва дасягнулі найбольшага поспеху ў пабудове планаў.

Адкрываю «Советскую Белоруссию» за 5 ліпеня 2001 года: «Да канца гэтага года з канвеера Мінскага мотавелазавода сыдзе першая партыя новых матацыклаў. Ужо заключаны кантракт з адной з кітайскіх фірм на пастаўку рухавікоў для гэтай мадэлі. Сучасны чатырохтактны матор амаль на траціну змяншае расход паліва, акрамя таго, ён экалагічны. Чакаецца, што такіх матацыклаў будзе выпускацца да 50 тысяч на год — і 90 працэнтаў іх пойдзе на экспарт».
А цяпер крыху афіцыйнай статыстыкі.
Дынаміка вытворчасці матацыклаў (шт.)

За два дзесяцігоддзі вытворчасць матацыклаў скарацілася ў 8,6 разу. З роварамі здарылася аналагічная гісторыя: 2000 год — 585,5 тысяч штук, 2020 — 69,3 тысячы штук (скарачэнне ў 8,4 разу). Але з агучваннем планаў праблем па-ранейшаму няма. Падчас наведвання ТАА «Мотавелазавод» 5 сакавіка адзіны палітык (АП) прапанаваў пашырыць лінейку прадукцыі, у тым ліку шляхам вытворчасці электрамабіляў, бо гэта найбольш экалагічны від транспарту.
Як тут ні працытаваць восліка Іа з несмяротнага мульціка: «Вартае жалю відовішча, жахлівае відовішча...» І з якога боку ні глядзець — уражанне не паляпшаецца.

Грамадства нейтралізацыі пагроз

Сацыёлаг Сымон Кардонскі тлумачыць: «Ёсць грамадства рызыкі — заходняе грамадства. Там рызыкуюць на глабальным рынку — і як вынік атрымліваюць капітал. А ў нас грамадства заснаванае на змаганні з пагрозамі, падчас нейтралізацыі якіх захоўваецца цэласнасць дзяржавы — гэта значыць, асноўнае, для чаго яна і існуе. Ёсць цэлы дзяржаўны і грамадскі інстытут экспертаў, якія вынаходзяць пагрозы, пераконваюць грамадства ў іх рэальнасці і выбіваюць грошы на іх нейтралізацыю».
У грамадствах рызыкі, напрыклад, крытэрыем эфектыўнасці сельскай гаспадаркі служыць прыбытак, у беларускай мадэлі — харчовая бяспека. Адчуваеце розніцу?
Але не хлебам адзіным жывыя прафесіяналы па ліквідацыі пагроз. Кантроль за якасцю духоўнай ежы (інфармацыяй) патрабуе не меншай увагі. Не дзіва, што масавыя пратэсты лета-восені 2020 года павысілі статус кантралёраў усіх колераў і адценняў.
Згадаем словы старшыні КДБ Івана Церцеля: «Ёсць канкрэтнае даручэнне кіраўніка дзяржавы па мінімізацыі пагроз. Будзем працаваць, накіраваныя на эфектыўнае рашэнне задач. Абстаноўка ў краіне, паводле нашых ацэнак, будзе стабільнай. Праваахоўныя органы маюць дастаткова сіл і сродкаў для рэагавання на рознага роду пагрозы».
Цікава, якое месца ў спісе пагроз, які пастаянна маніторыць КДБ, займаюць пагрозы, што зыходзяць ад беларускай выбарчай сістэмы? Шукаць арсеналы з тратылам і пластыдам — справа, безумоўна, важная. Але як бы ні паўтарыліся гісторыі «Белага легіёну» і так званых «вагнераўцаў».

Капіталізм — ад слова «капітал»

Згодна з Вялікай савецкай энцыклапедыяй, эканамічную аснову сацыялізму складае грамадская ўласнасць на сродкі вытворчасці, палітычную аснову — улада працоўных мас пры кіруючай ролі працоўнага класа на чале з марксісцка-ленінскай партыяй. Асноўнымі ж прыкметамі капіталізму з’яўляецца панаванне таварна-грашовых адносін і прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці. Мэта капіталістычнай вытворчасці — прысваенне створанай працай наёмных рабочых даданай вартасці.
З Вялікай савецкай энцыклапедыяй не паспрачаешся. Крыніца больш чым аўтарытэтная. На жаль, пра асаблівасці беларускай мадэлі яна не паведамляе. Дапытлівым даводзіцца арыентавацца на выказванні АП. Абмяжуюся адным, якое пацвярджае рацыю Маркса: «Калі вы багатыя, то гэта за кошт сваіх работнікаў!»Вось такія яны, беларускія капіталісты! Яны не аналізуюць рынкі, не складаюць бізнес-планы, не арганізуюць тэхналагічныя ланцужкі і збыт прадукцыі, не займаюцца пошукам крэдытаў і не бяруць на сябе камерцыйныя рызыкі. Яны самі нічога не робяць і жыруюць выключна за кошт сваіх работнікаў.
Тым не менш у Беларусі ёсць пэўная колькасць капіталістаў. Пры ўмове адмаўлення ад палітычнай дзейнасці ім дазвалялася займацца валтузнёй на сваіх прадпрыемствах. Іншая справа — дзяржаўныя прадпрыемствы. Аднак і з імі не ўсё так адназначна. Ад сацыялізму савецкага ўзору ў нас засталіся вартыя жалю драбніцы, але да панавання таварна-грашовых адносін, уласцівых капіталізму, нам яшчэ ісці і ісці.
Капіталізм — ад слова «капітал». Галоўнае ж прызначэнне капіталу палягае ў стварэнні даданай вартасці і выманні прыбытку. Прыбытковыя дзяржаўныя прадпрыемствы знайсці ў Беларусі яшчэ можна, але калі мы адмінусуем усе бонусы і прэферэнцыі, якія гарантаваныя ім заканадаўчымі і падзаконнымі актамі, усе прамыя і ўскосныя субсідыі з дзяржаўнага бюджэту і ўсе «правільныя» рашэнні судоў, дык што застанецца ў сухім астатку?
Застануцца страты, паслядоўнае знішчэнне сыравіны, абаротнага капіталу і працоўнай сілы, што ўдзельнічаюць у працэсе вытворчасці. Да капіталізму такі від дзейнасці дачынення не мае.

Досвед маецца

Найноўшая гісторыя вытворчасці беларускіх матацыклаў і ровараў — гэта гісторыя даўгоў. Кожны ахвочы можа лёгка азнаёміцца з ёй на сайце газеты «СБ. Беларусь сегодня». Абмяжуюся цытатай ад 22 чэрвеня 2017 года: «У Эканамічны суд Мінска накіраваная заява аб прызнанні ААТ “Мотавела” банкрутам. Дакумент падпісаў гендырэктар прадпрыемства Мікалай Ладуцька.
“Мотавела” — даўжнік у сямі банкаў. Да прыкладу, “Белгазпрамбанку”, паводле іх заявы ў Эканамічны суд, завод завінаваціўся прыкладна $9 мільёнаў. Латвійскаму “Рыетуму Банка” — €7,138 мільёна. “Беларусбанк” патрабуе вярнуць $1,9 мільёна…»
Візіт АП на прадпрыемства 5 сакавіка пацвердзіў, што ўдыхнуць новае жыццё ў вытворчасць беларускіх матацыклаў і ровараў на капіталістычнай аснове не плануецца. Па традыцыі, якая склалася за чвэрць стагоддзя, пачнуць з «вырашэння праблемных пытанняў, звязаных з назапашанымі даўгавымі абавязацельствамі». Наступны крок — падрыхтоўка ўказа, у якім будуць прапісаныя «тыя ці іншыя льготы». У тым, што абедзве задачы будуць вырашаны паспяхова, сумнявацца не даводзіцца. Як па асобных прадпрыемствах, так і па беларускай мадэлі ў цэлым адпаведнага вопыту дзяржаўным кіраўнікам не займаць.

Феадалізм з прэфіксам «неа»

Капіталізм у Беларусі так і не склаўся. Няма яго і ў Расіі, і ва Украіне. Рэальнасць жа, дадзеная ж народам славянскага трохкутніка ў адчуваннях, па сваіх базавых характарыстыках нагадвае феадалізм.Па каментар звернемся да працы «Нацыянальныя асаблівасці ўкраінскай эліты», падрыхтаванай Міжнародным інстытутам палітычнай філасофіі:
«Пераразмеркаванне раней “агульнанароднай” уласнасці паміж грамадзянамі магло пайсці як па капіталістычным, так і па неафеадальным шляху: у першым выпадку ўласнасць ператвараецца ў капітал, у другім — у багацце.
Прымнажэнне капіталу звязанае з інвестыцыямі і інавацыямі ды абапіраецца на эканамічныя веды і тое, што прынята называць “духам прадпрымальніцтва”.
У аснове прымнажэння багацця ляжаць прывілеі, што мы спрошчана называем “блізкасцю да ўлады”, якая вызначаецца асабістай лаяльнасцю. У адрозненне ад класічнага феадалізму, дзе аб’ектам лаяльнасці з’яўляецца сюзерэн, пры неафеадалізме бюракратычны апарат, які часцяком увасабляецца асобнымі чыноўнікамі».
У Расіі і ва Украіне багацце ў сваіх руках сканцэнтравалі алігархі і чыноўнікі, у Беларусі ж, якая корміцца з расійскай рэнты, для кантролю за асноўнымі матэрыяльнымі і фінансавымі патокамі хапіла аднаго чалавека, але сутнасці гэта не мяняе.
Адмова ад мадэрну (правал у феадалізм, хай і з прэфіксам «неа») — гэта тое, што аб’ядноўвае сёння тры братэрскія народы.
(Працяг будзе)